1. ¿Bin schʼuunej sok spisil yoʼtan te Marta te ya xkʼot ta pasele? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

TE Marta mero yamigoinej sba sok te Jesús sok jaʼ jnopojel yuʼun. Kʼax smeloj yoʼtan ta skaj te laj te Lázaro te jaʼ sbankil yijtsʼin sbaike. ¿Bin-utʼil ya xlamaj bael te mel-oʼtan yuʼune? Te Jesús la yalbey ta jamal te «ya xchaʼcuxaj» te Lazaroe. Manchukme maba lamaj te mel-oʼtan yuʼune, jaʼnix jich snopoj te bitʼil te Jesuse, melel te Marta jich la yal: «Jnaʼoj te ya xchaʼcuxaj ta yorahil chaʼcuxajel ta slajibal cʼahcʼal» (Juan 11:20-24). Schʼuunej sok spisil yoʼtan te ya sta skʼajkʼalel te ya xchaʼkuxaj te Lazaroe. Jaʼukmeto te Jesús la schaʼkuxajtes ta kʼajkʼalnix-abi.

2. ¿Bin yuʼun ya jkʼantik te jichnix ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik te bin schʼuunej te Martae?

² Ayniwan lajem te machʼa nujpunemotik soke, jmeʼ jtatik, jmamuchtik, jchuchuʼmeʼeltik o kal jnichʼantik. Koʼtantik ya jchaʼpetik, ya jchaʼkʼopontik sok te ya xtseʼejinotik soke. Jaʼukmeto jchʼuunejtik te ma xyichʼik chaʼkuxajtesel yuʼun te Jesús o te sTat ta ora ini. Pero, ¿jichnixbal jchʼuunejtik bitʼil te Marta te ya yichʼ chaʼkuxajtesel ta pajel chaʼbej te machʼa lajem kuʼuntike? Kʼax tseʼel koʼtantik te ya xjuʼ jichnix ya kaltik bitʼil te Marta sok spisil koʼtantik: «Jnaʼoj te ya xchaʼcuxaj ta yorahil chaʼcuxajel ta slajibal  cʼahcʼal». Manchukme jich-abi, yame skʼan te ya jnaʼulantik bin yuʼun te jich jchʼuunejtik sok spisil koʼtantik.

3, 4. ¿Bin schʼuunej te Marta ta skaj te ay machʼatik mato jaluk schaʼkuxajtesoj te Jesuse?

³ Te Marta nopol sna ta Jerusalén. Jaʼ yuʼun maniwan la yil kʼalal te Jesús la schaʼkuxajtesbey yal jtul meʼba ants nopol ta lum Naín ta Galilea, jaʼukmeto laniwan yaʼiy stojol te milagroe. Jaʼnix jich ay bin jteb ma pajal kʼot ta pasel kʼalal te Jesús la schaʼkuxajtes te yantsil nichʼan te Jairo, jaʼniwan ta Capernaum. Te machʼatik tey ayik-a «snaʼojic te chamenixe». Pero te Jesús la snit jajchel ta skʼab, jich la yalbey: «Hahchan, tut achʼix». Jich oranax jajch (Lucas 7:11-17; 8:41, 42, 49-55). Te Marta soknix te María snaʼojik te ya xjuʼ ya slekubtes jchameletik te Jesuse. Jaʼ yuʼun la yalik te yorailuk kʼot te Jesuse, ma laj te Lázaro te jichuke. Jaʼukmeto, ¿bin ya xkʼotxan ta pasel jich bitʼil lajemix-a te yamigo te Jesús te kʼax kʼux ta yoʼtane? Ayukme ta koʼtantik te la yal te Marta te ya xchaʼkuxaj ta patil «ta slajibal cʼahcʼal». ¿Bin yuʼun te jich schʼuunej sok spisil yoʼtane? Sok ¿bin yuʼun ya xjuʼ ya jchʼuuntik sok spisil koʼtantik te ya x-ayin chaʼkuxajel ta pajel chaʼbej sok te ya xchaʼkuxinik te machʼa lajem kuʼuntike?

⁴ Ay bintik ya yakʼ ta ilel ta jamal te ya yakʼ jchʼuuntik te ya x-ayin chaʼkuxajel. Ta ora ini, yame kiltik chaʼoxchajpuk. Te kʼalal ya jnoptik bael bin ya yal te Biblia ta swenta te chaʼkuxajele, ayniwan bin ya kilbeytik skʼoplal te maʼyuk lek jnopojtike. Spisil-abi yame yakʼ te ya jchʼuuntikxan te yananix jchaʼiltik te machʼa lajemik kuʼuntike.

