1. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te sKʼop Diose?

TA MELEL maʼyuk yan jpʼijubteswanej bitʼil te Jehová, jich yuʼun ta swenta te koltayel ya yakʼbotike, ya xjuʼ ya jsitintaytik biluk wokolil (Job 36: 22). Te sKʼop ya yakʼ jnoptik spisil te bintik ya xtuun kuʼuntik ta jujuntul swenta chapal ya xkʼootik sok te ya jnaʼtik «spasel spisil lequil aʼteliletic» (2 Tim. 3:17). Kʼalal ya jpas ta jkuxlejaltik te bin ya yalbotik te Bibliae, jaʼ bayalxan jpʼijiltik-a te bitʼil machʼatik yichʼojik «te pʼijil-oʼtanil yuʼun te bahlumilal» (1 Cor. 3:19; Sal. 119:97-100).

2. ¿Bin ya kilbeytik skʼoplal ta artikulo ini?

² Jich bitʼil ya xbajtʼ kiltik, t spʼijil yoʼtan te balumilale, spisil-ora ya stenotik ta spasel te bin ya smulan koʼtantik. Jaʼ yuʼun tulaniwan ya kaʼiytik spʼajel te bin ya snop sok ya spas te balumilale. Jaʼ swentail te jich ya yalbotik te Bibliae: «Tsahtaya me abahic te manchuc ayuc machʼa ya sloʼloyex ta scuenta biluc nax cʼopil te mayuc scuentahil, te bintic ay ta nopel yuʼun ants-winiquetic» (Col. 2:8). Ta artikulo ini ya kilbeytik skʼoplal cheb ejemploetik yuʼun te «biluc nax cʼopil te mayuc scuentahil» o te bintik lotil ya yakʼ ta nopel te balumilale sok te bin-utʼil jajch smulanik spasel te ants winiketike. Ta jujun chajp, ya kiltik bin yuʼun jaʼ jowilkʼop o ma xtuun ta jkʼaxel te spʼijil yoʼtan te balumilal sok bin yuʼun te pʼijilal ay ta Biblia, jaʼ toyolxan ta stojol te bintik ya yakʼ ta nopel te balumilale.

3, 4. ¿Bintik chopol jajch smulanik te ants winiketik ta sjajchibal tal te jaʼbil 1900?

³ Ta 1901 kʼalal ta 1930, ta Estados Unidos jelon ta jkʼaxel te spensarike, melel jajch smulanik te bintik ma stojiluk ya yichʼ pasele. Ta nailalto tal, bayal ants winiketik ya yalik te jaʼnax te machʼa nujpunemik ya xjuʼ ya sjokin sbaik ta wayel sok te ma xjuʼ ta  alel ta komonsitil bin ya spas jtul winik sok jtul ants. Pero jelon spensar te ants winiketike, melel ma mulilukix jajch yilik spasel te bintik chopole.

⁴ Ta jaʼbil tal 1920 jelon ta jkʼaxel te bin ya snop te ants winiketik ta swenta te bin lek sok ma lek ta pasele. Jtul inbestigadora jich la yal: «Te pelikulaetik, te teatro, musika, nobelaetik sok te anunsioetik bayalix mulil jajch yakʼik ta ilel». Ta jaʼbil tal-abi, jajch smulanik ajkʼot te ya stijbey yoʼtan ta spasel mulil te ants winiketike. Jaʼnix jich kaj ta lokʼel kʼuʼul pakʼal te ma lek ta ilele. Jich bitʼil yaloj tal te Biblia, te machʼatik ya xkuxinik ta slajibal kʼajkʼal ini, jaʼ kʼux ta yoʼtanik te bintik ay ta mulanel ta balumilale (2 Tim. 3:4).

5. ¿Bin-utʼil jelon te bin ya snop te ants winiketik ta swenta te bin lek ta pasele?

