1, 2. 1) ¿Bin yuʼun ya yakʼ yip koʼtantik te ejemplo yuʼun te Noé, Daniel sok te Job? 2) ¿Bin yak ta kʼaxel-a te kʼalal la stsʼibay Ezequiel te texto ay ta sjajchibale?

¿AYATBAL ta wokol ta skaj chamel, te maʼyuk atakʼin, ta skaj nutsel o yan wokolil? ¿Aybal wokol ya awaʼiy te ay sbujtsʼ awoʼtan ta abatinel ta stojol Dios? Teme jiche yame xjuʼ ya yakʼbat yip awoʼtan te ejemplo yuʼun te Noé, Daniel sok te Job. Te winiketik-abi la sitintayik wokoliletik jich bitʼil te joʼotik ta ora ini, ay baeltik kʼan staik lajel yuʼun. Manchukme jich-abi, spisil-ora jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta stojol Jehová. Te Jehová lekil ejemploetik la yil yuʼun te schʼuunel yoʼtanik sok te la schʼuunbeyik te smantale (kʼopona te sjun Ezequiel 14:12-14).

² Te Ezequiel la stsʼibay te bin ya yal te texto te ay ta sjajchibal te articulo ta Babilonia ta jaʼbil 612 te kʼalal mato jaʼuk jkʼajkʼaleltik-ae, * te kʼalal joʼebxanix jaʼbil ya skʼan ya yichʼ lajinel-a te chopol Jerusalén te kʼot  ta pasel ta jaʼbil 607 (Ezequiel 1:1; 8:1). Chaʼoxtulnax la skʼayinbeyik stalel te Noé, Daniel sok te Job sok la yichʼik akʼbeyel smarkaik kʼoem ta stiʼbaik yuʼun ya sta skolelik (Ezequiel 9:1-5). Te Jeremías, Baruc, Ebed-melec sok te stsʼumbal Recab jaʼik chaʼoxtul te kolik jilele.

3. ¿Bin ya kiltik ta articulo ini?

³ Kʼalal ya yichʼ lajinel te chopol ants winiketik jaʼnax ya xkolik jilel te machʼatik toj yoʼtanik ya x–ilotik yuʼun te Jehová jich bitʼil te Noé, Daniel sok te Job (Apocalipsis 7:9, 14). Jaʼ yuʼun ya kiltik bin yuʼun te Dios la yal te tojik ta winikil te ya skʼan ya jkʼayinbeytik te stalelike. Te kʼalal ya kalbeytik skʼoplal ta jujuntul, nail ya kiltik bin wokolil la sitintayik, ta patil ya kiltik bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik te schʼuunel yoʼtanik sok te la schʼuunik mantal.

4, 5. 1) ¿Bin wokoliletik la sitintay te Noé? 2) ¿Bin yuʼun chajpnax ya kiltik te la yakʼ ta ilel schʼuunel yoʼtane?

⁴ ¿Bin wokoliletik la sitintay? Te Noé talem ta stsʼumbal Enoc. Ta skʼajkʼalel te Enoc jkʼaxel namal ayik ta stojol Dios te ants winiketik. Ay machʼatik te ya «yalic bol cʼop ta stojol te Diose» (Judas 14, 15, XCD). Ta jujun kʼajkʼal toyxan te chopolile. Pero ta skʼajkʼalel te Noé «nojel ta utsʼinwanej» te Balumilale. Ay chʼul-abatetik te la yichʼbeyik sbakʼetal ants winik, la yikʼ yinaminik antsetik, te snichʼnabik kʼax chopolik sok jkʼaxel j-utsʼinwanejetik (Génesis 6:2-4, 11, 12). Yan stukel te Noé ma jichuk stalel. Te Biblia ya yal te «lec ilot yuʼun Jehová stuquel», jaʼnix jich te «ha nax te lec yoʼtan stuquel ta yohlil te ants-winiquetic ta hich ora» sok te «behen soc Dios» (Génesis 6:8, 9).