5. ¿Bin yuʼun te schʼuunej sok spisil yoʼtan te Marta te ya yichʼ chaʼkuxajtesel te Lazaroe?

⁵ Ya jtatik ta ilel te Marta maba la yal te ya smaliy te yaniwan xchaʼkuxaj te Lazaroe, la yal te snaʼoj te ya xchaʼkuxaje. ¿Bin yuʼun te jich schʼuunej sok spisil yoʼtane? Melel te kʼalal jchʼielto-ae, kʼalal mato xjajch schol skʼop Dios-a te Jesuse, laniwan yaʼiy stojol ta sna o ta sinagogaetik te ay jich kʼot ta pasel te milagroetik-abi. Yaniwan xtal ta koʼtantik oxeb chaʼkuxajel te ya yalbey skʼoplal te sJun Diose.

6. ¿Bin milagro snaʼojbey skʼoplal ta lek te Martae?

⁶ Te sbabial chaʼkuxajel ya yal te Biblia jaʼ te la spas te j-alwanej Elías. Jaʼ yorail-a te akʼbot yuʼel yuʼun Jehová ta spasel milagroetik. Ta Fenicia ta lum Sarepta ta stojol norte yuʼun Israel, jtul meʼba ants la yakʼ ta ilel yutsil yoʼtan melel la yotses ta snaʼ te j-alwaneje. Te Diose ma la yakʼ lajuk te aceite sok te arina, jich maba laj te meʼba ants sok te skerem-al (1 Reyes 17:8-16). Ta patil bael tsakot ta chamel te yal sok laj. Jaʼukmeto te Elías la spikbey sbakʼetal sok la yal sok spisil yoʼtan: «Dios cuʼun, ya calbat wocol, acʼa chaʼcuxajuc te alale». Te Jehová la yaʼiybey skʼop te Elías sok la schaʼyakʼbey skuxlejal (kʼopona te 1 Reyes 17:17-24). Ta melel, te Marta snaʼojbey skʼoplal ta lek te milagro la yichʼ pasele.

7, 8. 1) ¿Bin la spas te Eliseo ta stojol jtul ants te kʼax smeloj yoʼtane? 2) ¿Bin la yakʼ ta ilel ta swenta Jehová te milagro la spas te Eliseoe?

⁷ Te j-alwanej Eliseo te la sjelolin te Eliase, jaʼ la spas te schebal chaʼkuxajel ya yal te Bibliae. Ta lum Sunem, nainem jtul israel-ants te maʼyuk yalatak sok ayix bayal yaʼbilal te smamlale. Jich bitʼil la yakʼ ta ilel yutsil yoʼtan ta stojol te Eliseo, te Dios la yakʼbey jtul skerem-al. Cheb oxeb jaʼbil ta patil laj te alale. Ta melel, jkʼaxel la smel yoʼtan yuʼun. Te antse la skʼanbey permiso te smamlal yuʼun ya xbajtʼ yil te j-alwanej te ay ta wits Carmelo, te 30 kilometroniwan snamalil. Te Eliseo nail la stikun bael kʼalalto ta Sunem te j-abat yuʼun te Giezi (Guehazí) sbiil yuʼun ya schaʼkuxajtes te alale, jaʼukmeto ma juʼ  yuʼun. Ta patil kʼot te ants sok te Eliseo (2 Reyes 4:8-31).

⁸ Te j-alwanej och ta na sok la skʼopon Dios ta stsʼeel te alale. Tey-abi, te Jehová la schaʼyakʼbey skuxlejal. Kʼalal la yil te antse bayal akʼbot stseʼelil yoʼtan yuʼun (kʼopona te 2 Reyes 4:32-37). Julniwan ta yoʼtan te kʼalal la skʼopon Dios te Ana, te ma xjuʼ ya sta alale. Kʼalal la yikʼ bael ta nail pakʼ templo te skerem-al Samuel, la yal te jaʼ Jehová te «ya yacʼ cohuc ta muquenal» sok «ya yacʼ loqʼuel tal» (1 Samuel 2:6). Ta melel, kʼalal te Dios la yakʼ lokʼel tal o la sjach tal te yal te ants nainem ta Sunem, la yakʼ ta ilel te ya xjuʼ yuʼun schaʼkuxajtesel te machʼatik lajemike.

9. ¿Bin-utʼil kʼot ta pasel te yoxebal chaʼkuxajel te ya yal te Bibliae?

