1, 2. 1) ¿Bin sutbot yuʼun Jesús te Pedro kʼalal la yalbey: «¡Cajwal, Dios acʼa snaʼbat yoʼbolil aba!»? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te artikulo). 2) ¿Bin yuʼun jich la sut te Jesuse?

TE JNOPOJELETIK yuʼun te Jesús ma schʼuunik te bin lajelto yaʼiybelike. Schʼuunejik te ya schaʼjach te wentainel yuʼun Israel te Jesuse, pero la yal te ya xkʼax swokol sok te ya yichʼ milele. Jaʼ yuʼun te jpuk-kʼop Pedro jich la yalbey: «¡Cajwal, Dios acʼa snaʼbat yoʼbolil aba! ¡Ma hichuc ya xcʼoht ta acuenta!». Jich sutbot yuʼun te Jesús: «¡Locʼan ta jtojol, Satanás! Haʼat cʼohchinojibalat cuʼun, como ma haʼuc ya xbaht ta awoʼtan te bintic scuenta Dios, ha nax te bintic scuenta winiquetic» (Mat. 16:21-23; Hech. 1:6).

² Jich la yakʼ ta ilel te Jesús te ma pajaluk te bin ya snop te Jehová sok te bin ya snop te balumilal te ay ta skʼab Satanás (1 Juan 5:19). Te bin la yal te Pedro la yakʼ ta ilel te sbikʼtal yoʼtan balumilal. Yan stukel te Jesús snaʼoj te yan bin ya snop stukel te Jehová. Snaʼoj te jich ya skʼan yoʼtan Jehová te chapaluk ay te Jesús ta smaliyel te wokol yak ta talel ta stojol sok te ya yichʼ milele. Te bin la yal te Jesús la yakʼ ta ilel ta jamal te jkʼaxel ya spʼaj te bin ya snop te balumilal,  melel jaʼ pajal snopjibal yuʼun sok te sTate.

3. ¿Bin yuʼun wokol te ya jpʼajtik te bin ya snop te balumilal sok te jichuk snopjibal kuʼuntik bitʼil te Jehová?

³ Jaxan te joʼotike, ¿jichbal snopjibal kuʼuntik bitʼil te Dios o jich bitʼil te balumilale? Ta melel jaʼ ya jpastikix ta jkuxlejaltik te mantaliletik yuʼun te Jehová. Pero, ¿jaxan te bin ya jnoptike? ¿Yabal jpastik tulan yuʼun pajaluk bin ya jnoptik sok te bin ya snop te Diose? Swenta ya xjuʼ kuʼuntik ya skʼan te kakʼoj ta koʼtantik te ya jpastik tulane. Yan stukel te yichʼbeyel snopjibal te balumilal ma wokoluk, melel bayuk banti ay te espiritu yuʼune (Efes. 2:2). Jaʼnix jich mero ya smon koʼtantik te snopjibal te balumilal, melel ya stij koʼtantik yuʼun jaʼnax ya jle kutsil jlekiltik. Ta melel, wokol te jich snopjibal kuʼuntik bitʼil te Jehová, yan te snopjibal te balumilal oranax ta nopel stukel.

4. 1) ¿Bin ya xkʼot ta pasel teme ya kichʼbeytik snopjibal te balumilale? 2) ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te artikulo ini?

⁴ Teme ya kichʼbeytik snopjibal te balumilal, ay sbikʼtal koʼtantik ya xkʼootik sok joʼotiknix ya jkʼantik yalel bin lek sok bin ma lek ta pasel (Mar. 7:21, 22). Jaʼ yuʼun kʼax tulan skʼoplal te jichuk snopjibal kuʼuntik bitʼil te Jehová, ma jichuk bitʼil te ants winiketik. Te artikulo ini yame skoltayotik yuʼun ya xjuʼ kuʼuntik spasel. Yame kiltik bin yuʼun ma skʼan ya yal te jkʼaxel makalotik te kʼalal jich snopjibal kuʼuntik bitʼil te Jehová, te jaʼ kutsil jlekiltiknixe. Jaʼnix jich ya kiltik bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun maba ya x-aʼtej ta jpensartik te snopjibal te balumilal. Ta yan artikulo ya kiltik chaʼoxchajp banti ya xjuʼ te jichuknix ya xkʼot jpensartik bitʼil te Diose.

5. ¿Bin yuʼun ay machʼatik jkʼaxel ma skʼanik te ya x-albot bin ya xjuʼ ya snopike?