⁵ ¿Bin ya yakʼ jnaʼtik ta stojol Noé te kʼopetik-abi? Ta sbabial jnop kaʼiytik jayeb tiempo jun yoʼtan abatin ta stojol Jehová te kʼalal mato xtal-a te Pulemale. Ma setentauk ni ochenta jaʼbilnax abatin ta stojol Dios, jteb ma sta 600 jaʼbil (Génesis 7:11). Te Noé maʼyuk skongregasion banti ya stsak yip te schʼuunel yoʼtan jich bitʼil te joʼotik ta ora ini. Jich yilel te ni jaʼuk koltayot yuʼun te sbankil yijtsʼinabe. *

6. ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel Noé te ma xiw yoʼtane?

⁶ Te Noé ma tikʼuk la yaʼiy te toj ta winikil, melel ma la sxiʼ yalel ta stojol yantik te schʼuunel yoʼtane. Jaʼ yuʼun te Biblia ya yal te jaʼ «la yalbe scʼoblal te bin toj ta pasel» (2 Pedro 2:5). Te jpuk-kʼop Pablo jich la stsʼibay ta stojol: «Ta scuenta schʼuhunel yoʼtan la yalbe smul te bahlumilal» (Hebreos 11:7). Ta melel, te Noé kujch yuʼun te labanel, kontrainel sok albotniwan te ya sta utsʼinele. Pero maba och ta «xiwel ta stojol ants-winiquetic» (Proverbios 29:25). Te Jehová la yakʼbey yip yoʼtan, jich bitʼil ya yakʼbey yip yoʼtan te machʼatik sok schʼuunel yoʼtan ya x-abatinik ta stojol.

7. ¿Bin wokoliletik la sitintay te Noé kʼalal la spas te arka?

⁷ Kʼalal ayix 500 jaʼbil te jun yoʼtan yakʼoj sba ta stojol Dios te Noé, albot ta mantal te akʼa spas jun arka yuʼun ya sta skolel-a te ants winiketik sok te chambalametike (Génesis 5:32; 6:14). Chujkʼulniwan la yaʼiy Noé spasel jun mukʼul arka. Jaʼnix jich snaʼoj te ya yichʼ labanel sok kontrainel yuʼun. Jaʼukmeto la yakʼ ta ilel te ay schʼuunel yoʼtan sok la schʼuun mantal. «Te Noé la spas spisil hich te bin utʼil pasot ta mandar yuʼun Dios» (Génesis 6:22).

8. ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel Noé te schʼuunej te ya x-akʼbot yuʼun Dios te bin ya xtuun yuʼune?

⁸ Te Noé jaʼnix jich wokolniwan la yaʼiy smakʼlinel te yinam sok te snichʼnabe. Kʼalal mato xtal-a te Pulemale kʼax tulan ya skʼan ya x-aʼtej ta lum kʼinal te ants winiketik yuʼun ya sta te sweʼelike (Génesis 5:28, 29). Manchukme jich-abi, ma jaʼuk bajtʼ ta yoʼtan sleel te bin ya xtuun yuʼun te sfamilia, jaʼ bajtʼ ta yoʼtan spasbeyel yaʼtel te Diose. Te cuarenta o cincuenta jaʼbil jalaj ta spasel te arkae, jaʼ bajtʼ ta yoʼtan spasel te bin swenta Dios. Te kʼalal kʼaxemix-a te Pulemale jichnix la spas  bael trescientos cincuenta jaʼbil te kuxinxane (Génesis 9:28). Ta melel, jaʼ lekil ejemplo te la yakʼ ta ilel te ay bayal schʼuunel yoʼtan sok te la schʼuun mantale.

9, 10. 1) ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik schʼuunel yoʼtan te Noé sok te la schʼuun mantale? 2) ¿Bin ya spas ta jtojoltik te Jehová teme ya jkoltaybeytik skʼoplal te leyetik yuʼune?

