1. ¿Bin ya skʼan ya spasik te j-abatetik yuʼun Dios swenta ya slajinik te animal yuʼun te kuxlejalile?

TE J-ABATOTIK yuʼun te Diose ayotik ta animal, te majtʼanil ya jtatike jaʼ te kuxlejalile. Chikan teme ayix tiempo o mato ayuk bayal tiempo ayotik ta abatinele, ya skʼan te maba ya jkom jbatik ta animal jaʼto teme kʼootik te banti albile. Te tsitsel la yakʼ te jpuk-kʼop Pablo ta stojol te jchʼuunjeletik yuʼun Filipos, jaʼ ya stij koʼtantik-euk yuʼun ya xjuʼ kuʼuntik slajinel te animal yuʼun te kuxlejalile. Ay chaʼoxtul filipoetik te ayix bayal jaʼbil yakik ta abatinel ta stojol Jehová te kʼalal kʼot ta stojolik te karta yuʼun Pablo. Manchukme lek yakik ta spasel-a te yaʼtelike, te Pablo la sjultesbeyxan ta yoʼtanik te jchʼuunjeletik ini te ayukxan yip yoʼtanik ya x-animajik. Te bitʼil yak ta spasel tulan yuʼun ya xkʼot te banti albil ya xkʼot te Pabloe, jich la skʼan te jichuk ya spasik-euk te filipoetike (Filip. 3:14).

2. ¿Bin yuʼun te bayal koltayotik te filipoetik te tsitsel la yakʼ te Pablo?

² Te tsitsel la yakʼ te Pablo kʼax bayal koltayotik te jchʼuunjeletik ini. Jaʼto tal te kʼalal chiknaj te kongregasion yuʼun Filipos la sta bayal kontrainel. Jaʼ-abi kʼot ta pasel ta jaʼbil bael 50 kʼalal te Pablo sok te Silas la schʼuunbeyik skʼop te Dios yuʼun ya xkʼaxik bael ta Macedonia. Jich bajtik ta Filipos ta scholel te lek yachʼil kʼope (Hech. 16:9). Tey kʼot staik jtul ants te Lidia sbiil te aʼiybot skʼopik yuʼune. Te Jehová la sjambey yoʼtan yuʼun la schʼam yaʼiy te lek yachʼil kʼope (Hech. 16:14). Ta patil, te Lidia sok te machʼatik ay yuʼune la yichʼik jaʼ. Jich yuʼun te Pukuje kaj ta utsʼinwanej. Tal chaʼoxtul winiketik yuʼun te lume la stsakik bael te Pablo sok te Silas, la yikʼik bael ta stojol te machʼatik ay yaʼtelik sok la yichʼik albeyel te yakiklaj ta sjachel kʼop. Ta skaj-abi te Pablo sok te Silas la yichʼik majel sok la yichʼik chukel, ta patil la yichʼik albeyel te akʼa lokʼukik bael ta pueblo (Hech. 16:16-40). ¿Chebajbal yoʼtanik yuʼun? Maʼuk. ¿Cheʼbajbal yoʼtanik te ermanoetik te mato ayuk bayal tiempo yakik ta abatinel-ae? Kʼax lek te talelil la yakʼik ta ilel, melel juʼ yuʼunik stsʼikel-euk te utsʼinele. Chikan ta ilel te jaʼ akʼbot yip yoʼtanik te ejemplo yuʼun te Pablo sok te Silas.

3. ¿Bin snaʼoj-a te Pablo, sok bintik jojkʼoyel ya kilbeytik skʼoplal?

 ³ Te Pablo jkʼaxel yakʼoj ta yoʼtan te maba ya yakʼ xlaj yip te yoʼtane (2 Cor. 4:16). Pero snaʼoj-a te ya skʼan ya yakʼ sit te banti albil ya xkʼote, swenta ya slajin te animal yuʼun te kuxlejalile. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin la spase? ¿Machʼatik ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik schʼuunel yoʼtanik te ya yakʼ kiltik te ya xjuʼ kuʼuntik animal manchukme ay wokolil? ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te bin yakotik ta smaliyel ta pajel chaʼbej yuʼun maba ya jkom jbatik ta animal?

4. ¿Bin la spas te Pablo manchuk chujkultik-a te bitʼil aye?