⁵ Ay machʼatik jkʼaxel ma skʼanik te ya x-albotik bin ya snopike. Jich ya yalik: «Ma jkʼan te yan machʼa ya sta ta nopel te bin ya jpase». Te binwan ya skʼan ya yakʼik ta naʼel jaʼ te stukelik ya staik ta nopel bin ya spasik, ta melel ma chopoluk te jich ya spasike. Ma skʼanik te ay machʼa wentainbilik yuʼun ya yaʼiyike sok te jich ya xkʼotik bitʼil yantik te wentainbilik stukelike. *

6. 1) ¿Bin ya yakʼ Jehová te joʼotiknix ya jtsatik spasel? 2) ¿Yabal skʼan ya yal te jkʼaxel libre ayotike?

⁶ Pero ya xjuʼ ya schʼuun koʼtantik te kʼalal jich jpensartik ya xkʼot bitʼil te Jehová ma skʼan ya yal te jkʼaxel maʼyukix bin ya jtatikix ta nopel ta jtukeltik o te jkʼaxel ya jel jtaleltik. Te 2 Corintios 3:17 jich ya yal: «Te banti ay te Espíritu yuʼun te Cajwaltic, ayic ta libre tey a». Libre ayotik yuʼun joʼotiknix ya jtsatik bin yilel ya xkʼot jtaleltik sok te ya jnoptik bin tulanxan skʼoplal ya xkʼot ta jkuxlejaltik soknix te bin ya jmulantikxane. Ta melel jich la spasotik te Dios. Te bin ma xjuʼ ya jpastike, jaʼ te jkʼaxel libre ya kaʼiy jbatik te ya xchʼay ta koʼtantik te ay bantinax kʼalal libre ayotike (kʼopona 1 Pedro 2:16). Jich yuʼun kʼalal ya jtatik ta ilel teme ay bin lek o ma lek ta pasel, te Jehová ya skʼan te jaʼ ya jtʼuntik te tojobtesel ya yakʼbotik ta sKʼope. ¿Jkʼaxelbal makalotik-abi o ya jta jlekilaltik yuʼun?

7, 8. ¿Bin yuʼun ya kaltik te ma jkʼaxel ya smakotik te jichuk snopjibal kuʼuntik bitʼil te Jehová? Ala junuk ejemplo.

⁷ Kiltik jun ejemplo. Te meʼil tatiletik ya spasik tulan ta spʼijubtesel ta lek te yal snichʼnabik yuʼun jich toj ya yakʼ sbaik ta kʼinal, yuʼun ya smulanik aʼtel sok yuʼun ya yichʼik ta wenta te yantike. ¿Yabal xjuʼ ya kaltik te jkʼaxel makal ayik te alnichʼanetike? Maʼuk. Te bin yakik ta spasel te meʼil tatiletik ya skoltay te yal snichʼnabik yuʼun lek ya xkʼot te skuxlejalike. Kʼalal ya sta yaʼbilalik sok ya xlokʼik bael ta na, jaʼnix ya staik ta nopel bin ya spas ta skuxlejalik. Teme jaʼ ya stʼunik te  nojptesel akʼbot yuʼun smeʼ statike, maniwan ya staik wokol ta skaj te bin ya staik ta nopel, jich maba ya yilik bayal wokol sok maʼyuk bayal bin ya smel yoʼtanik yuʼun.

⁸ Jich bitʼil jaʼ lekil tatil te Jehová ya skʼan te lek ya xkʼot ta lokʼel te yal snichʼnabe (Is. 48:17, 18). Jaʼ yuʼun ya yakʼbotik tojobteseletik yuʼun ya jnaʼtik bin yilel ya skʼan ya kakʼ jbatik sok bin-utʼil ya skʼan ya kiltik te jpatxujktike. Te Jehová ya yikʼotik te pajaluk bin ya jnoptik sok te jichuknix lek jtaleltik ya kakʼtik ta ilel bitʼil stukel. ¿Yabal skʼan ya yal-abi te ma mero libre ayotik te joʼotiknix ya jnoptik bin ya jkʼan ya jpastik? Maʼuk, ta melel kʼalal ya kichʼtik ta wenta te Dios libre ya xkʼootikxan sok ya jnaʼtikxan stsael ta lek bin ya jpastik (Sal. 92:5; Prov. 2:1-5; Is. 55:9). Ya skoltayotik ta spasel te bin ya yakʼbotik stseʼelil koʼtantik sok mananix jkʼaxel ya smakotik te ma xjuʼ ya jpastikix te bin ya jmulantik (Sal. 1:2, 3). Chikan ta ilel te kutsil jlekiltik te jichuk snopjibal kuʼuntik bitʼil te Jehová.

