1, 2. 1) ¿Bin la skʼan te Jesús kʼalal slajibal buelta la skʼopon Dios sok te jpuk-kʼopetike? 2) ¿Bin yuʼun smeloj yoʼtan te Jesús te junuk ayik te jpuk-kʼopetike?

TA SLAJIBAL buelta te weʼ uchʼ te Jesús sok te jpuk-kʼopetik smeloj yoʼtan, melel ya skʼan te junuknax ayike. Kʼalal la skʼopon Dios ta yolilik, la yal te yoʼtanuk te jun-nax ya xkʼotik spisil te jnopojeletik yuʼune, jich bitʼil jun-nax ay sok te sTate (kʼopona te sjun Juan 17:20, 21). Teme jun ya x-ayinik te jnopojeletik yuʼune ya yakʼ ta ilel ta jamal te tikunbil tal ta Balumilal te Jesús yuʼun te Jehovae. Teme kʼux ya yaʼiy sbaik jich ya yakʼik ta ilel te jaʼik te smelelil jnopojeletik yuʼun te Jesús sok ya xkoltayotik yuʼun jun-nax ya x-ayinik (Juan 13:34, 35).

² ¿Bin yuʼun la yal Jesús ta ajkʼabal-abi te kʼax tulan skʼoplal te junuknax ayike? Yuʼun staoj ta ilel te yato skʼan te junuk ayik te jpuk-kʼopetike. Jich bitʼil, la stij sbaik ta kʼop «yuʼun machʼa a te mucʼ ya xcʼoht», ma junuknax buelta te jich la spasike (Lucas 22:24-27; Marcos 9:33, 34). Ta yan buelta te Santiago sok te Juan la skʼanbeyik te Jesús te yakuk x-akʼbotik mukʼ yaʼtelik ta stsʼeel kʼalal ya yichʼ yaʼtel ta Ajwalil (Marcos 10:35-40).

3. 1) ¿Bintikwan yuʼun te ma junuknax ayik te jnopojeletik yuʼun te Cristoe? 2) ¿Bintik jojkʼoyeletik ya kakʼbeytik sujtib ta articulo ini?

³ Jaʼukmeto te skʼanel te mukʼxan skʼoplal ya xkʼotike ma jaʼuknax  ya xjuʼ ya yutsʼin te jun-nax ya x-ayinik te jnopojeletik yuʼun te Cristo. Te ants winiketik te ayik ta sjoyobalik sxatoj sbaik yuʼun te il-oʼtantayel sok te pʼajaw. Jich yuʼun te jnopojeletik ya skʼan ya spasik tulan yuʼun ya slokʼes ta yoʼtanik te taleliletik-abi. Ta articulo ini ya kakʼbeytik sujtib te jojkʼoyeletik ini: ¿Bin-utʼil la spas tulan te Jesús ta yakʼel ta ilel te ma lekuk te pʼajawe? ¿Bin-utʼil la snojptes te jnopojeletik yuʼun te ma xtsaawanik sok te junuknax ayike? Sok ¿bin-utʼil ya skoltayotik te nojptesel yuʼun te spisiluk-ora jun-nax ya x-ayinotike?

4. Ala kaʼiytik bintik-utʼil la yichʼ pʼajel te Jesús.

⁴ Jaʼnix jich te Jesús la yichʼ pʼajel. Kʼalal te Felipe la yalbey te Natanael te la sta te Mesías, jich sutbot yuʼun: «¿Ta Nazaret bal ya cʼan chicnajuc te bin lec?» (Juan 1:46). ¿Bin yuʼun jich la yal te Natanael? Jich yilel te snaʼojbey skʼoplal te albilkʼop yuʼun te Miqueas 5:2 te ya x-ayin ta Belén te Mesiase. Jaʼniwan yuʼun la skuy te maʼyuk lek skʼoplal te Nazaret, te ma teyuk ya xtal-a te Mesías. Jaʼnix jich ay chaʼoxtul machʼatik ichʼbilik ta mukʼ ta Judea la spʼajik te Jesús ta skaj te talem ta Galilea (Juan 7:52). Bayal machʼatik te nainemik ta Judea ya skuyik te toyolxan skʼoplalik ta stojol te galileoetik. Ay judioetik te la yalbeyik samaritano-winik te Jesús yuʼun ya sbolkʼoptayik (Juan 8:48). Te samaritanoetik sok te judioetik yan snasionik sok yan srelijionik. Ta Judea sok ta Galilea te judioetik ya spʼajik sok maba ya sjokinik te samaritanoetik (Juan 4:9).