⁴ Akʼa kiltik bin-utʼil ay-a te Pablo te kʼalal la stsʼibay te karta ta stojol te jchʼuunjeletik yuʼun Filipos sok te bin-utʼil la spas tulan yuʼun maba la skom sba ta abatinel. Te Pablo chukul ta jun na ta Roma, jich yuʼun ma xjuʼ ya xlokʼ ta scholel skʼop Dios. Manchukme chukul maba la skom sba ta scholbeyel skʼop Dios te machʼatik ya xkʼot ta ulaʼtayel yuʼune sok la stsʼibay kartaetik ta stojol te kongregasionetik te namal ayike. Jaʼnix jich ta ora ini, bayal ermanoetik ma xjuʼ ya xlokʼik ta scholel skʼop Dios, pero ya scholbeyik skʼop Dios te machʼatik ya xkʼotik ta ulaʼtayel ta snaike. Jaʼnix jich ya stsʼibayik kartaetik yuʼun ya stikunbeyik te machʼatik ma xjuʼ yuʼunik yulaʼtayele.

5. Ta swenta te bin ya yal Filipenses 3:12-14, ¿bin koltayot te Pablo yuʼun maʼyuk bin chʼaytesbot yoʼtan yuʼun ya xkʼot te banti albile?

⁵ Te Pablo maba la yakʼ chʼaytesbot yoʼtan te bintik lek sok te bintik ma lek la spas te kʼalal mato jchʼuunjel-ae. La yal te ya skʼan ya xchʼay ta koʼtantik te bin jilix ta jpatik sok jaʼuk ya jnutstik te bin mato jtaojtike, jaʼ-abi ya skʼan ya yal te ya jlajintik te animal yuʼun kuxlejalil (kʼopona Filipenses 3:12-14). ¿Bintikwan-a te juʼ chʼaytesbot yoʼtan te Pabloe? Sbabial, jaʼniwan te bintik chajpnax juʼ yuʼun spasel te kʼalal mato ochem ta jchʼuunjel yuʼun Cristo. Pero spisil ini, jich la yil «te bin utʼil cʼaʼpal» (Filip. 3:3-8). Schebal, jaʼniwan te ay smul ya yaʼiy ta skaj te la skontrain te jchʼuunjeletike. Pero ma jaʼuk komot ta spasbeyel yaʼtel te Diose. Yoxebal, jaʼniwan te tulan aʼtejemix ta stojol te Diose. Bayal bintik juʼ yuʼun spasel manchukme la yichʼ chukel, la yichʼ majel, la yichʼ chʼojel ta ton, kʼan lajuk ta mar sok maʼyuk bin la sweʼ soknix maʼyuk skʼuʼ spakʼ. Pero maʼyuk la snop te bayal aʼtejemix ta stojol te Diose (2 Cor. 11:23-27). Manchukme bayal bintik juʼem yuʼun spasel sok kʼaxem bayal swokol, snaʼoj te ya skʼan ya yakʼbeyxan yipale. Jaʼnix jich te joʼotike, jich ya skʼan ya jpastik.

6. ¿Bintik-a te jilix ta jpatik te yaniwan skʼan ya xchʼay ta koʼtantike?

⁶ ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya xchʼay ta koʼtantik te bintik jilix ta jpatik jich bitʼil la spas te Pabloe? Ayniwan ya skʼan ya jtsaltik te ay ma lek ya kaʼiy jbatik ta swenta muliletik te la jpastik ta nameye. Teme jiche, ¿bin yuʼun maba ya jlokʼestik tiempo yuʼun ya jpastik inbestigar ta swenta te stojol kolele? Te kʼalal ya jnopbeytik skʼoplal te tema ini sok te ya jnopilan ta koʼtantik soknix te ya jkʼopontik Dios yuʼune, jaʼme ya skoltayotik yuʼun maba ya slajin koʼtantik te bintik maba lek la jpastik ta namey te maʼyukix skʼoplale, melel ya xkʼot ta koʼtantik te spasojbotikix perdon te Jehová te jmultike. Kiltik yan te bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te Pablo. Ta skaj spasbeyelxan yaʼtel te Diose, ay chaʼoxtul Testigoetik te ay spʼajojik aʼtelil te banti lek tojbilike. Teme jich kʼoem ta jtojoltike, mame skʼan te ya jchaʼmulantik te bintik jilix ta jpatike (Núm. 11:4-6; Ecl. 7:10). Te bintik jilix ta jpatike tey ochem skʼoplal-euk te bintik jpasojtik ta abatinel ta stojol te Jehová o te wokoliletik jsitintayojtike. Melelnix-a te ya yakʼ xnoptsajotikxan ta stojol te jTatik te kʼalal ya jultes ta koʼtantik te bendisionetik yakʼojbotik sok bin-utʼil skoltayojotik te jayebix jaʼbil ayotik ta abatinel ta stojole. Pero mame skʼan ya yal  te ya xjuʼ ya jkuxix koʼtantik ta spasbeyel yaʼtel te Diose o ya jkuytik te bayal aʼtejemotikix ta stojole (1 Cor. 15:58).

