1, 2. 1) ¿Bintik ya yakʼ ta ilel te ya spasik tulan te ants winiketik te libre ayukike? 2) ¿Bin ya staik yuʼun?

TA ORA ini bayal ya yichʼ albeyel skʼoplal te pajalukotik ta jpisiltik sok te libre ayukotike. Ta swolol Balumilal bayal machʼatik ya skʼanik te ya x-akʼotik ta libre yuʼun te mosoinel, te pʼajel sok te pobreile. Ay yantik te ya skʼanik te libre ya x-ayinik ta yalel te bin ya snopik, ta spasel te bin lekxan ya yilike sok te jichuk ya xkuxinik bitʼil ya skʼan stukelik. Jpisiltik ya jkʼantik te libre ayukotike.

² Swenta ya yichʼ tael-a, te ants winiketik ya sjachik kʼop, ya stsob sbaik ta stenel te machʼatik yichʼoj tulan yaʼtelik, ya skontrainik te machʼa ay yaʼtelik sok ya sjachik guerra. Jaʼukmeto maʼyuk bin lek ya xlokʼ yuʼunik-a, jaʼnax ya sta swokolik sok lajel. Ya xjuʼ ya kaltik te yuʼun-nix smelelil-a te bin la stsʼibay te ajwalil Salomón ta swenta chʼul espiritu: «Jtuhl winic ya smosohin yan winic yuʼun ya yaʼbe swocol» (Eclesiastés 8:9).

3. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik swenta tseʼelnax koʼtantik ya xkuxinotik sok te lekuk ya kaʼiy jbatike?

³ Te jnopojel Santiago la yal bin-utʼil ya xjuʼ ya jtatik stseʼelil koʼtantik sok te lekuk ya kaʼiy jbatike. La yal te jaʼ tseʼel yoʼtan «te machʼa tʼojol sit ya yil te lequil ley te ya xʼacʼawan ta libre, teme hich  ya spasulan» (Santiago 1:25). Te Jehová jaʼ te machʼa la yakʼ te lekil o tojil ley, jaʼ yuʼun ya snaʼ ta lek te bintik ya skoltayotik swenta tseʼel koʼtantik sok te lekuk ya kaʼiy jbatike. Te Jehová la yakʼbey te Adán sok te Eva spisil te bin ya xkoltayotik yuʼun ta stael te stseʼelil yoʼtanik, la yakʼ ta libre ta smelelil.

4. ¿Bin-utʼil libre ayik-a te Adán sok te Eva? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

⁴ Te sbabial sok schebal kapitulo yuʼun te Génesis ya yal kaʼiytik te maʼyuk pobreil ta Nichimal Kʼinal, maʼyuk bin ay ta xiʼel sok maʼyuk machʼa mosoinbil. Wayichilnax ta ora ini te jichuk libre ayukotik bitʼil te Adán sok te Eva ta sjajchibal. Ma la smel yoʼtanik yuʼun sweʼelik, yaʼtelik, te ya stsakotik ta chamel sok ma sxiʼik te lajele (Génesis 1:27-29; 2:8, 9, 15). ¿Yabal skʼan ya yal-abi te jkʼaxel libre ayike? Yame kiltik.

5. ¿Bin ya skʼan ya xkʼot ta koʼtantik swenta libre ayotik te ma jichuk ya skuyik bayal ants winiketik?

⁵ Ay machʼatik ya skuyik te jaʼ libre ayotik ta smelelil teme spisil ya jpastik te bin ya skʼan koʼtantik chikan bin ya xkʼot ta lokʼel yuʼun-a. Te libre ayotike, yichʼoj alel te jaʼ ya skʼan ya yal te ya xjuʼ kuʼuntik stael ta nopel te bin ya jpastik sok te ya xjuʼ kuʼuntik spasele. Pero jun enciclopedia jichme ya yal: «Teme jaʼ ya kalbeytik skʼoplal ta swenta ley, libre ayik te ants winiketik kʼalal maba jkʼaxel tenbilik ta ley ya yaʼiy sbaik yuʼun te yantike, teme maba kʼax bayaluk te bin ya xkʼanbotik sok teme snujpʼ te bin ya xkʼambotike» (The World Book Encyclopedia). Jich ya jtatik ta ilel-abi te ya skʼan te aynax banti kʼalal libre ayotik swenta jpisiltik ya jmulanbeytik yutsil te bitʼil libre ayotike. Pero te bin mukʼxan skʼoplale, jaʼ te ya skʼan ya jnaʼtik machʼa ay sderecho ta yalel bin toj ta pasel, bin ya skʼan pasel sok bin snujpʼ te ya jpastike.