⁵ Kʼalal la sta te jaʼbil 1960, te ants winiketik lek jajch yilikix te sjoy sbaik ta winikil o ta antsil te ya smulan sbaik, te biluknax te bin yuʼun ya schʼoj sbaik jilel te machʼatik nujpunemik sok te jichnax ya yikʼ sbaike. Jaʼnix jich te bin ya skʼasesik kʼajkʼal-a jajch yakʼ ta ilel te spasel mulile. ¿Bin yak ta lokʼel ta skaj te chʼayemix te kʼexlalil ta spasel mulile? Jtul eskritora la yal te ta skaj te maʼyukix komel ta spasel mulil ay bayalix wokolil yuʼun, jich bitʼil mel-oʼtan, ay familiaetik te ya yijkʼitay sbaik, ay alaletik te jaʼnax ya schʼitesot yuʼun spapa o smama sok bayal machʼatik ya xkʼayik ta yilel pornografia. Pero ayxan bin ya yakʼ ta ilel te yuʼun-nanix jkʼaxel ma xtuun-a te spʼijil yoʼtan te balumilale, jaʼ te bayal ta chajp chamel ya xjuʼ ya sta te machʼatik ya spas muliletik ta sbakʼetalik, jich bitʼil te sida (2 Ped. 2:19).

6. ¿Bin yuʼun ya smulan te Satanás te libre ayik te ants winiketik ta spasel muliletik ta sbakʼetalik?

⁶ Te Satanás jaʼ ya skʼan te jkʼaxel maʼyuk komel ta stojol te ants winiketik ta spasel muliletik ta sbakʼetalike. Ta melel, mero ya smulan yilel bitʼil te ants winiketik maba ya yichʼikix ta mukʼ te bitʼil stojil schajpanoj Dios te ya sjokin sba ta wayel jtul ants sok jtul winik soknix te nujpunele, te jaʼ majtʼaniletik yakʼoj te Diose (Efes. 2:2). Te machʼatik baem yoʼtanik ta spasel mulil, ya sbolobtesbeyik skʼoplal te bitʼil schajpanoj Dios te ya x-alnichʼnajotike, ma jaʼuknax-abi, teme maba ya sujtes yoʼtanike, ya xjuʼ te ma staik te kuxlejalil ta sbajtʼelkʼinal (1 Cor. 6:9, 10).

7, 8. ¿Bin yuʼun jaʼ lekxan te bin ya yakʼ ta nopel te Biblia ta swenta te ya sjokin sbaik ta wayel te winik sok te antse?

⁷ Te machʼatik jaʼ ya schʼuunik te spʼijil yoʼtan te balumilale, ya slabanik te mantaliletik te ay ta Biblia sok ya yalik te ma xtuunix yuʼunike. Ayniwan machʼatik jich ya yalik: «Te Dios jich la spas te ants winik te ay machʼa ya skʼan ya sjokinik ta wayele, ¿bin yuʼun ya yalbotik-abi te akʼa jkom  jbakʼetaltike?». Te machʼatik jich ya yalik, loʼlaybilik yuʼun te spensar te balumilale te ya yakʼ ta nopel te yalaj skʼan ya jpastik spisil te bin ya skʼan koʼtantike. Pero te Biblia ma jichuk ya yal stukel, melel ya yakʼ jnoptik te ya xjuʼ ta komel te bin chopol ya skʼan koʼtantik. Te kʼalal jich ya jpastike, lek jkʼoplaltik ya xkʼootik (Col. 3:5). Jaʼnix jich, te Jehová la yakʼ te ya xnujpun te winik sok te ants yuʼun ya xjuʼ ya spasik te bin ya skʼan sbakʼetalik jich bitʼil stojil ya yil stukele (1 Cor. 7:8, 9). Jich yuʼun te winik sok te ants te nujpunemike, ya xjuʼ ya smulanik te ya sjokin sbaik ta wayele. Ma sta swokolik jich bitʼil te machʼatik ya yaʼiyik mulwej te ya xkʼopoj yoʼtanik sok te bayal bin ya smel yoʼtanik yuʼun.