5. ¿Bintik-utʼil la yichʼik pʼajel te jnopojeletik yuʼun te Jesuse?

⁵ Te jwolwanejetik ta relijionetik yuʼun te judioetik jaʼnix jich ya yilayik te jnopojeletik yuʼun te Jesús. Te fariseoetik jich ya yalik ta stojolik: «Ha chopol scʼoblalic» (Juan 7:47-49). Ta melel maʼyuk skʼoplal ya yilik sok ilaybilik yuʼunik te machʼatik maba yichʼojik pʼijubtesel ta eskuelaetik yuʼun te rabino judioetik o teme maba ya stʼunik te bin kʼayemik ta spasel stukelike (Hechos 4:13). Te bin yuʼun la yichʼ pʼajel te Jesús sok te jnopojeletik yuʼun, jaʼ ta skaj te yan srelijionik, ma pajal ya yichʼik ilel sok te yantike soknix yan stsʼumbalik. Pero te jnopojeletik jaʼnix jich ay pʼajaw ta yoʼtanik. Jaʼ yuʼun swenta jun-nax ya x-ayinik ya skʼan ya sjel spensarik.

6. Chola kaʼiytik bin kʼaxem ta stojol yantik te ya yakʼ ta ilel te ya xjuʼ ya yutsʼin jtaleltik te pʼajawe.

⁶ Ta ora ini nojel ta pʼajaw te balumilale. Ya xjuʼ joʼotik ya kichʼtik pʼajel o te joʼotik ay machʼa ya jpʼajtik. Jtul precursora te jaʼ slumal Australia jich ya yal: «Jajch yichʼ yip te slab koʼtan ta stojol te machʼatik sak stsʼumbalik kʼalal bajtʼ ta koʼtan yilel te bin ma stojiluk spasojbeyik sok yakikto ta spasbeyel te batsʼil ants winiketik. Kʼalal joʼonix ay bintik ma lek la spasbonik, la stsakxan yip te slab koʼtan ya kaʼiy ta stojolike». Ta Canadá banti ya xkʼopojik ta francés sok ta inglés, jtul hermano ya yal te jich ya yaʼiy te ay pʼajaw ta yoʼtan ta nail tal, jich ya yal: «Ya jkuy te jaʼ toyolxan skʼoplal te machʼatik ya xkʼopojik ta francés sok jkʼaxel ma jkʼan ya kil te machʼatik ya xkʼopojik ta inglés».

7. ¿Bin-utʼil la spas tulan te Jesús ta yakʼel ta ilel te ma lekuk te pʼajawe?

⁷ Jichnix bitʼil ta skʼajkʼalel te Jesús, ta ora ini ay baeltik te mero yichʼoj yip te pʼajaw sok te tulan ta lokʼesel ta oʼtanile. ¿Bin-utʼil la spas tulan te Jesús ta yakʼel ta ilel te ma lekuk te pʼajawe? Ta sbabial, maʼyuk bin-ora la yaʼiy pʼajaw ta yoʼtan sok jkʼaxel maʼyuk machʼanax tsabil la yil. La scholbey yaʼiy skʼop Dios te jkʼulejetik sok te pobreetik, te fariseoetik sok te samaritanoetik, jaʼnix jich te jkʼanpatanetik sok te machʼatik mero chʼayemik. Ta schebal, ta swenta te bin la yakʼ ta nopel sok te ejemplo yuʼun la yakʼbey yil te jnopojeletik te ma skʼan te yanuk ya kiltik te yantik sok te ya jpʼajtike.

8. ¿Bin yuʼun ya skʼan jun ayotik te j-abatotik yuʼun te Diose?