⁹ Jaʼukmeto ma jaʼuk slajibal milagro la spas te Eliseoe. Kʼalal ayix cincuenta jaʼbil ta j-alwanej-ae, tsakot ta chamel sok laj. Bayal jaʼbil ta patil, kʼalal jaʼxanix sbakel-a te Eliseo, chaʼoxtul israeletik yakik ta smukel jtul winik-a. Ta ajkʼnax la yilik te yak ta talel skontratakik, lokʼik ta anel sok la schʼojik te chamen winik ta smukenal te Eliseo. Te Biblia jich ya yal: «Cʼalal cʼoht sta sba soc te sbaquel Eliseo, chaʼcuxaj» (2 Reyes 13:14, 20, 21). Jpastik pensar bin kʼot ta yoʼtan te Marta ta swenta te cheʼoxeb chaʼkuxajel-abi. Jamal chikan ta ilel te ay yuʼel te Dios ta stojol te lajele. Sok jnop kaʼiytik bintik ya xjuʼ ya jnoptik-euk. Ta melel ya yakʼ jchʼuuntik sok spisil koʼtantik te kʼax bayal yuʼel te Dios sok te ma pʼisbiluke.

10. ¿Bin la spas te Pedro ta stojol jtul jchʼuunjel ants te laje?

¹⁰ Te Escrituras Griegas Cristianas jaʼnix jich ya yal te ay chaʼoxtul machʼatik la schaʼkuxajtesik te j-abatetik yuʼun Dios. La kaltikix te chaʼkuxajteswan te Jesús ta nopol Naín sok ta sna te Jairo. Cheʼoxeb jaʼbil ta patil, te jpuk-kʼop Pedro la schaʼkuxajtes jtul jchʼuunjel ants te Dorcas o Tabita sbiil. Och ta na te banti ay te sbakʼetale, la skʼopon te Jehová sok jich la yal: «Hahchan, Tabita». Oranax chaʼkuxaj, jich te Pedro «cuxulix a la yaʼbe ta stojolic» te hermanoetike. Ta swenta te milagro «tsobol machʼatic la schʼuhunic te Cajwaltique». Te yachʼil jchʼuunjeletike ya xjuʼ ya yalbeyik skʼoplal te Kajwaltik Jesús sok te yuʼel te Jehová ta schaʼkuxajtesel te machʼatik lajemike (Hechos 9:36-42).

11. ¿Bin la yal te Lucas te kʼot ta stojol jtul kerem, sok binwan-utʼil la yaʼiy sbaik ta swenta te milagro la spas te Pablo te machʼatik la yilike?

¹¹ Kalbeytik skʼoplal yan chaʼkuxajel te jaʼnix jich bayal machʼatik la yilik. Jun buelta te jpuk-kʼop Pablo jalaj jaʼto ta olil ajkʼabal ta pʼijubteswanej ta jun na ta Troas, te jaʼ noroeste yuʼun Turquía ta ora ini. Jtul kerem te Eutico sbiil te jukul ta bentana yak ta schʼamel yaʼiy-a te Pablo, och swayel sok chʼay koel tal ta yoxkajal te nae. Te machʼa nail kʼot yil te kereme jaʼniwan te Lucas te jaʼ jpoxtaywaneje. La yakʼ ta naʼel te ma chʼayemuknax yoʼtan te kereme, la yal te lajeme. Te Pablo ko tal, la spet sok la yalbey yaʼiy te yantik te kuxul te Eutico. Ta melel, te milagro-abi kʼax yan la yilik te machʼatik tey ayik-ae. Jichniwan te kʼax lek la yaʼiy sbaik yuʼun te la yilik te ay machʼa la yichʼ chaʼkuxajtesele (Hechos 20:7-12).

12, 13. Jich bitʼil la kilbeytikix skʼoplal chaʼoxtul machʼatik chaʼkuxajik, ¿bin jojkʼoyeletik ya skʼan ya kakʼbeytik sujtib?

