Te Danièle te jich stalel te oranax ya snaʼ bin ya spas jich la yalbon ta jchikin: «Tojolxanix, liʼ ayikix». Ta oranax jul jkojt karro yuʼun polisia ta otel. Cheʼoxeb minuto ta patil, la kichʼtik chukel bael. Pero wokolayal te kinam te bitʼil ora la yalbon te bin ya xkʼot ta pasele, juʼto kuʼun yakʼbeyel bael cheʼoxeb junetik jtul ermano.

La yikʼotik bael ta s-ofisina te polisiaetik, te kʼalal ayotik bael ta be, jich la jnop: «¡Jaʼ jun bendision te ma xiw sok te tulan schʼuunel yoʼtan te kiname!». Ma junuknax buelta te jich kʼax ta jtojoltike, aytoxan bayal te bintik kʼax ta jtojol sok te Danièle. Pero ya jkʼan ya jcholbeyex awaʼiyik bin-utʼil kajotik ta yulaʼtayel nasionetik te banti makbil te kaʼteltik ta scholel te skʼop Diose.

Ayinon ta 1930 ta tut lum Croix, te ay ta norte yuʼun Francia. Mero katolikoetik-a te jfamiliae. Ta jujun semana ya xbootik ta misa, te jpapae bayal ta chajp te bitʼil koltaywan ta iglesia. Pero te kʼalal ayniwanix 14 kaʼbilal-ae, ay bin kʼot ta pasel te la yakʼbon kil te chaʼlam yoʼtanik te machʼatik ayik ta iglesiae.

Te kʼalal yochintayojix Francia-a te soldadoetik yuʼun Alemania ta 2 Guerra Mundial, te saserdote kuʼuntik kʼalal ya yal skʼop Dios ta iglesia kaj spukbey skʼoplal jun politika te régimen de Vichy sbiile te ya skoltaybey skʼoplal te nasietik. Te bin ya scholbey skʼoplale ya yakʼ bayal xiwel. Te jfamilia sok yantik te machʼatik jaʼ slumalik te Francia, muken ya schʼam yaʼiyik te radio BBC, melel ya xkʼax skʼoplal tey-a te nasionetik te stsoboj sbaik ta skontrainel te nasietik. Pero ta septiembre yuʼun 1944, te saserdote jaʼ jajch skoltaybeyix skʼoplal te skontratak te nasietik sok la spas tsoblej yuʼun ya yalbey wokol Dios ta swenta te yak ta juʼel yuʼunike. ¡Ma schʼuun koʼtan te jich kʼot ta pasele! Chebaj koʼtan ta stojol te jwolwanejetik yuʼun te iglesia.

Kʼaxelto-a te guerra kʼalal laj te jpapae, ta yorail-abi nujpunemix-a te jwix te Simone sbiil sok ay ta nainel ta Bélgica. Jich la kaʼiy te joʼon jil ta jwenta skanantayel te jmama. La jta kaʼtel ta jun empresa yuʼun spasel kʼuʼul pakʼal sok leknax ya xkʼot yilel-a te jkuxlejale. Pero te bitʼil mero katolikoetik te jpatron sok te snichʼnabe, oranax kaj jsitintay tulan wokolil.

Ta jaʼbil 1953, tal yulaʼtayotik te Simone te ochemix ta testigo yuʼun Jehová. La yakʼbotik kiltik ta sBiblia te lotil spisil te nojptesel jich bitʼil te infierno, oxeb dios te jun-nax ayik sok te chʼulelal te ma xlaje. La kalbey te ma Biblia katolikauk te yichʼoje, pero maba kʼax  bayal tiempo te la kil te yuʼun-nix smelelil-a te bin la yale. Ta patil la yichʼbon tal bayal rebista La Atalaya te namey lokʼemikixe, la japuy skʼoponlanel ta jujun ajkʼabal. Maba kʼax bayal tiempo te kʼot ta koʼtan te la jta te smelelil kʼope. Pero la jxiʼ te ya slokʼesonik ta kaʼtel teme ya x-ochon ta Testigo.