6. 1) ¿Bin yuʼun te jaʼnax libre ay ta jkʼaxel stukel te Jehová? 2) ¿Pajalbal te bitʼil libre ayotik sok te bitʼil ay te Diose, bin yuʼun?

⁶ Te bin mukʼ skʼoplal ya skʼan ayuk ta koʼtantik jaʼ te jaʼnax te Jehová libre ay ta jkʼaxel stukel, maʼyuk machʼa ya xmakot yuʼun, melel jaʼ te Jpaswanej, te Machʼa spisil ya xjuʼ yuʼun sok jaʼ Ajwalil ta chʼulchan sok ta Balumilal (1 Timoteo 1:17; Apocalipsis 4:11) Julukme ta koʼtantik te tʼujbil kʼopetik la yal te ajwalil David te ya jtatik ta 1 Crónicas 29:11, 12 (kʼopona). Tey la yakʼ ta naʼel-a te jaʼnax te Jehová mukʼ yaʼtel sok maʼyuk machʼa ya xpajot yuʼun. Yan stukel te chʼul-abatetik sok te ants winiketik aynax banti kʼalal libre ayik. Yame skʼan xkʼot ta koʼtantik te jaʼ Jehová te machʼa ay yaʼtel ta yalel bantinax kʼalal toj o lek te ya jpastik, bin ya skʼan pasel sok bin snujpʼ ta pasel. Jichme la spas ta sjajchibal te kʼalal la spas spisil te bintik aye.

7. ¿Bintik ya skʼan ya jpastik swenta tseʼel koʼtantik?

⁷ Manchukme libre ayik te Adán sok te Eva ta sjajchibal, te Jehová la yakʼ te aynax banti kʼalal ya xjuʼ ya spasik. Ay bintik stalelnanix-a te ya skʼan pasel ya yilik. Jich bitʼil, swenta ma xlajik ya skʼan ya yichʼik ikʼ, ya xweʼik, ya xwayik sok ay yantikxan bin ya spasik. Pero ma jichuk la yaʼiyik te maba libre ayik yuʼune. Ta melel, te Jehová la schajpan ta lek spisil swenta ya smulanbeyik yutsil te kuxlejalil manchukme ay bin ya spasik ta jujun kʼajkʼal (Salmo 104:14, 15; Eclesiastés 3:12, 13). ¿Mabal jichuk te jpisiltik ya jmulantik yichʼel lekil ikʼ te siketnax, sweʼel te bin ya jmulantik ta lek o te ya xjajchotik ta sab te kʼaxem ta lek jwayeltike? Ta melel, maba chukulotik ya kaʼiy jbatik yuʼun o te jich kʼoem bitʼil ijkatsil ta jkuxlejaltik. Ya jmulantik spasel, ya jnaʼtik te jichnix la smulanik spasel te Adán sok te Eva.

8. ¿Bin mantalil la yakʼ te Jehová ta stojol te Adán sok te Eva, sok bin swentail te jich albotike?

⁸ Te Jehová la yalbey ta mantal te Adán  sok te Eva te akʼa snojesik sok te ya skanantayik swolol te Balumilale (Génesis 1:28). ¿Jichbal la yaʼiyik te ma mero libre ayikix yuʼun te mantalil ini? Maʼuk. Melel ta swenta te mantalil ini te ants winiketik ya xjuʼ xkoltaywanik ta spasel te skʼanojel yoʼtan te Jpaswanej ta skʼatpʼunel ta nichimal kʼinal swolol te Balumilal te banti ya xkuxinik ta sbajtʼelkʼinale (Isaías 45:18). Ta kʼajkʼal ini, te machʼatik ya snop ta yoʼtanik te ma xnujpunik sok te machʼatik nujpunemikix te ma skʼan sta yal snichʼnabik, maba ya skontrainik te skʼanojel yoʼtan te Diose. Bayal ants winiketik ya xnujpunik sok ya skʼan yal snichʼnabik manchukme ya yilik te ay swokolile (1 Corintios 7:36-38). ¿Bin yuʼun te jich ya spasike? Melel te lek ayuk te kuxinel ta Balumilale, ya yakʼ yutsil sok tseʼel-oʼtanil te jichuke (Salmo 127:3). Jich bitʼil ya kiltik, te Adán sok te Eva la smulanbeyik yutsilal te nujpunel yuʼunik sok te yal snichʼnabik ta sbajtʼelkʼinal te jichuke.

