1. ¿Bintik jelonem ta cheʼoxeb lugaretik te bayalix tal jaʼbile?

BAYAL tal mil jaʼbil, jteb ma spisil te ants winiketik ay srelijionik-a. Pero ay bayalix tal jaʼbil te jelone. Ta ora ini bayalxan ants winiketik ya yalik te maʼyuk srelijionik. * Ay nasionetik te banti jteb ma spisil te ants winiketik ya yalik te maʼyuk srelijionike * (Mat. 24:12).

2. ¿Bin yuʼun ay bayalxan ants winiketik ya yalik te maʼyuk srelijionike?

² ¿Bin yuʼun ay bayalxan ants winiketik te maʼyuk srelijionike? Ay chaʼoxtul te jaʼnaxniwan baem ta yoʼtanik smulanel te kuxlejalil o ta schajpanel te swokolike (Luc. 8:14). Ay yantik ma schʼuunik te ay te Diose. Sok ay machʼatik ya schʼuunik te ay Diose, pero ya yalik te malaj xtuunix te relijione, te maʼyukixlaj lek skʼoplal, te malaj akuerdo ay sok te siensia sok te malaj ayuk rason te ya jchʼuuntik te Diose. Yaniwan yaʼiyik ta radio, ta telebision o yantikxan te chiknajlaj tal ta evolución te kuxlejalile, jaʼnix jich ya yaʼiyik te jich ya yal te smaestroik sok yamigotakik. Pero maʼyuk bayal yaʼiyojik te bin yuʼun ya xjuʼ ta chʼuunel te Diose. Ay yantik jkʼaxel ma lek ya yilik te jwolwanejetik yuʼun relijion te ya skʼanik te ya yichʼ mukʼ yaʼtelik sok takʼin. Jaʼnix jich, ta cheʼoxeb lugaretik te ajwaliletik ay bintik ma xyakʼbey spas te relijionetike.

3. ¿Bin swentail te artikulo ini?

³ Te Jesús la stikunotik ta yotsesel «ta jnopojel spisil te nacionetic» (Mat. 28:19). ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik te machʼatik maʼyuk srelijionik swenta kʼux ya yaʼiy ta yoʼtanik te Dios sok ya xkʼotik ta jnopojel yuʼun Cristo? Ya skʼan jnaʼojtik te yanyantik bitʼil ya xkʼot ta yoʼtanik te bin ya jcholbeytike, jaʼ chikan te banti chʼiik tale. Jun ejemplo, te machʼatik chʼiik ta Europa maniwan pajal te bitʼil  ya xkʼot ta yoʼtanik sok te machʼatik chʼiik ta Asia. Ta Europa bayal ants winiketik ya snaʼik jtebuk te bin ya yal te Biblia sok yaʼiyojik te jaʼ spasoj Dios spisil bintik aye. Pero ta Asia, jteb ma spisiluk te ants winiketik jtebnax te bin ya snaʼik o jkʼaxel ma snaʼik te bin ya yal te Biblia sok maniwan ya schʼuunik te ay jtul Jpaswaneje. Te bin swentail te artikulo ini, jaʼ te ya skoltayotik ta stijbeyel yoʼtan te machʼatik ya jcholbeytik skʼop Diose, chikan bin schʼuunejik o bin yilel stsʼumbalik.

4. ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ayuk smukʼul koʼtantik ta stojol te ants winiketike?

⁴ Ayuk smukʼul koʼtantik ta stojolik. Ta jujun jaʼbil, ya x-ochik ta testigo yuʼun Jehová te ants winiketik te maʼyuk srelijionik-ae. Bayal machʼatik leknanix stalelik-a, jaʼnix jich ma smulanik te bin ma lek ya spasik te relijionetik, pero ay yantik maba lek skuxlejalik-a. Bayal machʼa la yijkʼitay te bisio ay yuʼunik-ae. Ta swenta te koltayel ya yakʼbotik te Jehová, ya xjuʼ ta tael te machʼatik jich yoʼtanik te ya xkuxinik ta sbajtʼelkʼinale (Hech. 13:48, TNM; 1 Tim. 2:3, 4).