⁹ ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik schʼuunel yoʼtan te Noé sok te la schʼuun mantale? Jaʼ te kʼalal ya jkoltaybeytik skʼoplal te bin stojil ya spas te Jehová, te maba ya jchʼik jbatik ta balumilal yuʼun te Satanás sok te jaʼ nail ya kakʼtik ta jkuxlejaltik te Wentainel yuʼun te Diose (Mateo 6:33; Juan 15:19). Pero yame spʼajotik te ants winiketik yuʼun-abi. Jich bitʼil kakʼoj ta koʼtantik te ya jchʼuuntik te leyetik yuʼun te Dios ta swenta te nujpunel sok te sjokinel sba ta wayel jtul ants sok jtul winik, ay lugaretik banti maba lek jkʼoplaltik ya kichʼtik albeyel ta radio, ta telebision sok yantikxan (kʼopona te sjun Malaquías 3:17, 18). Pero jichnix bitʼil te Noé, maba ya jxiʼtik te ants winiketik, jaʼ ya jxiʼtik te Diose. Ya jnaʼtik te jaʼnax stukel ya yakʼbotik jkuxlejaltik ta sbajtʼelkʼinal (Lucas 12:4, 5).

¹⁰ Yame skʼan te jich ya jojkʼoybey jbatik ta jujuntul: «¿Junbal koʼtan ya kakʼ jba ta stojol Dios kʼalal ya slabanonik o ma lek jkʼoplal yuʼunik? ¿Yabal schʼuun koʼtan te ya yakʼbon Jehová te bin ya xtuun kuʼun jaʼnix jich te kʼalal wokol ya kaʼiy staele?». Teme ya akʼayinbey te schʼuunel yoʼtan te Noé sok te la schʼuun mantal, yame xjuʼ ya achʼuun sok spisil awoʼtan te ya skanantayat te Jehová (Filipenses 4:6, 7).

11. ¿Bin tulan wokoliletik la sitintay te Daniel sok te oxtul sjoʼtak ta Babilonia? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

¹¹ ¿Bin wokoliletik la sitintay? Te Daniel chukul ta Babilonia, te jaʼ jpam lum te nojel ta schʼuunel lotil diosetik sok ta espiritismo. Te babilonioetik ya yilayik sok ya slabanik te judioetik sok te Jehová te Dios yuʼunike (Salmo 137:1, 3). Ta melel kʼux la yaʼiyik te judioetik te jun yoʼtanik ta stojol Dios, jich bitʼil te Daniele. Jaʼnix jich te Daniel sok te Hananías, Misael sok te Azarías bayal machʼatik ya x-ilot yuʼunik bin yilel stalelik, melel te babilonioetik yakik ta schajpanel yuʼun ya yichʼ yaʼtelik ta stojol te ajwalile. Te chantul keremetik ya x-albotik ta jamal te bin ya skʼan ya sweʼik. La sta swokol yuʼun te Daniel, melel «la snop ta yoʼtan te ma ba ya sbohlobtes sba yuʼun te weʼelil soc te vino ya yuchʼ te ajwalile» (Daniel 1:5-8, 14-17).

12. 1) ¿Bin lekil taleliletik ay yuʼun te Daniel? 2) ¿Bin yilel la yil Jehová te Daniele?

¹² Te Daniel ay yan wokolil la sitintay. Te bitʼil kʼax pʼije, la yichʼ tulan aʼteliletik te mukʼ skʼoplale (Daniel 1:19, 20). Jaʼ yuʼun la stoy sba sok la skuy te spisil jich te bin ya yal te jichuke. Pero ma jichuk la spas. Spisil-ora la yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan sok ma mukʼxan skʼoplal la yaʼiy sba ta stojol yantik, spisil-ora jaʼ la yalbey yutsil skʼoplal te Jehová ta spisil te bin la spase (Daniel 2:30). Ta melel, keremto-a kʼalal te Jehová la yil te snujpʼ te ya yakʼ ta ejemplo jichnix bitʼil te Noé sok te Job. Kʼax chikan ta ilel te ay smukʼul yoʼtan te Jehová ta stojol, melel te Daniel la yakʼ ta ilel schʼuunel yoʼtan ta stojol sok la schʼuunbey smantal te jayeb kʼajkʼal kuxine. Kʼalal ayniwanix 100 yaʼbilal-a la yichʼ albeyel yuʼun jtul chʼul-abat te tʼujbil kʼopetik ini: «Daniel, te bayel cʼuxat ta oʼtanil» (Daniel 10:11).