7. Jich bitʼil ya yal 1 Corintios 9:24-27, ¿bin ya skʼan ya jpastik swenta ya xjuʼ kuʼuntik te animal yuʼun te kuxlejale? Ala jun ejemplo.

⁷ Te Pablo mero kʼoem ta yoʼtan te bin la yal te Jesuse: «Acʼahic fuersa» (Luc. 13:23, 24). Te jpuk-kʼope snaʼoj te jich ya skʼan ya yakʼbey yipal jaʼto ta slajibal, jich bitʼil la spas te Cristoe. Jaʼ yuʼun la spajbey skʼoplal te skuxlejal te jchʼuunjel yuʼun Cristo jich bitʼil tsaltamba animal (kʼopona 1 Corintios 9:24-27). Te machʼatik ya stsal sbaik ta animal jaʼ ya xbajt ta yoʼtanik yilel te banti ya skʼan ya xkʼotik sok maʼyuk bin ya yakʼ xchʼaybot yoʼtanik yuʼun. Jun ejemplo, te machʼatik ya stsal sbaik ta animal ta jun mukʼul lum ayniwan ya xkʼaxik ta stojol mukʼul tiendaetik sok yantikxan biluketik te ya xjuʼ ya xchʼaybot yoʼtanike. ¿Aybal jtuluk te machʼa ay ta tsaltamba animal te ya stejkʼan sba ta yilel te bintik ya xchonot ta tiendae? Maʼyuk, melel te bin ya skʼane jaʼ te yakuk xjuʼ yuʼun tsalawe. Jaʼnix jich te joʼotike ma skʼan te ay bintik ya schʼaytes koʼtantik te bitʼil ayotik ta animal yuʼun te kuxlejalile. Teme jaʼ ya kakʼ ta koʼtantik yuʼun ya xkʼootik te banti albile sok teme ya jpastik tulan, jich bitʼil la spas te Pablo, yame jtatik te majtanile.

8. ¿Bin oxchajp wokolil ya kilbeytik skʼoplal?

⁸ Ta ora ini ya kiltik oxchajp wokolil te ya xjuʼ ya spejkʼan yip koʼtantik te jich maba ya kakʼbeytikix yipal te animale. Jaʼik ini, te bin ya skʼan koʼtantik te ma xkʼot ta pasel ta orae, te kʼalal ya xlaj yip te jbakʼetaltik sok te pruebaetik te ma xkʼax ta orae. Te yilel bin-utʼil sitintayojik yantik j-abatetik yuʼun Dios te wokoliletik ini, ayme bintik ya yakʼ jnoptik-euk (Filip. 3:17).

9. ¿Bin ya xjuʼ ya xkʼot ta jtojoltik te kʼalal ma xkʼot ta pasel ta oranax te bin ya skʼan koʼtantike?