⁸ Te Jesús la yal bin yuʼun ya skʼan te jun-nax ya x- ayinotik te j-abatotik yuʼun Dios. La yal:  «Awermano abahic ta apisilic» (kʼopona te sjun Mateo 23:8, 9). ¿Bin yuʼun te kermano jbatike? Jun swentail jaʼ te talemotik ta stsʼumbal Adán (Hechos 17:26). Te yan swentail, jaʼ te la yal te Jesús te spisil te jnopojeletik yuʼun yermano sbaik, melel jaʼ Tatil yuʼunik ya yilik te Jehová (Mateo 12:50). Jaʼnix jich kʼoemik ta jun-nax familia ta swenta skʼuxul yoʼtanik sok schʼuunel yoʼtanik. Jaʼ yuʼun te jpuk-kʼopetik te kʼalal la stsʼibayik kartaetik la stuuntesik te kʼopil hermano yuʼun ya yalbeyik skʼoplal te sjoʼtakik ta schʼuunel Dios (Romanos 1:13; 1 Pedro 2:17; 1 Juan 3:13).

9, 10. 1) ¿Bin yuʼun ma snujpʼuk te ya stoy sbaik ta skaj stsʼumbalik te judioetik? 2) ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel Jesús te jkʼaxel ma lek te ya jpʼajtik te machʼatik yan stsʼumbalik? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

⁹ Kʼalal te Jesús yakʼojix ta ilel ta jamal te ya skʼan te talel kʼaxel ya kil jbatik jich bitʼil kermano jbatik, la yal te tulan skʼoplal te pekʼeluk koʼtantike (kʼopona te sjun Mateo 23:11, 12). Jich bitʼil la kiltikix, ta skaj te toybaile ay la sxat sbaik te jpuk-kʼopetik. Jaʼnix jich ta skʼajkʼalel te Jesús te ants winiketik ya stoy sbaik ta skaj stsʼumbalik. Bayal judioetik ya stoy sbaik ta skaj te talemik ta stsʼumbal te Abraham. Pero ma snujpʼuk te jich ya yaʼiy sbaike, melel te Juan J-akʼ-ichʼ-jaʼ jich la yal: «Te Dios ya xhuʼ ya scʼatpʼun ta yal-snichʼan Abraham haʼi tonetic ini» (Lucas 3:8).

¹⁰ Te Jesús la yal te jkʼaxel ma lek te ya jpʼajtik te machʼatik yan stsʼumbalik. Jich la yakʼ ta naʼel kʼalal jich jojkʼoybot yuʼun jtul escribano: «¿Machʼa a te jpat-xuhque?». Swenta ya yakʼbey sujtib, te Jesús la scholbey yaʼiy te lokʼombakʼop yuʼun te samaritano te lek yoʼtane, te la snaʼbey yoʼbolil sba jtul judío-winik te elkʼanbot sbiluk ta be sok te la yichʼ majele. Kʼalal mato xkʼax-a te samaritano, kʼaxemikix bayal judioetik, pero ma la skoltayik. Yan stukel te samaritano la stejkʼan sba yuʼun ya skoltay. Kʼalal te Jesús laj yoʼtan ta scholel te lokʼombakʼope la yalbey te escribano te ya skʼan jichuknix bitʼil te samaritano (Lucas10:25-37). Te Jesús jich la yakʼ ta ilel te jtul samaritano ya xjuʼ ya yakʼbey snop te judioetik bin-utʼil ta akʼel ta ilel te smelelil kʼuxul oʼtanil ta stojol te spatxujkik.

11. 1) ¿Bin yuʼun ma skʼan te maʼyuk machʼanax tsabiluk ya yilik te jnopojeletik yuʼun te Cristo? 2) ¿Bin-utʼil la skoltay Jesús te jnopojeletik te jichuk ya xkʼot ta yoʼtanike?