5. ¿Bin yuʼun ya schʼam yaʼiyik chaʼoxtul ants winiketik te bin ya jcholbeytike?

⁵ Lekuk koʼtantik ta stojolik sok lekuk te bitʼil ya xkʼopojotike. Bayal buelta, te ants winiketik ya schʼam yaʼiyik te bin ya jcholbeytike, pero ma jaʼuk yuʼun te bin ya kalbeytike, jaʼ yuʼun te bitʼil ya kalbeytike. Ya smulanik te lekuk koʼtantike, te lek bitʼil ya xkʼopojotik sok te ya kakʼtik ta ilel te ay skʼoplalik ta koʼtantik ta smelelile. Mame jsujtik ta schʼamel yaʼiyik te bin ya jcholbeytike. Te bin ya skʼan ya jpastike, jaʼ te ya jpastik tulan te ya xkʼot ta koʼtantik te bin ya snopik ta swenta te relijion sok te bin yuʼun te jich ya snopike. Ay machʼatik ma smulanik yalbeyel skʼoplal relijion sok te machʼatik ma snaʼbeyik sbae. Ay machʼatik ma lek ya yaʼiyik te ya yichʼik jojkʼoybeyel te bin ya yalik ta swenta te Diose. Jaʼnix jich ay machʼatik ya xkʼexawik yuʼun te ya yichʼik ilel te ya skʼoponik te Biblia, kʼaxtoxan-a teme jaʼ sok jtul testigo yuʼun Jehová. Chikan bintik ya snopik, ya jkʼan ya kichʼtik ta mukʼ te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaike (2 Tim. 2:24).

6. 1) ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel te jpuk-kʼop Pablo te la yichʼ ta wenta te bin ya smulanik te ants winiketike? 2) ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jnopbeytik te ejemplo yuʼune?

⁶ ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik teme ya kiltik te ay machʼa ma smulan te ya jcholbeytik yaʼiy te Biblia, te bintik pastiklanbil, te Dios o te relijion? Jaʼuk ya kalbeytik skʼoplal te bin ya smulanik, jich bitʼil la spas te jpuk-kʼop Pabloe. Kʼalal la scholbey skʼop Dios te judioetik, la stuuntes te sKʼop Dios ta nojpteswanej. Pero, kʼalal kʼopoj sok te filósofo griegoetik ta Areópago, maba jamal la yal te jich tsʼibaybil ta sKʼop Diose (Hech. 17:2, 3, 22-31). ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jnopbeytik te ejemplo yuʼune? Teme ya xkʼopojotik sok te machʼa ma schʼuun te bin ya yal te Bibliae, jaʼniwan lek te maba jamal ya kaltik te jich ya yal te Biblia. Teme ya jtatik ta ilel te ma skʼan ya yichʼ ilel te ya jkʼopontik Biblia soke, mame jamaluk ta ilel te ya kakʼbeytik yil te tekstoetike, jletik yan bitʼil ya kakʼbeytik yil, jich bitʼil ta selular o tablet.

7. Jich bitʼil ya yal 1 Corintios 9:20-23, ¿binwan ya skʼan ya jpastik swenta ya jnoptik te ejemplo yuʼun Pablo?

⁷ Kʼotuk ta koʼtantik sok jchʼam kaʼiytik. Ya skʼan ya jpastik tulan te ya xkʼot ta koʼtantik bin yuʼun jich spensarik te ants winiketike (Prov. 20:5). Jnoptikxan te ejemplo yuʼun Pablo. Jaʼ judío winik-a, jaʼ yuʼun la sle bin-utʼil ya scholbey skʼop Dios te jyanlumetik, melel jtebnax o jkʼaxel ma snaʼbeyik sba te Jehová sok te sKʼope. Te joʼotike, teme ya jkʼantik te ya xkʼot ta koʼtantik te bin ya snopik sok bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik te ants winiketik ta jterritoriotike, yaniwan skʼan ya jletik informasion ta junetik kuʼuntik o ya jkʼanbeytik koltayel jtul ermano te pʼijubenix ta leke (kʼopona 1 Corintios 9:20-23).