⁹ Te bin ya skʼan koʼtantik te ma xkʼot ta pasel ta orae. Stalel te jich ya skʼan koʼtantik te ya xkʼot ta pasel te bintik jamal yaloj Dios te ya spase. Jun ejemplo ta swenta ini, jaʼ te kʼalal te j-alwanej Habacuc la yal te yoʼtanukix ya yichʼix lajinel te chopolil ta lum Judá, albot yuʼun Jehová te yakuk smaliy yil te bin ya xkʼot ta pasele (Hab. 2:3). Pero ya xjuʼ ya xchʼay te sbujtsʼ koʼtantik kʼalal ya kiltik te ma xkʼot ta pasel te bin ya skʼan koʼtantike.  Te bin mel-oʼtantikxan sbae, jaʼ te ya xjuʼ ya xchebaj koʼtantik yuʼun (Prov. 13:12). Jich kʼot ta pasel kʼalal jteb ma sta te jaʼbil 1914. Bayal ta tul j-abatetik yuʼun Dios yakik ta smaliyel-a te ya xbajtik ta chʼulchan ta jaʼbil 1914. ¿Bin la spasik te j-abatetik ini kʼalal maba kʼot ta pasel te bin ya skʼan yoʼtanike?

10. ¿Bin la spas jtul ermano sok yinam kʼalal la yilik te ma kʼot ta pasel te bin yakik ta smaliyele?

¹⁰ Kilbeytik skʼoplal te ermano Royal Spatz sok te yinam Pearl te jun yoʼtan la sitintayik te kʼop ini. Te ermano Spatz la yichʼ jaʼ ta 1908 te kʼalal 20 yaʼbilal-ae. Mero jkʼaxel ay ta yoʼtan-a te nopol ya xbajt ta chʼulchane. Kʼalal te ermano la yalbey te ermana Pearl ta jaʼbil 1911 teme ya skʼan ya xnujpun soke, jich la yalbey: «Ya anaʼix te bin ya xkʼot pasel ta 1914. Jich yuʼun teme ya akʼan ya xnujpunotike, nujpunukotik ta oranax». ¿Labal skom sbaik ta animal yuʼun te kuxlejalil te ermanoetik ini, kʼalal la yilik te maba bajtik ta chʼulchan ta 1914? Maʼuk, melel jaʼ yakʼoj ta yoʼtanik te abatinel ta stojol te Diose, ma jaʼuk te ya xbajtik ta chʼulchane. Jkʼaxel yakʼoj ta yoʼtanik te ya x-animajik sok yip yoʼtanik. Jich la spasik. Bayal jaʼbil tulan aʼtejik sok jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta stojol te Diose, jaʼto te kʼalal laj skuxlejalik liʼ ta Balumilal. Ta melel, jpisiltik ya jkʼan ya kiltikix te bin-utʼil ya schʼultes sbiil te Jehová sok te ya yakʼ ta ilel te lek bitʼil ya xmantalteswane soknix te bin-utʼil ya skʼotes ta pasel spisil te bintik yaloj te ya spase. Ay smukʼul koʼtantik te jich ya xkʼot ta pasel spisil-abi, jaʼ chikan te bin skʼajkʼalel yakʼojbey stukele. Jaʼto-abi, akʼa kakʼbeytikxan yipal ta spasbeyel yaʼtel te Diose, sok mame kakʼtik te ya xchebaj koʼtantik o ya xpejkʼaj yip te animal kuʼuntik ta skaj te ya kiltik te ma xkʼot ta pasel te bin ya skʼan te koʼtantike.

11, 12. Manchukme maʼyukix bayal yip te jbakʼetaltik jich bitʼil nameye, ¿bin yuʼun te yato xjuʼ ya kakʼbeytik yipal te animale? Ala jun ejemplo.

¹¹ Kʼalal ya xlaj yip te jbakʼetaltike. Swenta ya xjuʼ kuʼuntik te animal yuʼun te kuxlejalile, ma puersauk ya skʼan ay yip jbakʼetaltik jich bitʼil te machʼatik ya x-animajike. Bayal te machʼatik yak ta lajel yip te sbakʼetalike yakʼoj ta yoʼtanik te maba ya skom sbaik ta smukʼubteselxan te schʼuunel yoʼtanike (2 Cor. 4:16). Kiltik te ejemplo yuʼun te ermano Arthur Secord. * Te kʼalal ayix 88 yaʼbilal-a sok te ayix 55 jaʼbil ta Betel-ae, jtul enfermera te ya xkanantayot yuʼun, ilot sok jich albot: «Ermano Secord, kʼax bayal aʼtejatix ta stojol te Jehová». Pero te ermano Arthur ma jaʼuk ay ta yoʼtan te bintik la spas ta nameye. Te ermano Arthur la yilbey sit te enfermera, tseʼejin jtebuk sok jich la yalbey: «Melelnix-a. Pero ma jaʼuk mukʼ skʼoplal te bintik la jpastik ta nameye, jaʼ mukʼxan skʼoplal te bin ya jpastik ta ora ini».