¹¹ Te kʼalal mato xmo bael ta chʼulchan-a te Jesuse la stikun te jnopojeletik yuʼun te bajtʼukik ta scholel skʼop Dios «ta spisil Judea, Samaria, soc cʼalal ta stiʼil bahlumilal» (Hechos 1:8). Swenta ya xjuʼ yuʼunik, ya skʼan maʼyuk machʼa ya spʼajik sok te manchuk ya stoy sbaike. Ta nail tal te Jesús ay yalojbey te jnopojeletik bin lekil taleliletik yakʼojik ta ilel chaʼoxtul te ma judioike, jich la schajpanbey yoʼtan yuʼun ya scholik skʼop Dios ta spisil nasionetik. Jich bitʼil, lek skʼoplal la yalbey jtul kapitan soldado te la yakʼ ta ilel schʼuunel yoʼtan te yan slumale (Mateo 8:5-10). Kʼalal ay ta Nazaret la yal te ay bintik lek spasoj te Jehová ta stojol machʼatik maba judioik, jich bitʼil te meʼba ants ta Sarepta sok te asiria-winik Naamán te tsakbil ta kʼaʼel chamele (Lucas 4:25-27). Jaʼnix jich te Jesús ma tikʼuk la yaʼiy te la scholbey skʼop Dios te samaritana-ants, cheb kʼajkʼal jil ta Samaria, melel te ants winiketik tey-a la smulanik te lek yachʼil kʼop te yak ta scholele (Juan 4:21-24, 40).

12, 13. 1) ¿Bin-utʼil la yakʼik ta ilel stalelik te jpuk-kʼopetik kʼalal la yilik te la scholbey yaʼiy skʼop Dios jtul samaritana-ants te Jesuse? (Ilawil te lokʼomba te ay ta sjajchibal te articulo). 2) ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te ma mero kʼot ta yoʼtan te Santiago sok te Juan te bin kʼan nojptesotik yuʼun te Jesuse?

¹² Ta melel, te jpuk-kʼopetik wokol la yaʼiyik stsalel te pʼajawe. Jich bitʼil, chajpnax la yilik te la scholbey yaʼiy skʼop Dios jtul samaritana-ants te Jesuse (Juan 4:9, 27). Te jwolwanejetik yuʼun te relijionetik judío  maba ya xkʼopojik ta komonsitil sok te antsetike, kʼaxemtoxan-a sok jtul samaritana-ants te ma lekuk skʼoplale. Te kʼalal jalajemix ta kʼop te Jesús sok te antse, te jpuk-kʼopetik la yalbeyik te Jesús te yakuk xweʼe. Jaʼukmeto mero baem yoʼtan te Jesús ta kʼop sok te antse te maʼyuk skʼoplal ta yoʼtan teme ya xweʼ o maʼuke. Melel jaʼ sweʼel kʼoem te ya spasbey te skʼanojel yoʼtan te sTate sok te ya scholbey te lek yachʼil kʼop yantik, jich bitʼil la spas ta stojol te samaritana-ants (Juan 4:31-34).

¹³ Te Santiago sok te Juan maba kʼot ta yoʼtanik te bin kʼan nojptesotik yuʼun te Jesuse. Te kʼalal yakik ta kʼaxel bael ta skʼinal Samaria te jnopojeletik sok te Jesuse, la sleik ta tut lum banti ya xkʼax ajkʼabal yuʼunik. Te samaritanoetik ma la skʼan yikʼik ochel ta snaik, jich yuʼun te Santiago sok te Juan la yalbeyik te Jesús te yoʼtan ya skʼanik te kouk tal kʼajkʼ ta chʼulchan yuʼun ya yichʼ lajinel te lume. Pero la yichʼik tulan tojobtesel yuʼun te Jesuse (Lucas 9:51-56). Te jaʼuk kʼot ta pasel-abi ta slumalik ta Galilea, ¿jichnixbal ilinik te Santiago sok te Juan te jichuke? Ta melel, ilinikniwan ta skaj te ya xpʼajawanike. Ta patil bael, te jpuk-kʼop Juan bajtʼ scholbey yaʼiy skʼop Dios te samaritanoetik, bayal machʼatik aʼiybot skʼop yuʼun. Kʼexawniwan te kʼalal jul ta yoʼtan bin yilel stalel la yakʼ ta ilel te wojeychaʼjey tale (Hechos 8:14, 25).

14. ¿Bin-utʼil la yichʼ chajpanel te kʼop jajch ta skaj te yan skʼopike?