13. ¿Bin yuʼun te Daniel juʼ yuʼun skoltayel te judioetike?

¹³ Ta swenta te lek ilbil yuʼun Dios te Daniel, la yichʼ yaʼtel ta jtsobaw ta Babilonia soknix ta Medopersia ta patil (Daniel 1:21; 6:1, 2). Jichniwan la spas te Jehová yuʼun ya xjuʼ ya skoltay te lum yuʼun ta swenta te Daniel jich bitʼil la spas te José ta Egipto sok te Ester sok te Mardoqueo ta Persia (Daniel 2:48). * Jnop kaʼiytik bin-utʼil akʼbot smukʼul yoʼtan te Ezequiel sok te yantik judioetik te chukulik ta Babilonia kʼalal la yilik te jich koltayotik yuʼun te Jehová.

14, 15. 1) ¿Bin yak ta kʼaxel ta jkuxlejaltik jich bitʼil kʼax ta stojol te Daniel? 2) ¿Bin ya xjuʼ ya snopik te meʼil tatiletik ta ora ini ta stojol te smeʼ stat te Daniel?

 ¹⁴ ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik schʼuunel yoʼtan te Daniel sok te la schʼuun mantale? Ta ora ini ayotik ta yolil ants winiketik te jkʼaxel ma lek stalelik sok te ma stojiluk te schʼuunel yoʼtanik ta skaj te Mukʼul Babilonia, te jaʼ spisil te lotil relijionetik, «ha yawil spisil ta chahp bohl pucujetic» (Apocalipsis 18:2). Yan stukel te joʼotike, jich kʼoemotik bitʼil jyanlumotik liʼ ta Balumilal. Jaʼ yuʼun yan yilel jtaleltik, ya slabanotik yuʼun te ants winiketike (Marcos 13:13). Jich bitʼil te Daniel, akʼame noptsajukotikxan ta stojol Jehová. Teme jaʼ ya smukʼulin koʼtantik te Jehová, pekʼel ya kakʼ jbatik sok ya jchʼuuntik mantal, jaʼnixme jich bayal jkʼoplaltik ta yoʼtan-euk (Hageo 2:7).

¹⁵ Te meʼil tatiletik ta ora ini bayal bin ya xjuʼ ya snopik ta stojol te smeʼ stat te Daniel. ¿Bin yuʼun? Melel te Daniel kʼux la yaʼiy ta yoʼtan Jehová manchukme nojel ta chopolil te Judá kʼalal alalto-ae. Pero, ¿jichnaxbal te lek kʼot te stalele? Maʼuk, melel te smeʼ state la spʼijubtesik ta lek (Proverbios 22:6). Te sbiil te Daniel ya skʼan ya yal «Jaʼ Juez kuʼun te Diose», ta swenta-abi ya kiltik te kʼux ta yoʼtanik Jehová te smeʼ state. * Jaʼ yuʼun, meʼil tatiletik mame x-ilinex sok te awal anichʼnabik, koltayaik ta snaʼbeyel sba ta lek te Jehová. Mame xlujbex ta skoltayel (Efesios 6:4). Jokinaik ta skʼoponel Dios sok kʼoponaik Dios ta stojolik. Teme ya apasik tulan te ya xkʼot ta yoʼtanik te smelelil kʼop te ay ta Biblia, yame yakʼbeyex bayal bendision te Jehová (Salmo 37:5).