¹² ¿Aybalix bayal jaʼbil te ayotik ta abatinel ta stojol Jehová sok te ma xjuʼix kuʼuntik spasel bayal aʼtelil jich bitʼil la jpastik ta namey ta skaj te maʼyukix bayal yip te jbakʼetaltike? Teme jich  yak ta kʼaxel ta jtojoltik, mame xchebaj koʼtantik yuʼun. Ya skʼan ya schʼuun koʼtantik te kʼax bayal skʼoplal ta yoʼtan Jehová te aʼtelil la jpastik ta stojole (Heb. 6:10). Juluk ta koʼtantik te ma jaʼuk ya yil Jehová te jayebto ya x-aʼtejotik ta stojol swenta ya kakʼbeytik yil te skʼuxul koʼtantike. Jich yuʼun mame jchʼaytik te stseʼelil koʼtantik, smukʼul koʼtantik sok jpastikxan te aʼtelil te bantito kʼalal ya xjuʼ kuʼuntike, melel jich ya kakʼtik ta ilel te kʼux ta koʼtantik te Diose (Col. 3:23). Te Jehová ya snaʼ te bintik ma xjuʼix kuʼuntik spasele, jich yuʼun maba ya stenotik ta spasel te bin ma xjuʼix kuʼuntike (Mar. 12:43, 44).

13. 1) ¿Bin kʼax ta stojol te Anatoly sok Lidiya? 2) ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te ejemplo yuʼunik swenta ma xlujbotik ta animal manchukme ya jtatik wokol te bayal ya xjalaje?

¹³ Pruebaetik te ma xkʼax ta orae. Ay bayal j-abatetik yuʼun Dios te ayix bayal jaʼbil kujchem yuʼunik sitintayel pruebaetik sok kontrainel. Kiltik te ejemplo yuʼun te ermano Anatoly Melnik, * te jaʼ slumal Moldavia. Te kʼalal docetonax yaʼbilal-a te ermano Anatoly, te spapa la yichʼ stsakel bael sok la yichʼ chukel, ta patil la yichʼ tikunel ta Siberia te ayniwan 7,000 kilometro yiloj sba sok te banti jil te sfamiliae. Jun jaʼbil ta patil, jaʼnix jich la yichʼik tikunel ta Siberia te ermano Anatoly, te smama, te smamuch sok te schuchuʼmeʼel. Ta patil juʼ yuʼunik bael ta tsoblejetik, pero ya skʼan ya xbeenik 30 kilometro sok kʼax jelawen te sik ta bee. Bayal jaʼbil ta patil, te ermano Anatoly la yichʼ chukel oxeb jaʼbil, maba la yil te yinam te Lidiya sbiil sok te yantsil nichʼan te juntonax jaʼbil yaʼbilale. Manchukme bayal jaʼbil kʼax swokolik, te ermano Anatoly sok te sfamilia maʼyuk bin-ora la skom sbaik ta abatinel ta stojol Jehová. Ta ora ini, te ermano Anatoly ayix 82 yaʼbilal sok ochem ta komite ta sukursal ta Asia central. Jich bitʼil la spas te Anatoly sok te Lidiya, akʼa jpastik tulan te bantito kʼalal ya xjuʼ kuʼuntik te abatinel ta stojol te Jehová sok mame xlujbotik ta spaselxan te aʼtelil jich bitʼil la jpastik ta nameye (Gál. 6:9).

14. ¿Bin snaʼoj ta lek te Pablo te ya skʼan ya spas yuʼun ya sta kʼoel te banti albil ya xkʼote?

¹⁴ Te Pablo yakʼoj ta yoʼtan te maba ya skom sba ta animal swenta ya sta kʼoel te banti albil ya xkʼote. Jich bitʼil te jaʼ jtul jchʼuunjel te tsabil yuʼun Dios, te smajtan yak ta smaliyel-ae, jaʼ te ya x-ikʼot yuʼun Dios ta chʼulchane. Pero snaʼoj ta lek te ma skʼan ya skom sba ta animal swenta ya sta te smajtane (Filip. 3:14). Te Pablo ay bin la spajbey skʼoplal yuʼun jich la skoltay te filipoetik te manchuk ya xchʼay ta sitik te banti albil ya skʼan ya xkʼotike.