¹² Te cheʼoxeb chaʼkuxajel te la kilbeytikix skʼoplale ya skʼan ya stij koʼtantik ta schʼuunel sok spisil koʼtantik jich bitʼil te Marta te ya xjuʼ xchaʼyakʼbey skuxlejal te Jehová te machʼatik lajemike, melel jaʼ J-akʼ-kuxlejalil. Ta jujun chaʼkuxajel te kʼot ta pasele ay j-abatetik yuʼun Dios tey-a, jich  bitʼil te Elías, te Jesús o te Pedro. Jaʼnix jich spisil kʼot ta pasel ta namey te kʼalal ya spas milagroetik-a te Jehová. Jich yuʼun, ¿bin ya xjuʼ ya kaltik ta stojol te machʼatik lajik te kʼalal ma yorailuk-a te ay machʼatik ya yichʼik chaʼkuxajtesele? ¿Yabal xjuʼ schʼuun yoʼtanik-a te j-abatetik yuʼun Dios te ya schaʼkuxajtes te Jehová ta pajel chaʼbej te machʼatik ya xlajike? ¿Yabal xjuʼ te jichnix ya smukʼulin yoʼtanik bitʼil te Marta te jich la yal ta stojol te Lazaroe: «Jnaʼoj te ya xchaʼcuxaj ta yorahil chaʼcuxajel ta slajibal cʼahcʼal»? ¿Bin yuʼun te schʼuunej Marta te ya x-ayin chaʼkuxajel sok bin yuʼun ya xjuʼ te jichnix ya jchʼuuntike?

¹³ Te Biblia ya yakʼ ta ilel te snaʼojik te ay chaʼkuxajel ta pajel chaʼbej te j-abatetik yuʼun Dios ta namey. Kilbeytik skʼoplal chaʼoxtuluk.

14. Ta swenta te bin kʼax ta stojol te Abraham, ¿bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te chaʼkuxajele?

¹⁴ Te Isaac jaʼ te snichʼan te Abraham te bayal jaʼbil la smaliye. Jaʼukmeto ta jun buelta te Dios la yalbey te Abraham te yakuk yakʼ ta «chicʼbil mahtanil» te snichʼan te kʼax kʼux ta yoʼtane (Génesis 22:2). Jnop kaʼiytik binwan-utʼil la yaʼiy sba. Te Jehová yalojbey ta jamal te Abraham te spisil te nasionetik ya yichʼik bendision ta swenta te stsʼumbale (Génesis 13:14-16; 18:18; Romanos 4:17, 18). Jaʼnix jich la yalbey ta jamal te jaʼ ya xtal «ta scuenta Isaac» te tsʼumbalile (Génesis 21:12). Pero, ¿bin-utʼil ya xkʼot ta pasel teme ya yakʼ ta chikʼbil majtʼanil te Isaac te Abrahame? Te Dios la yakʼbey stsʼibay te Pablo te schʼuunej te Abraham te ay yuʼel Dios yuʼun ya xchaʼkuxajtesbot te snichʼane (kʼopona te sjun Hebreos 11:17-19). Te Biblia ma xyal te jich skuyoj te Abraham te cheʼoxeb ora o cheʼoxeb kʼajkʼal ta patil ya yichʼ chaʼkuxajtesel te snichʼan teme ya schʼuun spasel te bin albote. Ma snaʼ bin-ora ya yichʼ chaʼkuxajtesel te Isaac. Jaʼukmeto smukʼulinej yoʼtan te ya schaʼkuxajtes te Jehová.

15. ¿Bin smukʼulinej yoʼtan te jtatik Job?

¹⁵ Te jtatik Job jaʼnix jich ay ta yoʼtan te ay chaʼkuxajel ta pajel chaʼbej. Snaʼoj teme ya yichʼ tsʼetel jtejkʼ teʼe, ya xjuʼ xchaʼpulin sok te ya xchaʼkʼot bitʼil «uhnen haʼmal». Pero ma jichuk ya xkʼot ta pasel ta stojol te ants winike (Job 14:7-12; 19:25-27). Teme ya xlaje ma xjuʼ te stukel ya xlokʼ ta smukenal yuʼun ya xchaʼkuxin (2 Samuel 12:23; Salmo 89:48). Jaʼukmeto mame skʼan ya yal te ma xjuʼ ya schaʼkuxajtes te Diose. Ta melel te Job schʼuunej te ya slebey skʼajkʼalel te Jehová yuʼun ya xchaʼkuxajtesot tal (kʼopona te sjun Job 14:13-15). Manchukme maba ya  snaʼ bin-ora ya xkʼot ta pasele, smukʼulinej yoʼtan te ya xnaʼot yuʼun te J-akʼ-kuxlejalile sok te ya xchaʼkuxajtesot ta swenta yuʼel.

16. ¿Bin albot yuʼun jtul chʼul-abat te Daniel yuʼun ya yichʼ yip yoʼtan-a?