16, 17. ¿Bin wokoliletik la sitintay ta skuxlejal te Job?

¹⁶ ¿Bin wokoliletik la sitintay? Te Job jelon ta jkʼaxel skuxlejal. Ta nail «ha te winic te cʼax hich mucʼ scʼoblal a te bin utʼil spisil te yantic ayic ta stojol banti ya xlocʼ tal cʼahcʼal» (Job 1:3). Jaʼ jkʼulej winik, naʼbil sba ta lek sok ichʼbil ta mukʼ (Job 29:7-16). Jaʼukmeto, maba la skuy te jaʼ mukʼxan skʼoplal ta stojol te yantike o te ma puersauk te ya skʼanbey koltayel te Diose. Jich ya jnaʼtik, melel te Jehová la yalbey «caʼbat» sok la yal «te lec soc toj ta winiquil, te yichʼoj ta mucʼ te Dios soc mayuc bin chopol ya spas» (Job 1:8).

¹⁷ Pero ta repentenax jelon ta jkʼaxel te skuxlejale. Chʼay spisil te bintik ay yuʼun, jkʼaxel la smel yoʼtan te la skʼan slajel yuʼune. Te joʼotike jnaʼojtik te jaʼ smul Satanás spisil swokol te Jobe, jaʼnix jich la yal te jaʼnax ya x-abatin te Job ta stojol Jehová ta skaj sbikʼtal yoʼtan (kʼopona te sjun Job 1:9, 10). Te Jehová ma jichuknax la yijkʼitay te bin chopol  la yal te Satanase. La yakʼbey ta swenta Job te yakuk yakʼ ta ilel te jun yoʼtan sok te ya x-abatin ta stojol yuʼun kʼux ta yoʼtan ta smelelil sok te maʼyuk sbikʼtal yoʼtane.

18. 1) ¿Bin-a te yan ta ilel ya awil ta swenta te jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol Dios te Job? 2) ¿Bin ya yakʼ jnaʼtik ta stojol Jehová te bitʼil la skoltay te Job?

¹⁸ Te Satanás la schajpan chaʼoxchajp tsajel ta stojol Job sok la yakʼbey skuy te jaʼ talem ta stojol Dios (Job 1:13-21). Ta patil kʼot ta stojol oxtul winiketik te skuyoj sbaik ta yamigotak te kʼan yakʼbeyik smukʼul yoʼtan ta skʼopik. Pero ma jichuk la spasik, melel la yutsʼinbeyik yoʼtan ta jkʼaxel sok la yalbeyik te yak ta akʼbeyel yuʼun Dios te akʼa stoj smul (Job 2:11; 22:1, 5-10). Manchukme jich-abi, te Job jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol Jehová. Aynix bin ma stojiluk la yal, pero te Jehová snaʼoj te jaʼ ta skaj te ay ta wokole (Job 6:1-3). Snaʼoj te jkʼaxel pichʼil yoʼtan sok te maʼyuk bin-ora skomoj sba ta abatinel ta stojol, manchukme la yichʼ chʼojel ta lum kʼoem yuʼun te Satanás sok te jkʼaxel utsʼinot yuʼun te schopolkʼop sok te slot. Kʼalal kʼax yuʼun Job te tsajel, te Jehová la yakʼ pʼoluk chebxan buelta sbiluk te bitʼil ay yuʼun-ae sok la yakʼbeyxan ciento cuarenta jaʼbil skuxlejal (Santiago 5:11). Te jayebxan kʼajkʼal kuxin, jun yoʼtan abatin ta stojol Jehová. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik? Melel bayalix cien jaʼbil slajel-a kʼalal te Ezequiel la stsʼibay te texto te ay ta sjajchibal te articulo.

19, 20. 1) ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik schʼuunel yoʼtan te Job sok te la schʼuun mantale? 2) ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik stalel Jehová ta swenta te bin yilel ya kiltik te yantike?