8. Ala junuk ejemplo te bitʼil ya xjuʼ ta jachel aʼiyej ta swenta te Bibliae.

⁸ Te bin ya jkʼantike, jaʼ te ya jtatik te ants winiketik te snujpʼ te ya yaʼiyik stojol te bin ya jcholbeytike (Mat. 10:11). Swenta ya xjuʼ kuʼuntik  spasel, ya kakʼtik kʼopojuk sok ya jchʼam kaʼiytik. Jtul ermano ta Inglaterra ya sjojkʼoybey te ants winiketik bin ya skʼan pasel swenta tseʼeluk yoʼtanik te machʼatik nujpunemik, te spʼijubtesel te alnichʼanetik o sitintayel te bintik ma stojiluk ya kichʼtik pasbeyel. Te kʼalal la yakʼbeyix sujtib-a te ants winike, jich ya sjojkʼoybey: «¿Bin ya awal yuʼun te tojobtesel ini te jteb ma staix dos mil jaʼbil la yichʼ tsʼibayele?». Ta patil, ya yakʼbey yil cheʼoxeb tekstoetik ta selular, pero ma xyalbey te lokʼem ta Bibliae.

9. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik te ants winiketik te ma skʼan ya yalbeyik skʼoplal Diose?

⁹ ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jtijbeytik yoʼtan te machʼatik ma skʼan ya yalbeyik skʼoplal te Dios? Jaʼ te ya kalbeytik skʼoplal te bintik kʼayemik ta yaʼiyele. Jich bitʼil, ay machʼatik bayal ya smulanik te bintik pastiklanbil ta Balumilale. Jaʼ yuʼun yaniwan xjuʼ ya kalbeytik: «Yaniwan anaʼ te bayal te bintik spastiklanoj te ants winike, jaʼ slokʼtayojik-a te bintik pastiklanbil ta Balumilale. Jich bitʼil te machʼatik ya spasik te mikrofono, nail ya spasik estudiar te chikinil, te machʼatik ya spasik te kamara yuʼun slokʼesel foto, ya spasik estudiar te sitile. ¿Bin ya anop kʼalal ya awil te bintik pastiklanbile? ¿Yabal awal te jaʼ te bin bayal yuʼele, jtul ants winik o yan bin-a?». Te kʼalal la jchʼamix kaʼiytik-a te bin la yale, ya xjuʼ ya kaltikxan: «Kʼalal te ingenieroetik ya yilik ta lek te bitʼil pasbil te sitil sok te chikinile, yaniwan jojkʼoybey jbatik machʼa spʼijil yakik ta snopel. Tʼujbil la kaʼiy te bin la yal jtul poeta ta namey kʼinal, la sjojkʼoy teme ya yaʼiy kʼop te machʼa la spas te chikinile sok teme ya yil kʼinal te machʼa la spas te sitile. Ta patilxan, te poeta la yal te machʼa la spas spisil ini, jaʼ te machʼa ya yakʼbey spʼijil te ants winiketike. Ay chaʼoxtul sientifikoetik jich ya snopik-euk» (Sal. 94:9, 10). Ta patil, ya xjuʼ ya kakʼbeytik yil jun bideo te ay ta jw.org^® ta seksion «Jchʼieletik» te banti ya yal «Te bin ya yalik yantik jchʼieletik» (ochan ta JUNETIK SOK YANTIK TE BINTIK LOKʼEM TA BIBLIA > BIDEOETIK). O ya xjuʼ ya japbeytik te foyeto ¿Es la vida obra de un Creador? o te foyeto El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis.