Maba la jkom jba ta snopel te Biblia sok te La Atalaya ta jtukel, jich la jpas cheʼoxeb u jaʼto-abi la jta ta nopel te ya xboon ta sNail Tsoblej. Te skʼuxul yoʼtan te ermanoetik la stijbon koʼtan. Jtul ermano te pʼijubenix ta lek, wakeb u la yakʼbon nojptesel ta Biblia, la kichʼ jaʼ ta septiembre ta 1954. Ta patil, tseʼelnax koʼtan yuʼun te kʼalal la kil te ochik ta Testigo te jmama sok te kijtsʼin achʼixe.

Mel-oʼtantik sba te laj te jmama te kʼalal cheʼoxebxanix semana ya yichʼ pasel-a te mukʼul tsoblej internasional ta Nueva York ta 1958, te joʼone kʼoon ta mukʼul tsoblej-abi. Kʼalal sujton ta jnae, maʼyukix-a te machʼa ya jwentain ta jfamilia, jich la kijkʼitay te kaʼtel sok ochon ta prekursor. La jnaʼbey sba te Danièle Delie, jtul prekursora te tseʼelnax yoʼtan, patil la kalbey teme ya skʼan te ya xnujpunon soke. Jich nujpunon sok ta mayo ta 1959.

Te Danièle kaj ta abatinel ta tiempo kompleto ta tut lum te ay ta Bretaña te namal yiloj sba sok te snae. La skʼan te ma xiw ta scholel skʼop Dios ta lum-abi te banti bayal katolikoetik sok te ma xiw ta beel ta bisikleta tey-a. Te joʼon sok te Danièle, ay ta koʼtantik te ya skʼan cholel ta oranax te skʼop Diose. Jich la kaʼiy jbatik te biluk ora ya xjuʼ xtal te slajibal kʼajkʼale (Mat. 25:13). Te bitʼil slokʼesoj sba ta yoʼtan te Danièle, jaʼ la skoltayotik swenta maba ya kijkʼitaytik te abatinel ta tiempo kompleto.

Cheʼoxeb kʼajkʼal ta patil te kʼalal nujpunemotikix-ae, la kichʼ akʼbeyel kaʼtel ta superintendente yuʼun sirkuito. La skʼan te kʼayotik te maʼyuk bayal biluk ya jtatik te banti ya xkʼootike. Te sbabial kongregasion la kulaʼtaytike ay 14 ta tul jcholkʼopetik tey-a, te bitʼil maʼyuk lugar yuʼun te ermanoetik te banti ya xjilotik ta wayele, jilotik ta sNail Tsoblej, la yakʼik kolchonetik ta plataforma. Manchukme tulan jil, aynix banti wayotik.

Manchukme bayal te aʼtelil ya jpastike, oranax kʼay ta spasel te Danièle. Te kʼalal ay tsoblej kuʼun sok te ansianoetike, ya smaliyon ta tut karro kuʼuntik sok maʼyuk bin-ora ya x-och ta wulwulkʼop. Jaʼnax cheb jaʼbil abatinotik ta yulaʼtayel kongregasionetik, te jayeb tiempo-abi la jnoptik te bayal skʼoplal te yakuk kalbey jbatik ta jamal te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatik sok te junuknax ya x-aʼtejotik te bitʼil nujpunemotike (Ecl. 4:9).

Ta 1962 la kichʼtik ikʼel ta Brooklyn (Nueva York) yuʼun ya xbootik ta klase 37 yuʼun te Pʼijubtesel yuʼun skʼop Dios ta Galaad. Lajuneb u ya xjalaj-a te pʼijubtesele. Ayotik 100 ta tul-a, pero ma spisiluk te machʼatik nujpunemik juʼ yuʼunik te schebal kʼotike. Jaʼnax 13 nujpuneletik kʼotik, tey ochemotik-euk-a. ¡Kʼax tʼujbil majtʼanil la kil! Yato xjul ta koʼtan te la jokinlan ermanoetik te mero tulan schʼuunel yoʼtanik jich bitʼil te Frederick Franz, Ulysses Glass sok te Alexander Macmillan.