¹⁹ ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik schʼuunel yoʼtan te Job sok te la schʼuun mantale? Chikan bin yak ta kʼaxel ta jtojoltik jaʼukme tulanxan skʼoplal ta jkuxlejaltik te Jehová, akʼa smukʼulin koʼtantik ta jkʼaxel sok jchʼuunbeytik skʼop sok spisil koʼtantik. Te Job jich la spas, pero te joʼotik ay bayalxan bin yuʼun jich ya skʼan ya jpastik. Jnop kaʼiytik ini. Bayalix bin ya jnaʼtik ta stojol te Satanás sok te bitʼil ya x-aʼteje (2 Corintios 2:11). Ya jnaʼtik bin yuʼun mato slajinoj Dios te wokolile, jich ya yakʼ kiltik ta jamalxan te libro yuʼun Job. Jaʼnix jich te albilkʼop la stsʼibay te Daniel ya yakʼ jnaʼtik te jaʼ ay ta skʼab Jesús te Wentainel yuʼun te Dios sok te ya xmantalaj ta swolol Balumilal (Daniel 7:13, 14). Jaʼnix jich jnaʼojtik te nopol ya xbajtʼ slajinix spisil te wokolil te Wentainel yuʼun te Diose.

²⁰ Te bin kʼax ta skuxlejal te Job jaʼnix jich ya yakʼ kiltik ta jamal te ya skʼan te ya jnaʼbeytik yoʼbolil sba te hermanoetik te yakik ta kʼaxel ta wokole. Ayniwan chaʼoxtul ya xjelawik ta kʼop, jich bitʼil la spas te Job (Eclesiastés 7:7). Pero mame kichʼtik ta kʼop yuʼun, jpastik tulan te ma jaʼuknax ya xbajtʼ ta koʼtantik te bin la yalik sok jnaʼbeytik yoʼbolil sba. Jich ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová te jaʼ jTatik te kʼuxotik ta yoʼtan sok te ya snaʼ yoʼbolil jbatike (Salmo 103:8).

21. ¿Bin-utʼil stsakoj sba skʼoplal te 1 Pedro 5:10 sok te bin kʼax ta skuxlejalik te Noé, Daniel sok te Job?

²¹ Manchukme yanyantik tiempo kuxinik te Noé, Daniel sok te Job sok yanyantik-a te bin kʼax ta skuxlejalik, kujch yuʼunik te swokolike. Te bin kʼax ta skuxlejalik ya yakʼ juluk ta koʼtantik te bin la yal te jpuk-kʼop Pedro: «Te Dios te ay bayel yutsil yoʼtan [...] te cʼalal cʼaxix awocolic cheb oxeb cʼahcʼal, ha ni me ya slecubtesex, ya yaʼbeyex awipic, ya yaʼbeyex yip awoʼtanic soc te jun awoʼtanic» (1 Pedro 5:10).

22. ¿Bin ya kiltik ta yan articulo?

²² Te bin ya yal te 1 Pedro 5:10 jaʼnix jich ya xkʼot ta pasel ta stojol te lum yuʼun Dios ta ora ini. Te Jehová jamal ya yalbotik te ya yakʼ te jun koʼtantik ya kakʼ jbatik sok te ya yakʼ yip koʼtantik. Jpisiltik ya jkʼantik te ya yakʼ yip koʼtantik te Jehová sok te jun koʼtan ya kakʼ jbatik ta stojol. Jaʼ yuʼun ya jkʼantik te ya jkʼayinbeytik stalel te Noé, Daniel sok te Job. Jich bitʼil ya kiltik ta yan articulo jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta stojol Jehová ta skaj te la snaʼbeyik sba ta smelelile. Ta melel, «ya xcʼoht ta yoʼtanic spisil» te bin ya xkʼanbotik yuʼun te Jehová (Proverbios 28:5). Jichnix ya xjuʼ ya jpastik-euk.