9, 10. ¿Bin yuʼun ya kaltik te jaʼ toyol te snopjibal yuʼun Dios te bitʼil te snopjibal yuʼun balumilal?

⁹ Yan bin yuʼun ya jkʼantik te jichuk snopjibal kuʼuntik bitʼil te Dios jaʼ te jkʼaxel jaʼ toyol te bitʼil te snopjibal te balumilal. Te balumilal ya yakʼ koltayel ta swenta bin talelil lek ta akʼel ta ilel, bin-utʼil ya xjuʼ te lek ya kil jbatik sok jfamiliatik sok bin-utʼil ta tabeyel yutsil te aʼtelile. Pero bayal bin ya skontrain sba sok te bin ya snop te Jehová. Te balumilal ay ya stijbey yoʼtan te ants winiketik yuʼun jaʼnax ya sle yutsil slekilik, jaʼnix jich ma chopoluk ta sit te spasel mulile. Te machʼatik nujpunemik ay ya yichʼik albeyel te swenta ya staxan stseʼelil yoʼtanik lek te ya schʼoj sbaik jilel o te ya slajinbeyik sjunal te nujpunel yuʼunike manchukme maʼyuk skʼoplal bin yuʼun jich ya spasik. Pero, ¿jaʼbal ya xtuunxan te tsitsel ya yakʼ te balumilal ta ora ini te bitʼil te tsitsel ya yakʼ te Bibliae?

¹⁰ Te Jesús jich la yal: «Te pʼijil-oʼtanil ya xchicnaj ta scuenta te yal-snichʼnabe [o, te yaʼtelule, TNM]» (Mat. 11:19). Manchukme bayal bintik spasoj te balumilal ta swenta teknolojia ma juʼem yuʼun schajpanel te bintik ya smakotik ta stael tseʼel-oʼtanil, jich bitʼil te guerra, te spʼajel te machʼa yan stsʼumbal o te yutsʼinel yantike. Jaʼnix jich te balumilal jkʼaxel ma skom te spasel mulile. Ta swenta spisil ini, ¿juʼembal ta lajinel te kʼopetik ta yutil na, te chameletik sok yantik tulan wokoliletik? Jkʼaxel maʼuk, bayal machʼatik ya yalik te batsʼejemxan yuʼune. Yan stukel te j-abatetik yuʼun Dios te pajal snopjibal yuʼunik sok te Dios tseʼel yoʼtanik ta yutil snaik, maba ya staik chamel ta skaj spasel mulil sok tseʼelnax yoʼtanik sok te yermanotak ayik ta swolol Balumilal (Is. 2:4; Hech. 10:34, 35; 1 Cor. 6:9-11). ¿Mabal jichuk te chikan ta ilel te jaʼ toyol te snopjibal yuʼun Dios te bitʼil te snopjibal yuʼun balumilale?

11. ¿Machʼa snopjibal la stʼun te Moisés, sok bin lek lokʼ yuʼun-a?

¹¹ Te j-abatetik yuʼun Jehová ta namey kʼinal la yakʼik ta ilel te jaʼ toyolxan la yilik te snopjibal yuʼun Dios te bitʼil te snopjibal yuʼun ants winiketike. Kiltik te ejemplo yuʼun te Moisés. Manchukme «aʼbot snop spisil te spʼijilic te egipciohetic» la skʼanbey Jehová te yakuk x-akʼbot spʼijil yoʼtan (Hech. 7:22; Sal. 90:12). Jich la yalbey te Jehová: «Awocoluc, aʼbon jnaʼ te bin ay ta awoʼtan» (Éx. 33:13). Te Moisés la yakʼ sba ta tojobtesel yuʼun te Jehová, jaʼ yuʼun tuuntesot ta skʼotesel ta pasel te skʼanojel yoʼtane. Jaʼnix jich kʼax lek albil skʼoplal ta Biblia, melel ya yichʼ alel tey-a te jaʼ jtul winik te bayal schʼuunel yoʼtane (Heb. 11:24-27).

12. Kʼalal ay bin ya sta ta nopel spasel te Pablo, ¿bin la yakʼ sba ta tojobtesel yuʼun?

¹² Te jpuk-kʼop Pablo bayal snopoj jun sok mero pʼij, chebniwan kʼopil ya snaʼ (Hech. 5:34;  21:37, 39; 22:2, 3). Manchukme jiche, maba la yakʼ sba ta tojobtesel yuʼun spʼijil te balumilal kʼalal ay bin ya sta ta nopel spasel, jaʼ ya yakʼ sba ta tojobtesel yuʼun te sKʼop Diose (kʼopona Hechos 17:2, 3; 1 Corintios 2:6, 7, 13). Te bitʼil jich la spase, lek lokʼ yuʼun te scholel skʼop Dios sok jaʼ la smaliy te ya yichʼ skuxlejal ta sbajtʼelkʼinale (2 Tim. 4:8).