Te kʼalal yakotik ta pʼijubtesel-ae, la kichʼtik albeyel te mukʼ skʼoplal te yakuk jnaʼtik yilel ta lek te bintik ay ta joyobaltike. Jaʼ yuʼun ay cheʼoxeb sabado ta tibiltik la kichʼtik ikʼel bael ta tʼujbil lugaretik ta Nueva York te kʼalal ya xlaj koʼtantik ta pʼijubtesele. Ta yan lunes  ya kichʼtik akʼbeyel te ya jtsʼibaytik te bin la kiltik tale. Kʼax lujben ya sujtotik tal ta paxial, te machʼa ya yakʼbotik te gira jaʼnix tsabil yuʼun te Betel, ya spasbotik jojkʼoyeletik swenta ma xchʼay ta koʼtantik te bintik mukʼ skʼoplale. Ta jun sabado beenotik sjunal mal kʼajkʼal ta mukʼul lum. Bootik ta jun lugar te banti ya xjuʼ ya kiltik te bintik ay ta chʼulchan. La jnoptik te maba pajal te meteoros sok te meteoritos (tsaʼekʼ). Te kʼalal kʼaxotik ta jun museo la kichʼtik cholbeyel te maba pajal te caimán sok te cocodrilo. Te kʼalal sujtotik ta Betel, te machʼa la yakʼbotik te gira jich la sjojkʼoybotik: «¿Yabal xjul ta awoʼtanik bin yuʼun te maba pajal te meteoros sok te meteoritos?». Ta skaj te kʼax lujbenix-a te Danièle, la sut: «Yak, te meoteritos jaʼ mukʼikxan te sbakel yee».

Chajpnax la kaʼiytik-a te bitʼil la kichʼtik tikunel ta Francia te kʼalal la jpas jbatik graduar, kʼaxem ta 53 jaʼbil abatinotik tey-a. Ta 1976, la yakʼbonik kaʼtel ta koordinador yuʼun Komite yuʼun Sukursal. Jaʼnix jich ay baeltik la yakʼbonik kulaʼtay te nasionetik ta África sok ta Oriente Medio banti makal te kaʼteltik ta scholel te skʼop Diose. Jichme kʼootik ta Gabón te la kalbey skʼoplal ta sjajchibale. Ya jkʼan ya kalbeyex te ay baeltik te ma xjuʼ kuʼun spasel yaʼiyel te aʼtelil la yakʼbonike. Pero te Danièle, spisil-ora la skoltayon swenta ya xjuʼ kuʼun spasel te aʼtelil la yakʼbonike.

Ta sjajchibalto ya jmulantik te ya x-aʼtejotik ta Betel. Te kʼalal mato xbootik ta Pʼijubtesel yuʼun skʼop Dios ta Galaad, te Danièle ta joʼebnax u la snop inglés, patil och ta jkʼasesej kʼop yuʼun te junetik kuʼuntike. Bayal ya yakʼbotik stseʼelil koʼtantik te aʼtelil ya jpastik ta Betele, jaʼnix jich te kʼalal jun-nax ya x-aʼtejotik sok te ermanoetik ta kongregasion bayalxan stseʼelil koʼtantik ya kaʼiytik. Te joʼon sok te Danièle, ya jtsaktik bael metro subterráneo ta París swenta ya xbajtʼ kakʼtik nojptesel ta Biblia. Yato xjul ta koʼtan te toyemix ajkʼabal-a te ya sujtotik tale, manchukme lujbenotik, tseʼelnax koʼtantik te bitʼil ya jkoltaytik te ants winiketik ta snaʼbeyel sba te Jehová. Pero mel-oʼtantik sba te tsakot ta chamel te Danièle, jich maba juʼix yuʼun spasel te yaʼtel jich te bitʼil ya smulane.