¹⁴ Te kʼalal mato jaluk skʼaxel-a te kʼin yuʼun Pentecostés ta jaʼbil 33, ay jajch kʼop ta kongregasion ta skaj te ay machʼatik la yichʼik pʼajel. Kʼalal la yichʼ pukbeyel sweʼelik te meʼba antsetike, maba la yichʼik akʼbeyel te meʼba antsetik te ya xkʼopojik ta griego (Hechos 6:1). Jun swentail, jaʼniwan te yan skʼopike. Te jpuk-kʼopetik oranax la schajpanik te kʼop, la sleik winiketik te lek skʼoplalik yuʼun jaʼ ya spukik te weʼelile. Te winiketik-abi ay ta griego te sbiilike, jaʼniwan yuʼun lekub kʼinal la yaʼiyik te meʼbaetik te utsʼinot la yaʼiyike.

15. ¿Bin-utʼil kʼunkʼun la snop bael te Pedro te ma skʼan ayuk machʼanax tsabil yuʼune? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

¹⁵ Ta jaʼbil 36 jajch yichʼxan pukel ta alel te skʼop Dios ta stojol ants winiketik te yan snasionik. Te jpuk-kʼop Pedro kʼayem te jaʼnax ya sjokin te judioetike. Pero, kʼalal te Dios la yakʼ ta ilel te ma skʼan ayuk machʼanax tsabiluk ya yilik te j-abatetik yuʼun Dios, te Pedro la scholbey yaʼiy skʼop Dios jtul soldado romano te Cornelio sbiil (kʼopona te sjun Hechos 10:28, 34, 35). Teyto-abi, te Pedro jajch sjokin ta weʼel sok jajch sjokinlan te machʼatik maba judioik. Jaʼukmeto, bayal jaʼbil ta patil ma la skʼan la sjokinix ta weʼel te jchʼuunjeletik te ma judioik te ayik ta lum Antioquía (Gálatas 2:11-14). Te Pedro la yichʼ tulan tojobtesel yuʼun te Pablo, jich la sjel te stalele. Jich ya jnaʼtik, melel te kʼalal la stsʼibay te sbabial karta ta stojol te jchʼuunjeletik judío sok te jyanlumetik ta Asia Menor, kʼopoj sok yutsil yoʼtan ta stojol spisil te hermanoetik (1 Pedro 1:1; 2:17).

16. ¿Bin-utʼil la yichʼik naʼbeyel sba te sbabial jchʼuunjeletike?

¹⁶ Chikan ta ilel te bitʼil te jpuk-kʼopetik la snopbeyik te lekil ejemplo yuʼun te Jesús te kʼuxuk ta yoʼtanik «spisil ants-winiquetic» (Juan 12:32; 1 Timoteo 4:10). Manchukme ma ora la snopik, la sjel te spensarike. Ta melel, te sbabial jchʼuunjeletik la yichʼik naʼbeyel sba te talel kʼaxel kʼux ya yaʼiy sbaik. Ta schebal siglo jtul winik te Tertuliano sbiil la yal te jichlaj ya yalik te machʼatik maba jchʼuunjeletike: «Ilawil te bin-utʼil talel kʼaxel kʼux ya yaʼiy sbaik sok te ya yakʼ sbaik ta lajel ta stojolik». Kʼalal te sbabial jchʼuunjeletik la slapik te yachʼil kuxlejalil, jich jajch yilik te ants winiketik bitʼil ya yil te Diose, te jpisiltik pajalotike (Colosenses 3:10, 11).