13. ¿Machʼa ay ta swenta yakʼel te jich ya xkʼot spensar bitʼil te Diose?

¹³ Ta melel kʼax chikan ta ilel te jaʼnanix toyol-a te snopjibal yuʼun te Dios te bitʼil te snopjibal te balumilale. Teme ya jchʼuuntik spasel te bin ya yalbotike ya jtatik stseʼelil koʼtantik sok lek ya xkʼootik ta lokʼel. Pero te Jehová maba ya sujotik yuʼun jichnix ya jpastik pensar bitʼil stukele. Te «aʼbat te jun yoʼtan soc pʼij» maba ya yaʼbatinik te bin ya jpastik pensar, ni jaʼuk te ansianoetike (Mat. 24:45; 2 Cor. 1:24). Ta jujuntul ay ta jwentatik te jichuk ya kakʼtik te ya xkʼot te snopjibal kuʼuntik bitʼil te Diose. Pero, ¿bin-utʼil ya xjuʼ ya jpastik? Kiltik.

14, 15. 1) Swenta jich ya xkʼot jpensartik bitʼil te Jehová, ¿bin ya skʼan ya xbajtʼ ta koʼtantik snopel? 2) Ta swenta te bin ya yal te Romanos 12:2, ¿bin yuʼun ma skʼan ya kakʼtik ochel ta koʼtantik te snopjibal yuʼun te balumilale? Ala junuk ejemplo.

¹⁴ Ta Romanos 12:2 jich ya yalbotik ta mantal te Diose: «Ma me xapajbeyic stalel te bahlumilal, yanuc awilelic ta scuenta yachʼubtesel te snopojibal awuʼunic, scuenta yuʼun hich yac anaʼic a te bin ya scʼan yoʼtan te Dios, te ha ay yutsil soc te cʼax leque». Jaʼ ini ya skʼan ya yal te ya xjuʼ te jich ya xkʼot jpensartik bitʼil te Jehová chikan bin yilel jpensartik te kʼalal mato jnopojtik-a te smelelil kʼope. Melelnix-a, te bin yilel talemotik ta kʼinal o te bin kʼaxem ta jkuxlejaltik ya yakʼ te ay bin-utʼil ya jpastik pensar. Jaʼukmeto ya xjuʼ xjelon bael te jpensartike. Jich ya xjuʼ xkʼot ta pasel ta swenta te bin ya kakʼtik ochuk ta koʼtantik sok te ya kakʼtik te tey ayuk-a. Teme jaʼ ya xbajtʼ ta jpensartik te bin ya skʼan yoʼtan te Diose, jich ya jtatik ta ilel te kʼax toj te bin ya sta ta nopel stukele. Jich jaʼ ya skʼan koʼtantik spasel pensar bitʼil te Jehovae.

¹⁵ Swenta ya xjuʼ ya kachʼubtestik te bin ya jnoptike, ma skʼan ya kakʼtik aʼtejukix ta jpensartik te balumilale. Jaʼ ya skʼan ya yal te ma xkakʼtik ochel ta koʼtantik spisil ta chajp pensaril te ya skontrain te Diose. Kʼax tulan skʼoplal te jich ya jpastike. Swenta ya xkʼot ta koʼtantik bin yuʼun, kiltik jun ejemplo. Jnop kaʼiytik te ay machʼa ya skʼan ya skanantay sba ta lek, jaʼ yuʼun ya stsajtay ta lek bin ya sweʼ. Pero teme ma xyijkʼitay sweʼel te bin bolobene, ¿mabal jichuk te tojolnax te ya stsa ta lek te sweʼele? Jaʼnixme jich manix bayal ya skoltayotik snopel te bin ya snop te Jehová teme ya kakʼtik ochuk-euk ta jpensartik te bin ya snop te balumilale.

16. ¿Bin ya skʼan ya jkanantay jbatik ta stojol?