⁸ Te Biblia stojil bin ya yakʼ ta nopel ta swenta te ya sjokin sba ta wayel jtul ants sok jtul winike, pero te spʼijil yoʼtan te balumilale ma jichuk stukel. Te Biblia ya yal te ya xjuʼ ya smulanbeyik yutsil te ya sjokin sbaik ta wayel te machʼatik nujpunemike (Prov. 5:18, 19). Pero jaʼnix jich ya yalbotik ta jamal: «Ta jujuntul ya skʼan ya anaʼik skomel abakʼetalik swenta chʼultesbil sok ichʼbil ta mukʼ ya xkʼot, mame xbikʼetuk awoʼtanik yuʼun ay machʼa ya ajokinik ta wayel, te jkʼaxel maba ya akom abaike, jich bitʼil ya spas te nasionetik te ma snaʼbeyik sba te Diose» (1 Tes. 4:4, 5, TNM).

9. 1) ¿Bintik-utʼil la yichʼik akʼbeyel koltayel te j-abatetik yuʼun Dios ta sjajchibal tal te siglo 20? 2) Jich bitʼil ya yal Romanos 1:24-27, ¿bintik muliletik ya skʼan te ya jpʼajtik ta jkʼaxele?

⁹ Ta sjajchibal tal te siglo 20 te j-abatetik yuʼun te Jehová maba la yakʼ sbaik ta loʼlayel yuʼun te spensar te machʼatik chʼayemix skʼexlalike (Efes. 4:19). La spasik tulan ta schʼuunel te mantaliletik yuʼun te Diose. Te rebista La Atalaya 15 yuʼun mayo 1926 ta Inglés, la yal te spisil te winiketik sok te antsetik ya skʼan te maʼyuk bin swenta spasel mulil ya snopik ta stojol te yantike, kʼaxtoxan-a te maʼyuk bin chopol ya snop te winik ta stojol te ants o te ants ta stojol te winike. Manchukme bayal bintik chopol yakalik ta spasel-a te ants winiketike, te j-abatetik yuʼun Jehová jaʼ la stʼunik te pʼijilal ay ta Bibliae (kʼopona 1 Juan 2:15, 16). Ya kalbeytik bayal wokol te Jehová te la yakʼbotik te sKʼope, jaʼnix jich te ya snojptesotik ta mero yorail swenta ma pajaluk ya xkʼot jpensartik sok te ants winiketik te chʼayemix skʼexlalik ta spasel muliletik * (kʼopona Romanos 1:24-27).

10, 11. ¿Bin la yal te Biblia te ya xkʼot ta pasel ta slajibal kʼajkʼale?

¹⁰ Te Biblia yaloj tal te ta slajibal kʼajkʼal te ants winiketik «ha nix cʼux ya yaʼiy sbahic» (2 Tim. 3:1, 2). Jaʼ yuʼun ma chajpuknax ya kaʼiytik-a te bitʼil te balumilal ya stijbey yoʼtan te ants winiketik swenta mukʼ skʼoplal ya yaʼiy sbaik. Jun enciclopedia la yal te ta jaʼbil tal 1970 lokʼ bayal libroetik te ya yakʼbey snop te ants winiketik bin ya xjuʼ ya spasik swenta mukʼ skʼoplal ya xkʼotik. Ay libroetik te «la stijbey yoʼtan te ants winiketik te yakuk yakʼik ta ilel te bin ay ta yoʼtanik, te ma xkʼexawik yuʼun sok te lekuk ya yaʼiy sbaik yuʼun te stalelike». Jich bitʼil, ay jun libro te ya yalbey te ants winiketik te ya skʼan te ya smulan sbae, melel maʼyuk machʼa ya xpajbot stʼujbilal yuʼun, te kʼax lek ilbil yuʼun te yantik, te mero mulanbil sok te jaʼ mukʼxan skʼoplal ta stojol yantik te maʼyuk machʼa jich kʼaxem ta kʼinale. Jaʼnix jich te libro la yal te jaʼ ya skʼan te mukʼ skʼoplal ya xkʼot ta skuxlejal te ants winiketik spasel te bin ya smulanik, jaʼ chikan bin lek ya yil stukel sok bin lek ya yil te machʼatik pajal spensar soke.