Ta 1993 te Danièle la yichʼ tabeyel kanser ta schuʼ. Mero tulan te tratamiento la yichʼe, la yichʼ operasion sok la yichʼ akʼbeyel quimioterapia. Pero 15 jaʼbil ta patil chaʼtsakot ta kanser te kʼax tulanxane. Bayal skʼoplal ta yoʼtan te yaʼtel yichʼoj ta jkʼasesej kʼop, manchukme ay ta chamel-a ya spas tulan yuʼun ya spas yaʼtel te kʼalal ya xjuʼe.

Manchukme tulan skʼuxul la yaʼiy te kansere, maʼyuk bin-ora la kaltik te ya kijkʼitaytik te Betel. Melelnix-a te wokol te kʼalal ayotik ta Betel te ya stsakotik chamele, kʼaxtoxan-a teme ma spisilik ya snaʼik te tulan chamel awichʼoje (Prov. 14:13). Manchukme jteb ma staix 80 yaʼbilal-a te Danièle, maba chʼayem te stseʼelil yoʼtan, te kʼalal ya stseʼejin ma xchiknaj ta ilel te ay ta chamele. Sok ma jaʼuk ya xbajtʼ ta yoʼtan te swokole, jaʼ ya xbajtʼ ta yoʼtan skoltayel te yantike. Snaʼoj ta lek te jayebto ya yakʼ smukʼul kʼinal te kʼalal ay machʼa ya schʼam yaʼiy te jkʼoptik sok te ya xkʼot ta yoʼtan te jwokoltike (Prov. 17:17). Ma yuʼunuk ya smulan yakʼbeyel tojobtesel te yantike. Jaʼnax yuʼun te jich ya yaʼiy te ya xjuʼ ya skoltay te yantik ermanaetik te manchuk ya xiwik ta sitintayel te kanser.

Jaʼnix jich ay bintik ma juʼix jpasbeltik ta tsʼakal. Te kʼalal ma juʼix yuʼun-a te Danièle te sjunal kʼajkʼal ya x-aʼteje, la sta ta nopel te ya skoltayon te banti kʼalal  ya xjuʼ yuʼun swenta ma wokoluk ya kaʼiy spasel te kaʼtele. Jich juʼ kuʼun spasel 37 jaʼbil te aʼtelil jich bitʼil koordinador yuʼun Komite yuʼun Sukursal. Ta olil kʼajkʼal ya yil te lamaluknax koʼtantik ya xweʼotik sok te yakuk jkux koʼtantik jtsʼinuk ta jkuartotik (Prov. 18:22).

Te Danièle spisil-ora jaʼ ya xbajtʼ ta yoʼtan snopel te bin leke sok ma skʼan ya xlaj. Jich yuʼun te kʼalal tsakot ta kanser ta yoxebal buelta, lajem la kaʼiy jbatik. Te quimioterapia sok te radioterapia ya yichʼ akʼbeyele ya xlajinbot yip yuʼun. Wokol ya xbeenix-a sok wokol ya xtal ta yoʼtan te kʼopetik te kʼalal ay bin ya skʼan ya yale. Te kʼalal jich ya kile ya xtal ta koʼtan te mero ya snaʼ skʼasesel ta lek-a te kʼope. Kʼaxto ya jmel koʼtan yuʼun.

Ay baeltik ya kaʼiytik te ma xjuʼix kuʼuntik stsʼikel te jwokoltike, pero maba ya jkom jbatik ta skʼoponel Dios. Schʼuunej koʼtantik te maba ya yakʼ xkʼax jwokoltik te Jehová teme ma xkujch kuʼuntik ya yile (1 Cor. 10:13). Ya jpastik tulan te spisiluk-ora ayuk skʼoplal ta koʼtantik te koltayel ya yakʼbotik ta swenta te sKʼop, te poxtayel ya yakʼik te doktoretik ta Betel sok ta swenta spisil ermanoetik.