10. ¿Binxan-utʼil ya xjuʼ ya jach kaʼiyejtik ta stojol te machʼa ma skʼan ya yalbey skʼoplal te Diose?

¹⁰ Jteb ma spisiluk te ants winiketik jaʼ ya smulanik te ya xjelon te kuxlejalil ta pajel chaʼbeje. Pero bayal machʼatik ya sxiʼik te ya yichʼ lajinel te Balumilal o te maʼyuk yajwal ya xjile. Jtul superintendente ta Noruega ya yal te machʼatik ma skʼan ya yalbeyik skʼoplal te Dios, jaʼ ya skʼan ya yalbeyik skʼoplal te bin yilel te kuxlejalil ta Balumilale. Te kʼalal la spatbeyix yoʼtan-a te ants winike, jich ya sjojkʼoybey: «¿Yabal anop te ya xlekub  ta pajel chaʼbej te kuxlejalile? ¿Machʼa ay ta swenta slekubtesel ya awal? ¿Jaʼbal te politikoetik, te sientifikoetik o aybal yan machʼa-a?». Nail ya schʼam yaʼiy te bin ya yal te ants winike, patil ya skʼopon o ya yal junuk teksto te ya yalbey skʼoplal te bin lek yak ta talele. Ay chaʼoxtul ya x-ikʼbot yoʼtanik te bintik ya yal te Biblia jich bitʼil te ma xyichʼ lajinel te Balumilal sok te tey ya xkuxinik sbajtʼelkʼinal-a te machʼatik lek yoʼtanike (Sal. 37:29; Ecl. 1:4).

11. 1) ¿Bin yuʼun ya skʼan te yanyantik bitʼil ya kakʼtik ta naʼel jun tema kʼalal ya jach te kaʼiyejtike? 2) Jich bitʼil la yal te Pablo ta Romanos 1:14-16, ¿bin ya skʼan ya jpastik?

¹¹ Ya skʼan te yanyantik bitʼil ya kakʼtik ta naʼel jun tema kʼalal ya jach te kaʼiyejtike. Te jujuntul ants winiketik yanyantik spensarik. Te bin ya x-ikʼbot yoʼtan te jtule, maniwan ya x-ikʼbot yoʼtan te yane. Ay machʼatik ya skʼan ya yaʼiybeyik skʼoplal te Dios o te Biblia, pero ay yantik jaʼ ya smulanikxan teme nail ya kalbeytik skʼoplal yantik temaetik. Chikan bin ya smulan te ants winiketike, ya skʼan ya jpastik tulan ta skʼoponel bayal ta chajp ants winiketik (kʼopona Romanos 1:14-16). Sok mame skʼan ya xchʼay ta koʼtantik te jaʼ ya yakʼ Jehová te ya xchʼi ta yoʼtan te smelelil kʼop te machʼatik ay skʼoplal ta yoʼtanik te bin toj ta pasele (1 Cor. 3:6, 7).

12. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik swenta ya xkʼopojotik sok te ants winiketik ta Asia te maʼyuk bin-ora snopojik te ay Jpaswaneje?

¹² Ta swolol Balumilal, bayal publikadoretik ya staik ants winiketik te talemik ta nasionetik ta Asia. Ay machʼatik talemik ta lugaretik te banti te ajwaliletik ya skomik te bintik ya spas te relijione. Ta bayal nasionetik ta Asia, tsobol machʼatik maʼyuk snopojik te ay Jpaswaneje. Ay chaʼoxtul ya skʼan ya snaʼik, jaʼ yuʼun ya skʼanik te ya yichʼik akʼbeyel kurso yuʼun Biblia kʼalal ya yichʼik albeyele. Pero, ay yantik ma orauk ya smulanik snopel yantik nojpteseletik. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik swenta ya jcholbeytik te smelelil kʼope? Ay chaʼoxtul publikadoretik te pʼijubenikix ta leke, yilojik te ay bin lek ya xlokʼ-a te kʼalal biluknax ya yalbeyik skʼoplal kʼalal ya sjach yaʼiyejik ta stojol te ants winiketik sok te ya yakʼbeyik yil te ay skʼoplal ta yoʼtanike. Ta patil, kʼalal ya xjuʼ ta pasel ya yilike, ya scholbeyik bin-utʼil koltayotik kʼalal la spas ta skuxlejalik jun tojobtesel te ay ta Bibliae.