¹¹ Maniwan yanuk ya awaʼiy-a te jich ya snop te ants winiketike, melel te Satanás ay bin jteb ma pajal sok la yakʼbey schʼuun te Evae. La yalbey te ya xjuʼ pajal ya xkʼot sok te Dios, te ya xkʼot snaʼ te bin lek sok te bin ma lekuke  (Gén. 3:5). Ta kʼajkʼal ini bayal ants winiketik kʼax mukʼ skʼoplal ya yaʼiy sbaik, ya skuyik te maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya x-albotik yuʼun te bin lek sok te bin ma lekuke, ni jaʼuklaj te Diose. Jaʼ yuʼun ta skaj te schopol pensar te balumilal, bayalix ants winiketik la sjelbeyikix skʼoplal bitʼil ay te nujpunele.

12. ¿Bin ya yakʼ ta nopel te balumilal ta swenta te nujpunele?

¹² Te Biblia ya spas ta mantal te mamalalil sok te inamil te talel kʼaxel akʼa yichʼ sbaik ta mukʼ sok te ya skʼotesik ta pasel te bin la yalbey sbaik ta jamal te kʼalal nujpunike. Jaʼnix jich ya yakʼbey snaʼ te winik sok te ants te ya skʼan te ayuk skʼoplal ta yoʼtanik te nujpunemike, melel jich ya yal ta stojolik: «Ha scuentahil te winic ya yihquitay hilel te stat soc snan, ya yicʼ sba soc te yihnam, junax ya xcʼoht schebalic» (Gén. 2:24). Yan stukel te machʼatik jaʼ ya stʼunik te spʼijil yoʼtan te balumilale, yan bin ya snopik ta swenta te machʼatik nujpunemike, melel ya yalik te tulutul ya skʼan ya sle yutsil slekil. Jun libro te ya yalbey skʼoplal te machʼatik ya yijkʼitay sbaik ta jkʼaxele, ya yal te ay machʼatik te kʼalal ya xnujpunike, ma xyalikix «jaʼto ya kijkʼitay jbatik te kʼalal ya xlajotike», jichlaj ya yalikix «jaʼto ya kijkʼitay jbatik te kʼalal ma jkʼanix jbatike». Ta skaj te ya skuyik te cheʼoxebnax kʼajkʼal te nujpunele, bayal machʼatik ya schʼoj sbaik jilel sok bayal machʼatik staojik tulan mel-oʼtan yuʼun. Chikan ta ilel te jkʼaxel ma xtuun te bin ya snop te balumilal ta swenta te nujpunele.

13. ¿Bin yuʼun ya yilay Jehová te machʼatik ya stoy sbaike?

¹³ Te Biblia jich ya yal: «Te Jehová ya yihlay spisil machʼatic ya stoy sbahic» (Prov. 16:5). ¿Bin yuʼun ya yilay Jehová te machʼatik ya stoy sbaike? Jun swentail te bin yuʼune, jaʼ te pajal stoybail sok te Satanás ya xkʼot te machʼatik kʼax mukʼ skʼoplal ya skuy sbaik sok te ya yakʼbeyik snop stalelik te yantike. Te Satanás kʼax jelawen te stoybail, melel manchukme snaʼoj-a te bitʼil te Jesús la skoltay Dios ta spasel spisil te bintik aye, la skuy te ya skejan sba ta stojol sok te ya x-ichʼot ta mukʼ yuʼune (Mat. 4:8, 9; Col. 1:15, 16). Te stalel te ants winiketik te ya stoy sbaike, ya yakʼ ta ilel bin yuʼun te Dios jkʼaxel ma xtuun ta sit te spʼijil yoʼtan te balumilale.

14. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te bin ya yal Romanos 12:3 swenta ma jtoy jbatik?