9. ¿Bin yuʼun ma xjuʼ ya kaltik te ma stojiluk, te ma puersauk ya skʼan pasel sok te ma snujpʼuk te mantalil la yakʼ te Dios ta Génesis 2:17?

⁹ Te Jehová la yakʼbey te Adán sok te Eva yan mantalil sok la yalbey ta jamal bin kastigo ya staik teme ya skʼaxuntayike. Jich la yal te Jehová: «Yan te teʼ yuʼun snaʼel te bintic lec soc te bintic ma lecuc ma me xaloʼbe sit stuquel, como te bin ora yac aloʼbe te site, ya me xchamat yuʼun» (Génesis 2:17). ¿Yabal xjuʼ ya kaltik te ma stojiluk, te ma puersauk ya skʼan pasel sok te ma snujpʼuk te mantalile? ¿Jichbal la yaʼiyik te ma mero libre ayikix yuʼune? Ta melel maʼuk. Bayal machʼatik te ya stʼunbeyik skʼoplal te Biblia ya yalik te jaʼ mantalil te snujpʼ ta chʼuunele. Jtul-abi ya yal ta swenta te Génesis 2:16, 17 te ya yakʼ jnoptik te «jaʼnax te Dios ya snaʼ te bin lek ya xkʼot ta lokʼel [...] yuʼun te ants winiketik sok te bin ma lek ya xkʼot ta lokʼel yuʼune. Swenta ya smulanbeyik yutsil “te bintic lec” ya skʼan te jaʼ ya smukʼulin yoʼtanik te Dios sok te ya schʼuunbeyik te smantale. Teme maʼuke jaʼnix ta stukelik ya skʼan ya staik ta nopel te bin lek [...] sok bin ma lek ta pasel». Ta melel, te ants winiketik mananix ya xjuʼ yuʼunik-a.

10. ¿Pajalbal skʼoplal te bitʼil ay derecho kuʼuntik ta stael ta nopel te bin ya jkʼan ya jpastik sok te ay derecho kuʼuntik ta yalel te bin lek sok te bin ma lekuk ta pasel?

¹⁰ Ta ora ini bayal machʼatik ya yalik te maba libre ayin te Adán ta spasel te bin ya skʼan, melel akʼbot mantalil yuʼun te Diose. Pero ma jichuk, melel te bitʼil ay derecho kuʼuntik ta stael ta nopel te bin ya jkʼan ya jpastik, ma skʼan ya yal te ay derecho kuʼuntik ta yalel bin lek sok bin ma lek. Te Adán sok te Eva libre akʼotik ta stael ta nopel teme ya schʼuunbeyik skʼop te Jehová o teme maʼuke. Jaʼukmeto, jaʼnax te Jehová ay sderecho ta yalel te bin lek sok te bin ma lekuke. Jaʼme te bin ya skʼan ya yal «te teʼ scuenta snaʼel te bintic lec soc te bintic ma lecuque» te ay ta tsʼumbil kʼinal Edén (Génesis 2:9). Yame skʼan ya kaltik ta jamal te ma spisiluk-ora ya jnaʼtik bin-utʼil ya xkʼot ta lokʼel te bin ya jpastik sok ma xjuʼ jnaʼtik teme lek ya xkʼootik ta lokʼel yuʼun. Jaʼ yuʼun, manchukme lek skʼoplal te bin ya jpastike, ay ya jtatik wokol yuʼun, ay bin ya jintik ta jkʼaxel sok ay kʼax ma lekuk ya xkʼot ta lokʼel (Proverbios 14:12). Jich ya xkʼot ta pasel ta skaj te ay bin ma xjuʼ jnaʼbeltik sok jpasbeltik te bitʼil chʼichʼ bakʼetotike. Kʼalal te Jehová la yakʼbey mantalil te Adán sok te Eva yak ta yakʼbeyel yilik-a te ya skʼan ya schʼuunbeyik skʼop swenta libre ya x-ayinik ta smelelil. Pero, ¿bin la spasik?