13. ¿Bin ya xkoltayotik te ants winiketik swenta ya smulanik snopel te Bibliae? (Ilawil te foto ta yelaw te rebista).

¹³ Te bin nail ya smulanik bayal ants winiketik, jaʼ te lekil tojobtesel ay ta Bibliae (Ecl. 7:12). Ta Nueva York, jtul ermana te ya yulaʼtay te machʼatik ya xkʼopojik ta chino mandarín, jich ya yal: «Ya jpas tulan ta yakʼel ta ilel te ay skʼoplal ta koʼtan te ants winiketik sok ya jchʼam kaʼiy te bin ya yalike. Kʼalal ya jnaʼ te julelikto ta nasion banti ayone, ya jojkʼoybey bin yilelik, teme la staix yaʼtelik sok bin yilel ya x-ilot yuʼun te yantike». Kʼalal jich ya spase, ay baeltik jich ya xjuʼ ya scholbey skʼoplal te bin ya yal te Bibliae. Kʼalal jich snujpʼ ya yile, te ermana ya yalxan: «¿Bin ya skoltayotik ya awal yuʼun lek ya kil jbatik ta jpisiltik? ¿Yabal xjuʼ ya kakʼbat awil jun pʼijil kʼop te ay ta Biblia? Jich ya yal: “Te shachel cʼop hich cʼohem te bin utʼil ya yichʼ malel loqʼuel haʼ ta yawil; ha yuʼun ihquitaya te hach-cʼop te ma to ba schucoj sba a”. ¿Yabal awal te ya skoltayotik te tojobtesel ini yuʼun lek ya kil jbatik sok te yantike?» (Prov. 17:14). Te kʼalal jich ya xkʼopojotik sok te ants winiketik ya xjuʼ ya skoltayotik ta snaʼel machʼa ya skʼan ya snopxan te Bibliae.

14. ¿Bin ya spas jtul ermano te ay ta Lejano Oriente swenta ya skoltay te ants winiketik te ya yalik te ma schʼuunik te ay Diose?

¹⁴ ¿Bin ya xjuʼ ya kalbeytik te machʼa ya yalik te ma schʼuunik te ay Diose? Jtul ermano te ay ta Lejano Oriente te mero ya snaʼ ta lek scholbeyel skʼop Dios te machʼatik maʼyuk srelijionik, jich ya yal: «Kʼalal ay machʼa ya yal te ma schʼuun Diose, ya yakʼ ta naʼel te ma schʼuun yoʼtan te ya skʼan ichʼel ta mukʼ diosetik te kʼayemik ta yichʼel ta  mukʼ te yantike. Jteb ma spisiluk-ora ya kalbey te jich ya jnop-euk te manix smelelil diosetik-ae, te jaʼ spasoj te ants winiketike. Ya jkʼoponbey yaʼiyik te Jeremías 16:20, te jich ya yal: “¿Ya bal xhuʼ ya spas dios te winique? Pero ma haʼuc diosetic”. Ta patil ya jojkʼoybey bin-utʼil ya xjuʼ ya jnaʼbeytik sba jtul smelelil dios ta stojol te yantik diosetik te spasoj te ants winiketike. Ya jchʼam kaʼiy ta lek te sujtib yuʼune sok ya jkʼopon Isaías 41:23: “Halbotcotic bintic ya xcʼoht ta pasel ta patilal, yuʼun hich ya jnaʼcotic a te haʼex diosex”. Ta patil, ya kakʼbey yil junuk te bin yaloj Jehová te ya spas ta pajel chaʼbeje».