¹⁶ Ta Escrituras Hebreas jaʼnix jich ya yichʼ albeyel skʼoplal te j-alwanej Daniel te jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol te Diose. Ta bayal jaʼbil ma la yijkʼitay te Jehová sok spisil-ora jokinot yuʼun. Jun buelta chiknaj jtul chʼul-abat ta stojol te jich la yalbey: «Daniel, te bayel cʼuxat ta oʼtanil». Te chʼul-abat jich la yalbey ta jamal: «Lamaluc me qʼuinal xawaʼiy; [...] ayuc me yip awoʼtan» (Daniel 9:22, 23; 10:11, 18, 19).

17, 18. ¿Bin albot ta jamal te Daniel te ya xkʼot ta stojol ta pajel chaʼbeje?

¹⁷ Ta yorail-abi te Daniel jteb ma sta 100 yaʼbilal sok nopol ya xlajix bael-a. Yaniwan sjojkʼoybey sba bin ya xkʼot ta stojol ta pajel chaʼbej. ¿Yabal xchaʼkuxaj? Yaknanix-a. Ta slajibal sjun te Daniel, ya jtatik ta kʼoponel te jich albot ta jamal yuʼun te Jehová: «Pero te haʼate, ya xbahat cʼalal ta slajibal acuxlejal, yac acux awoʼtan» (Daniel 12:13). Te j-alwanej Daniel te mamalix-ae snaʼoj te yakik ta kux-oʼtan te machʼatik lajemik sok te «mayuc bin ay ta chahpanel, mayuc bin ay ta naʼel soc mayuc pʼijil-oʼtanil» ta mukenal (Eclesiastés 9:10). Kʼalal kʼoponot te Daniel jtebxanix ya skʼan ya xlaj-a, pero maba teynax ya xlaj-a te skuxlejale. Te Dios la yalbey ta jamal te ay bin kʼax tʼujbil ya xkʼot ta pasel ta stojol ta pajel chaʼbej.

¹⁸ Jich akʼbotxan snaʼ te Daniele: «Soc ta slajibal cʼahcʼal ya xhahchat yuʼun yac awichʼ te bin ya xcʼoht ta acuenta». Maba albot bin mero yorail ya xkʼot ta pasele. Ya xlaj sok ya skux yoʼtan. Jaʼukmeto kʼalal albot «ya xhahchat yuʼun yac awichʼ te bin ya xcʼoht ta acuenta» ya yakʼ ta naʼel ta jamal te ya yichʼ chaʼkuxajtesel ta pajel chaʼbej, pero ¿bin-ora? «Ta slajibal cʼahcʼal», bayal jaʼbil ta patil te kʼalal lajemix-ae. Te Nueva Biblia al Día jich ya yal stukel: «Ta slajibal kʼajkʼal bael yame xlokʼat ta amukenal yuʼun ya awichʼ te amajtʼane».

19, 20. 1) Te bin la jnoptike, ¿bin-utʼil snitojbey sba skʼoplal sok te bin la sutbey Jesús te Martae? 2) ¿Bin ya jnopbeytik skʼoplal ta yan articulo?

¹⁹ Kʼax chikan ta ilel te ay swentail bintik yuʼun schʼuunej te Marta te «ya xchaʼcuxaj ta yorahil chaʼcuxajel ta slajibal cʼahcʼal» te Lázaro te jaʼ sbankil yijtsʼin sba soke. Te bin albot ta jamal te Daniel sok te bin schʼuunej sok spisil yoʼtan te Martae ya skʼan ya yakʼ smukʼul koʼtantik te ya xchaʼkuxajik te machʼatik lajemike.

²⁰ Ta articulo ini la jnoptik bin kʼot ta pasel ta namey te ya yakʼ kiltik te ya xjuʼ xchaʼkuxajik te machʼatik lajemike. Jaʼnix jich la kalbeytik skʼoplal j-abatetik yuʼun Dios ta namey te schʼuunejik te ya sta skʼajkʼalel ta pajel chaʼbej te ya x-ayin chaʼkuxajele. Jaxan te joʼotike, ¿aybal bin ya yakʼ jchʼuuntik te ya x-ayin chaʼkuxajel manchukme kʼax jalix albil te jich ya xkʼot ta pasele? Teme aye, jich bitʼil te Marta ya jchʼuuntikxan sok jun koʼtantik ya jmaliytik te ya yichʼik chaʼkuxajtesel te machʼatik lajemike. Pero, ¿bin-ora ya xkʼot ta pasel? Yame jnoptik ta yan articulo.