¹⁴ Te Biblia ya skoltayotik te manchuk ya jtoy jbatik sok te manchuk kʼax pekʼel ya kaʼiy jbatike. Ya yal te ya skʼan te kʼuxuk ya kaʼiy jbatik-euke. Te Jesuse jich la yal: «Cʼux yac awaʼiy te apat-axuhc te bin utʼil cʼux yac awaʼiy aba te haʼate» (Mat. 19:19). Te bin la yale, ya yakʼ ta ilel te ay skʼoplal te bin ya skʼan koʼtantik, jaʼnax yuʼun te manchuk ya xjelawe. Pero te Biblia maba ya yal te ya skʼan ya jnoptik te jaʼ mukʼxan jkʼoplaltik ta stojol te yantike. Ya yalbotik ta jamal te ma skʼan ya jpastik te bin ya skʼan koʼtantik ta jtukeltik o ta swenta toybail, te jaʼuk ya kakʼtik ta ilel pekʼel oʼtanil sok te jaʼ mukʼxan skʼoplal ya kiltik te yantike (Filip. 2:3; kʼopona Romanos 12:3).

15. ¿Bin yuʼun ya awal te ya xtuun kuʼuntik te bin ya yakʼ ta nopel te Biblia ta swenta te toybaile?

¹⁵ Bayal ants winiketik te pʼij ilbilik yuʼun te balumilale, ya yalik te maba ya xtuun te bin ya yal te Biblia ta swenta te toybaile. Ya yalik te maʼyuk jkʼoplaltik sok te ya kichʼtik utsʼinel teme ya jpejkʼan jbatik ta stojol te yantike. Pero, ¿jichnixbal-a? ¿Bin kʼoem ta pasel ta skaj te toybail yakʼoj ta ilel te balumilal yuʼun te Satanase? ¿Tseʼelbal yoʼtanik te machʼatik ya stoy sbaike? ¿Tseʼelbal yoʼtan te sfamiliaike? ¿Aybal lekil amigoetik yuʼunik? ¿Junbal yoʼtanik sok te Diose? Jich yuʼun, ¿bin ya anop te jaʼate? ¿Jaʼbal lek ya xkʼootik yuʼun te spʼijil yoʼtan te balumilale o jaʼ te spʼijil yoʼtan te Diose?

16, 17. ¿Bin-a te ya kaltik wokol yuʼune sok bin yuʼun?

¹⁶ Te machʼatik jaʼ ya stʼunik te bin ya yalik te machʼatik pʼijik ta balumilale, pajalik sok jtul winik te chʼayem ta jpam lum te ya skʼanbey koltayel yan winik te chʼayem-euke. Te Jesús jich la yal ta swenta te jpʼijil winiketik ta skʼajkʼale: «Haʼic tsʼoʼsitetic te yac stojobtesbelic tsʼoʼsitetic; teme tsʼoʼsit nix te ya stojobtes tsʼoʼsit, pajal me ya xchʼayic cohel ta chʼen soc» (Mat. 15:14). Ta melel, jkʼaxel ma xtuun ta sit Dios te spʼijil yoʼtan te balumilale.

¹⁷ Te lekil tsitsel ya yakʼbotik te Biblia spisil-ora tuunem «scuenta nohptesel, tsitsel, tojobtesel soc yaqʼuel ta nopel bin stojil ta pasel» (2 Tim. 3:16). Ya kalbeytik bayal wokol te Jehová te ya skanantayotik ta swenta te organisasion yuʼun swenta ma jtʼuntik te spʼijil te balumilale (Efes. 4:14). Wokolayal yuʼun te weʼelil ya yakʼbotik ta swenta te sKʼope, ay kiptik ta spasel ta jkuxlejaltik te mantaliletik yuʼune. Jaʼ jun mukʼul majtʼanil te ya kichʼtik tojobtesel yuʼun te spʼijil Dios te jkʼaxel maʼyuk bin-ora ya xchʼay stukele.