15. ¿Bin ya jnoptik ta stojol jtul ermano te ay ta este yuʼun Asia?

¹⁵ Kiltik bin ya spas jtul ermano te ay ta este yuʼun Asia kʼalal ya schaʼulaʼtay te ants winiketike. Jich ya schol: «Ya kakʼbey yil ejemploetik ta swenta te pʼijil kʼopetik ay ta Bibliae, te albilkʼopetik te kʼoemikix ta pasel sok te leyetik ta swenta te bintik pastiklanbil ta chʼulchan sok ta Balumilal. Ta patil, ya jkoltay yuʼun ya xkʼot ta yoʼtanik bitʼil spisil ini ya yakʼ ta ilel te ay jtul Jpaswanej te ay spʼijil sok kuxule. Kʼalal te ants winik la schʼuunix-a te ayniwan te Diose, ya xjajch kakʼbey yil te bin ya yal te Biblia ta swenta te Jehová».

16. 1) Jich bitʼil ya yal Hebreos 11:6, ¿bin yuʼun ya skʼan ay schʼuunel yoʼtanik ta stojol Dios sok ta swenta te Biblia te estudianteetike? 2) ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik yuʼun ya xchʼi te schʼuunel yoʼtanike?

¹⁶ Kʼalal ya kakʼbeytik kurso yuʼun Biblia te ants winiketik te maʼyuk srelijionik, ya skʼan ya kakʼbeytik stsakxan yip te schʼuunel yoʼtanik te aynix-a te Diose (kʼopona Hebreos 11:6). Jaʼnix jich ya skʼan ya jkoltaytik te yakuk smukʼulin yoʼtanik te bin ya yal te Biblia. Swenta jich ya spasik, yaniwan skʼan te bayal buelta ya kakʼbeytik snop jun tema te la jnoptikix soke. Ta jujun buelta te ya jpastik estudiar soke, yaniwan skʼan ya kiltik pruebaetik te ya yakʼ ta ilel te jaʼ sKʼop Dios te Bibliae. Jun ejemplo, ya xjuʼ ya jnopbeytik skʼoplal albilkʼopetik te kʼoemikix ta pasel, te bitʼil smelelil te bin ya yal ta swenta te siensia sok te bintik kʼot ta pasel ta namey o te lekil tojobtesel yichʼoje.

17. ¿Bin ya xjuʼ kuʼuntik spasel teme kʼux ta koʼtantik te ants winiketike?

¹⁷ Kʼalal ya kakʼbeytik yil te kʼux ta koʼtantik te ants winiketik chikan teme ay o maʼyuk srelijionike, ya jkoltaytik swenta ya stʼunik te Cristoe (1 Cor. 13:1). Te bin ya jkʼantik kʼalal ya kakʼtik ta nopel te smelelil kʼop ay ta Bibliae, jaʼ te yakuk xkʼot ta yoʼtanik te kʼuxotik ta yoʼtan te Dios sok te ya skʼan te kʼuxuk ta koʼtantik-euke. Ta jujun jaʼbil, ya yichʼik jaʼ bayal ta mil ants winiketik te jteb o jkʼaxel maʼyuk skʼoplal ta yoʼtanik-a te relijion, pero ta ora ini kʼuxix ta yoʼtanik te Diose. Jaʼ yuʼun ayuk smukʼul koʼtantik ta stojolik, kakʼbeytik yil skʼuxul koʼtantik sok te ay skʼoplal ta koʼtantik ta smelelil spisil te ants winiketike. Jchʼam kaʼiytik te bin ya yalik sok jpastik tulan te yakuk xkʼot ta koʼtantike. Kakʼbeytik snopik sok te ejemplo kuʼuntik swenta ya stʼunik te Cristoe.