11, 12. ¿Bin yuʼun kʼux oʼboltik sba kʼot ta lokʼel te bin la staik ta nopel spasel te Adán sok te Eva? Ala junuk ejemplo.

¹¹ Kʼax ma lek te bin la spas te Adán sok te Eva, jaʼ la stsaik skʼaxuntaybeyel smantal te  Jehová. Te Eva mero ikʼbot yoʼtan yuʼun te bin la yal te Satanás: «Ya me xjahm asitic, pajal soc Dios ya xcʼohex, ha te yac anaʼic te bin lec soc te bin ma lecuque» (Génesis 3:5). Pero, ¿librebal kʼotikxan te Adán sok te Evae? Maʼuk. Jaʼnix jich maba kʼot ta pasel ta stojolik te bin la yal te Satanás. Ta oranax la staik ta ilel te jaʼnax ya staik wokol te bitʼil ma la schʼuunbeyik smantal te Jehová sok te jaʼ och spasik te bin ya skʼan ta stukelike (Génesis 3:16-19). ¿Bin yuʼun? Jaʼ ta skaj te ma jichuk la spas Jehová te ants winiketik te ay ta swentaik yalel te bin lek sok te bin ma lekuke (kʼopona te sjun Proverbios 20:24; Jeremías 10:23).

¹² Kiltik junuk ejemplo ta swenta jtul winik te ya stij abion. Swenta lek ya xkʼot te banti ya xbajtʼe, ya skʼan te jaʼ ya stʼun te banti akʼbil permiso. Jaʼnix jich ya skʼan te ya stuuntes te aʼtejibaletik akʼbil yuʼun ya xtojob bael sok ya xjuʼ ya skʼopon te machʼa ay ta yilel bin-utʼil ya xtal xbajtʼ te abionetike. Pero teme ma jichuk ya spas te winik sok ya stij bael te abion chikan banti ya skʼan stukel, ya xjuʼ ya sta tulan wokol. Jteb ma pajaluk te bin la spas te Adán sok te Eva. La spʼajik te tojobtesel akʼbotik yuʼun te Jehová, jaʼ yuʼun jkʼaxel jin te skuxlejalik, melel och te mulil sok te lajel ta balumilal (Romanos 5:12). Ta skaj te yoʼtan ya xkuxinik bitʼil ya skʼanik, chʼay yuʼunik te bitʼil libre ayik ta smelelil.

13, 14. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ te libre ya x-ayinotik ta smelelile?

¹³ Ay bayal machʼatik ya yalik te jaʼ lekxan ya xkʼotik ta lokʼel teme librexan ayike. Pero te bin smelelile, jaʼ teme libre ayotik ta jkʼaxele ya xjuʼ ya jta jwokoltik, melel jich kʼoem bitʼil kuchiyo te juxbil ta lek ye. Melelnix-a te bayal bin lek ya jtatik te libre ayotike. Pero, ¿binwan yilel te balumilal te manchuk ay bin ya smakotik o ya skomotik ta jkʼaxele? Te enciclopedia te la kalbeytik skʼoplal ta parrafo 5 jich ya yal: «Ta spisil te leyetik ay yuʼun te lumetik te schapoj sbaik ta leke, aynax banti kʼalal akʼbil permiso ta spasel te bitʼil snujpʼnanix-ae». Ta melel, bayal bin smakojbey skʼoplal. Jnop kaʼiytik te ipal leyetik spasoj te ants winiketik sok te ay bayal lisensiadoetik sok juesetik te ya xtuunik ta yalel  bin-utʼil ay skʼoplal te leyetik sok ta skʼotesel ta pasel.