Kʼalal ma jnaʼtik bin tratamiento ya jtsaktik, ya jkʼanbeytik koltayel te Jehová. Jun buelta jich la kaʼiytik te maʼyukix bin ya skoltayotik, melel te Danièle kaj ta chʼayel yoʼtan-a te kʼalal ya yichʼ akʼbeyel te quimioterapia. Te doktor te ayix 23 jaʼbil te yak ta akʼbeyel tratamiento yuʼune ma snaʼ bin yuʼun te jich ya xpasbot yuʼun te quimioterapia sok ma snaʼix-a te bin ya spase. Jich la kaʼiytik te maʼyuk machʼa ya skoltayotike. Jaʼukmeto la jtatik yan doktor (oncólogo) te la skʼan yakʼbeyxan tratamiento te Danièle. Jich la kaʼiy jbatik te yak ta skoltaybelotik te Jehová.

Swenta ya xjuʼ ya jtsaltik te mel-oʼtane, la jnoptik te maba ya jnaʼulantik te bin ya xkʼot ta pasel ta yan kʼajkʼale. Te Jesús jich la yal: «Ticʼuc a te wocol ta jujun cʼahcʼal» (Mat. 6:34). Jaʼnix jich la skoltayotik te manchuk jaʼuk ya xbajtʼ ta koʼtantik te jwokoltik te jaʼuk te stseʼelil koʼtantik. Te kʼalal cheb u ma la yichʼ akʼbeyel quimioterapia te Danièle, yak ta tseʼej-a te jich la yalbone: «¡Jich ya kaʼiy te maʼyukonix ta chamel!» (Prov. 17:22). Manchukme kʼux ya yaʼiy te kanser yichʼoje, ya smulan skʼayojtayel ta tulan te achʼ kʼayojiletik yuʼun ya snopxan ta lek-a.

Te stseʼelil yoʼtan te Danièle, la skoltayon ta stsalel te banti ma xjuʼ kuʼun spasel ya kaʼiy te kaʼtele. Te 57 jaʼbil nujpunemotike, spisil-ora jaʼ la skanantayon. ¡Ni jaʼuk la yakʼon ta schʼilel jpʼijuk tomut! Jaʼ yuʼun te kʼalal tsakot ta chamele, jajch jnop sukʼel plato, sakʼ pakʼ sok spasel weʼelil te ma tulanuk ta pasele. Aynix la jtopʼ cheʼoxeb basoetik, pero tseʼel koʼtan te ay bin ya xjuʼ ya jpas ta stojol-ae. *

Te chamel sok te meʼel mamalubel ay bintik la smakotik ta spasel, pero bayal bin la jnop yuʼun. Kʼoem ta koʼtan te ma skʼan te spisil-ora makalotik ta kaʼteltik te jich maʼyukix tiempo ya xjil kuʼuntik ta yakʼbeyel yil kinamtik te yutsil koʼtantik sok te ay skʼoplal ta koʼtantik, jich bitʼil snujpʼ ta pasel ta stojolik. Ya skʼan ya jtuuntestik ta lek te jtiempotik te kʼalal lek ayotik yuʼun ya jokintik te machʼatik ay kuʼuntike (Ecl. 9:9). Jaʼnix jich teme jaʼ jkʼaxel ya xbajtʼ ta koʼtantik te wokoliletik ta jujun kʼajkʼale, ya xjuʼ te maʼyukix lek skʼoplal ta koʼtantik te bendisionetik yakʼojbotik te Diose (Prov. 15:15).

Kʼalal ya xtal ta koʼtan te jayeb jaʼbil abatinon ta tiempo kompleto sok te Danièle, kiloj ta lek te bayal bendision yakʼojbotik te Jehová kʼaxto jich-a te bitʼil jnopojtike. Jich ya kaʼiy jbatik-euk te bitʼil la yaʼiy sba te machʼa la stsʼibay te Salmo 116, ya kaʼiy te bayal yakʼojbon kil yutsil yoʼtan te Jehovae (Sal. 116:7).