17. Chola kaʼiytik sok ejemploetik bin-utʼil ya xjuʼ ya jlokʼes ta koʼtantik te pʼajawe.

¹⁷ Ta ora ini, jichniwan-euk te wokol ya kaʼiytik slokʼesel ta koʼtantik te pʼajawe. Jtul hermana te jaʼ slumal Francia ya yal kaʼiytik  bin ya spas yuʼun ya slokʼes ta yoʼtan te pʼajawe: «Te Jehová yakʼojbon jnop bin-utʼil ta akʼel ta ilel te kʼuxul oʼtanil, te yutsil oʼtanil sok bin-utʼil ya kakʼ ta ilel te kʼux ta koʼtan spisil ta chajp ants winiketik. Pero yakonto ta spasel tulan ta slokʼesel ta jkʼaxel ta koʼtan te pʼajawe, ay wokol ya kaʼiy. Jaʼ yuʼun ya jkʼanbey Jehová te yakuk skoltayonxan baele». Jtul hermana te nainem ta España ay jteb ma pajaluk ya yaʼiy-euk. Jich ya yal: «Ya jpas tulan te ya xchʼay bael te slab koʼtan ta stojol jchajp tsʼumbalil. Jteb ma spisil-ora ya xjuʼ kuʼun, pero ya skʼan te ya jpasxan tulan baele. Wokolayal Jehová tseʼel koʼtan te ayon ta jun familia te jun-nax aye». Ta melel, ta jujuntul ya skʼan ya kiltik bin yilel jtaleltik. ¿Aytobal pʼajaw ta koʼtantik te ya skʼan ya jlokʼestik jich bitʼil te hermanaetike?

18, 19. 1) ¿Bintik yuʼun ya skʼan te sok spisil koʼtantik ya kikʼtik spisil ta chajp ants winiketik? 2) ¿Bintik-utʼil ya xjuʼ ya jpastik?

¹⁸ Lek teme ya jultes ta koʼtantik te namal ayotik ta stojol Dios te nameye (Efesios 2:12). Jaʼukmeto te Jehová la snitotik ta stojol «ta lazo scuenta cʼuxul-oʼtanil» (Oseas 11:4; Juan 6:44). Sok yutsil yoʼtan la yikʼotik-euk te Cristo. La sjambotik kʼoem te puerta yuʼun jich jun-nax ya xkʼootik sok te sfamilia te Diose (kʼopona te sjun Romanos 15:7). Teme jich la yikʼotik ta stojol Jesús manchukme jmulawilotik, ¿bin-utʼil-a te ay machʼa ya jpʼajtik te joʼotike?

¹⁹ Ta melel, te bitʼil yak ta noptsajelxan te slajibal te chopol balumilal ini, yame sxatiklanxan sba te ants winiketik, yame xtoyxan te pʼajaw sok te ilayele (Gálatas 5:19-21; 2 Timoteo 3:13). Yan te j-abatotik yuʼun te Jehová ya jletik «te pʼijil-oʼtanil te ya xtal ta toyol» te ma xtsaawan sok te ya yakʼ lamalkʼinal (Santiago 3:17, 18). Ya jmulantik te ya kamigoin jbatik sok ants winiketik te yan slumalik, lek ya kiltik te stsʼumbalike sok yaniwan jnopbeytik te skʼopike. Kʼalal jich ya jpastike, ya jmulanbeytik yutsil te lamalkʼinal «te bin utʼil mucʼul-haʼ» sok te bin stojil ta pasel «te bin utʼil ya xbehen yip te mar» (Isaías 48:17, 18).

20. ¿Bin ya xkʼot ta pasel kʼalal ya x-aʼtej ta jpensartik sok ta koʼtantik te kʼuxul oʼtanile?

²⁰ Te hermana te jaʼ slumal Australia te la kalbeytik skʼoplal ta parrafo 6 ya yal bin-utʼil koltayot kʼalal la snop te Biblia, jich ya yal: «Jich la kaʼiy te jam jsit ta smelelil. Jich kʼoem te achʼub te koʼtan sok te jpensar. La kil te bin-utʼil chʼay bael te slab koʼtan sok te pʼajaw te ay ta koʼtane». Jaʼnix jich te hermano te jaʼ slumal Canadá staoj ta ilel te ay machʼatik ya spʼajik yantik ta skajnax te ma snaʼbeyik sba. Sok la yal te «chikan banti slumal te ants winiketike ma jaʼuk ya yakʼ ta ilel te bin yilel stalelik». Te hermano nujpun sok jtul hermana te ya xkʼopoj ta inglés. Te bin-utʼil la sjel stalelik ya yakʼ ta ilel te jich kʼoem te kʼuxul oʼtanil bitʼil jlijk laso te ya schukotik ta jpisiltik te ya xjuʼ ya stsal biluk pʼajaw (Colosenses 3:14).