¹⁴ Yan stukel te Jesucristo la yalbotik bin-utʼil ya xjuʼ te libre ya xkʼootik ta smelelile. La yal: «Teme jun awoʼtanic ya xʼayinex ta stojol te jcʼope, mero jnopojelex cuʼun ya xcʼohex; soc ya me anaʼbeyic sba te smelelil cʼop, soc ha ya yaqʼuex ta libre te smelelil cʼope» (Juan 8:31, 32). Swenta ya jtʼuntik te tsitsel-abi ay cheb bin ya skʼan ya jpastik. Sbabial, jaʼ te ya jchʼuuntik te smelelil kʼop te la yakʼ ta nopel. Schebal, jaʼ te ya x-ochotik ta jnopojel yuʼun. Teme jich ya jpastike, libre ya xkʼootik ta smelelil. Pero, ¿bin ya skʼan ya yal-abi? Te Jesús jichme la yalxan: «Spisil machʼa ya spas mulil, ha mosohimbil yuʼun te mulile». Sok la yalxan: «Teme ya yaqʼuex ta libre te Nichʼanil, yuʼun nix libre ya xcʼohex ta melel a» (Juan 8:34, 36).

15. ¿Bin yuʼun ya xjuʼ te libre ya yakʼotik ta smelelil te akʼel ta libre la yal ta jamal te Jesuse?

¹⁵ Mero chikan ta ilel te jaʼ lekxan ta jkʼaxel te akʼel ta libre la yal te Jesús te bitʼil libre ya skʼan ya x-ayin te ants winiketik ta slumalik o ta snasionik. Kʼalal te Jesús la yal «teme ya yaqʼuex ta libre te Nichʼanil, yuʼun nix libre ya xcʼohex ta melel a», jaʼ yak ta yalbeyel skʼoplal te libre ya xkʼootik ta stojol te mosoinel te wokolxane, jaʼ te mosoinbilotik yuʼun te mulile. Te mulile ma jaʼuknax ya yikʼotik bael ta spasel te bin chopol, jaʼnix jich ya smakotik ta spasel te bin lek o ya smakotik ta spasel te bantito kʼalal ya xjuʼ kuʼuntike. Jaʼ yuʼun ya kaltik te mosoinbilotik yuʼun te mulile. Jich yuʼun, bayal bin ma jichuk ya xkʼot ta lokʼel te bitʼil ya jkʼantike, ya jta jwokoltik sok ya yakʼotik ta lajel (Romanos 6:23). Te jpuk-kʼop Pablo snaʼoj ta lek bin yaʼiyel te mosoinel yuʼun te mulile (kʼopona te sjun Romanos 7:21-25). Kʼalal ya kichʼtik akʼel ta libre ta stojol te mulile, jaʼtome libre ya x-ayinotik ta smelelil-a, jaʼ te bin chʼay yuʼunik te Adán sok te Eva.

16. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ te libre ya xkʼootik ta smelelile?

¹⁶ Kʼalal la yal te Jesús te ya skʼan te junuk koʼtantik ya x-ayinotik ta stojol te skʼope, jaʼ la yalbey skʼoplal te ya skʼan ay bin ya jpastik swenta ya kichʼtik akʼel ta libre. Te j-abatotik yuʼun Dios te kakʼojix jbatik ta stojol ya jlokʼes jbatik ta koʼtantik sok ya jchʼuuntik spasel te bantinax kʼalal ya yakʼ jpastik te Jesús te bitʼil jchʼuunjelotik yuʼune (Mateo 16:24). Jich bitʼil la yalbotik ta jamal te Jesús, libre ya xkʼootik ta smelelil kʼalal ya kichʼtik lekubtesel ta jkʼaxel ta swenta te la yakʼ sba ta lajel ta jtojoltik.

17. 1) ¿Bin-utʼil ya jtabeytik ta lek swentail te jkuxlejaltik sok bin-utʼil ya xjuʼ te lek ya kaʼiy jbatike? 2) ¿Bin ya kiltik ta yan articulo?

¹⁷ Teme ya jchʼuuntik te bintik la yakʼ ta nopel te Jesús, ya jtabeytik swentail ta lek te jkuxlejaltik sok lek ya kaʼiy jbatik yuʼun. Teme jich ya jpastike, yame kichʼtik akʼel ta libre ta jkʼaxel ta stojol te mulil sok te lajele (kʼopona te sjun Romanos 8:1, 2, 20, 21). Ta yan articulo yame kiltik bin-utʼil ta ora ini ya xjuʼ jtuuntestik ta lek te libre ayotik swenta ya kichʼtik ta mukʼ ta sbajtʼelkʼinal te Jehová, te jaʼ Dios te ya x-akʼawan ta libre ta smelelile.