15. ¿Bin ejemplo la stuuntes te Pablo ta yakʼbeyel smukʼul yoʼtan te filipoetik yuʼun jich ma skom sbaik ta yakʼbeyel yipal te animale?

 ¹⁵ Te Pablo la sjultesbey ta yoʼtan te jchʼuunjeletik ta Filipos te jaʼ slumalik te chʼulchane (Filip. 3:20). ¿Bin yuʼun te bayal skʼoplal te manchuk ya xchʼay ta yoʼtanike? Ta tiempo-abi, kʼax lek ilbil skʼoplal te machʼa jaʼ slumal te Romae. * Pero te jchʼuunjeletik te tsabilik yuʼun Dios, ay jun slumalik te kʼax mukʼxan skʼoplal stukel, melel bayal bintik tʼujbil ya xjuʼ ya staik yuʼun. Yan stukel te machʼatik jaʼ slumalik te Roma pekʼel skʼoplal jilik. Jaʼ yuʼun te Pablo jich la yakʼbey smukʼul yoʼtan te filipoetike: «Ha nax ya calbeyex wocol te hichuc ya xʼayinex te bin utʼil ya scʼan te lec yachʼil cʼop yuʼun Cristo» (Filip. 1:27). Te jchʼuunjeletik te tsabilik yuʼun Dios te ya xbajtik ta chʼulchan, jaʼ kʼax lekil ejemplo kuʼuntik ta ora ini, melel maba ya skom sbaik ta animal yuʼun ya staik te smajtʼanike.

16. Jich bitʼil ya yal te Filipenses 4:6, 7, ¿bin-a te ma skʼan ya jkom jbatik ta spasel chikan teme yakotik ta smaliyel te kuxlejalil ta chʼulchan o ta Balumilal?

¹⁶ Ya skʼan ya kakʼbeytik yipal yuʼun ya jtatik kʼoel te banti albil ya skʼan ya xkʼootike, chikan teme jaʼ te kuxlejalil ta sbajtelkʼinal ta chʼulchan o te kuxlejalil ta Nichimal Kʼinal liʼ ta Balumilal. Chikan bin yak ta kʼaxel ta jtojoltike, mame sujtotik ta yilel te bin jilix ta jpatike sok mame ayuk bintik ya kakʼ smakotik te bitʼil ayotik ta animale (Filip. 3:16). Ayniwan jich ya kiltik te ma xkʼot ta pasel ta ora te bin ya skʼan koʼtantik o te yak ta lajel yip te jbakʼetaltike. Sok ayniwan bayal jaʼbil kujchem kuʼuntik sitintayel pruebaetik sok kontrainel. Chikan bin ay ta jtojoltike, mame ayuk bin ya snaʼulan koʼtantik, akʼa kakʼbeytik snaʼ Dios spisil te jwokoltike. Jichme ya yakʼbotik te lamalkʼinal te ma xjuʼ kuʼuntik snaʼele (kʼopona Filipenses 4:6, 7).

17. ¿Bin ya jnoptik ta yan artikulo?

¹⁷ Jich bitʼil te machʼatik ya stsal sbaik ta animal ya yakʼbeyikxan yipal te kʼalal ya yilik te nopol ya xkʼotikix te banti albil skʼoplale, jaʼnix jich te joʼotike kakʼbeytikxan yipal ta slajinel te animal yuʼun te kuxlejalil, jich bitʼil te nopol ayix te bintik tʼujbil sjapoj te Diose. Jich yuʼun akʼa jpastikxan tulan te bantito kʼalal ya xjuʼ kuʼuntike. ¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun maba ya xlokʼotik ta be te banti ayotik ta animale sok te manchuk ya jkoesbeytik yipal te bitʼil yakotik ta animale? Ta yan artikulo yame skoltayotik ta snopel te bintik nail ya skʼan ya jpas ta jkuxlejaltik sok ta snaʼel te bintik mukʼxan skʼoplal ya skʼan pasele (Filip. 1:9, 10).