¹⁶ Ta melel ma xjuʼ te jkʼaxel ma xkaʼiytik te bin ya snop te balumilal, melel ma xjuʼ xlokʼotik bael ta stojol (1 Cor. 5:9, 10). Kʼalal ya jcholtik te skʼop Dios ya kaʼiybeytik skʼoplal te lotil nojpteseletik. Jich yuʼun, teme ma xpas te maba ya kaʼiytik te bin ya snop te balumilale, ¿bin ya xjuʼ ya jpastik? Jaʼ te manchuk ya smulan koʼtantik te bin ya kaʼiytik sok te ya jlokʼestik ta koʼtantike. Ya skʼan te oranax ya jpʼajtik te bin ya skʼan te ya jnoptik te Satanás jich bitʼil la spas te Jesús. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya jtsajtay jbatik te ma biluknax bin yuʼun ya kaʼiytik te bin ya snop te balumilale. Kiltik bin-utʼil ta pasel (kʼopona Proverbios 4:23).

17. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik swenta ma biluknax bin yuʼun ya kaʼiytik te bin ya snop te balumilale?

¹⁷ Jun ejemplo, jaʼ te ya skʼan ya jtsajtaytik ta lek machʼa ya kamigointik. Te Biblia ya yal kaʼiytik ta jamal teme ya jokintik te machʼatik ma x-abatinik ta stojol Jehová, jichnix ya xjajch jpastik pensar bitʼil stukelik ta patil bael (Prov. 13:20; 1 Cor. 15:12, 32, 33). Jaʼnix jich ya skʼan  te ya jtsatik ta lek bin ya jkʼasestik kʼajkʼal-a. Teme ya jpʼajtik te bin ya yalbey skʼoplal te evolución, te majtamba sok te spasel mulile, maba ya jbolobtes jpensartik sok te bin ya skontrain «te bin ay ta naʼel yuʼun Dios» (2 Cor. 10:5).

18, 19. 1) ¿Bin yuʼun ya skʼan ya jtsajtay jbatik ta stojol chaʼoxchajp pensaril yuʼun te balumilale? 2) ¿Bintik ya skʼan ya jojkʼoybey jbatik, sok bin yuʼun?

¹⁸ Jaʼnix jich ya skʼan pʼijotik ta stael ta ilel bin ya snop te balumilal kʼalal ma chikanuk ta ilel ta jamal, sok ya skʼan ya jpʼajtik. Kiltik cheʼoxeb ejemploetik, jun notisia jichniwan chajpanbil talel te ya yalbey lek skʼoplal te bin ya yichʼ alel ta swenta politika. Jaʼnix jich kʼalal ay machʼa ya yichʼ cholbeyel skʼoplal skuxlejal yaniwan stijbey yoʼtan te ants winiketik yuʼun ya smulanik te bin ya snop te balumilal ta swenta te bin ya xjuʼ ta tael o te bin lek ya xkʼootik yuʼune. Ta bayal pelikulaetik sok libroetik ya yichʼ akʼel ta ilel te jaʼ lek te ya xbajtʼ koʼtantik ta sleel kutsil jlekiltik sok yutsil slekil jfamiliatik, mulantik sba ya yakʼik ta ilel soknix te jaʼ leke. Pero te pensaril ini ya skontrain te bin ya yal te Biblia te ya yakʼ ta nopel te jaʼnax tseʼel koʼtantik sok tseʼel yoʼtan te jfamiliatik teme jaʼ kʼux-xan ta koʼtantik te Jehová ta spisil te bintik aye (Mat. 22:36-39). Jaʼnix jich ay kuentoetik yuʼun alaletik te jich yilel te maʼyuk bin chopol yichʼoje, pero repenta kʼunkʼun ay bin ya yotsesbey ta spensar te alaletik te ya x-ikʼotik bael ta smulanel spasel mulil o te bin pajal soke.

¹⁹ Te bin la kiltikix ma skʼan ya yal te chopol te ya jmulantik te bin lek ta skʼasesel kʼajkʼal-ae. Pero lek te jich ya jojkʼoybey jbatike: «¿Yabal jtatik ta ilel te bin ya yakʼ ta nopel te balumilal manchukme ma mero chikan ta ilel? ¿Yabal kakʼbey snaʼ te kal jnichʼnab te bantito kʼalal lek te ay bin ya yilik sok te ya skʼoponike? ¿Jichnixbal ya jtsajtay jba te joʼone? ¿Yabal kakʼbey snop te kal jnichʼnab bin ya snop te Jehová yuʼun jich ya spʼajik te snopjibal te balumilale?». Teme ya jnaʼtik stael ta ilel bin ya snop te Jehová sok bin ya snop te balumilal, maba jich ya xkʼot jpensartik bitʼil «te bahlumilal».

20. ¿Bin ya yakʼ te jaʼ Jehová o Satanás te machʼa ya x-aʼtej ta jpensartike?

²⁰ Mame xchʼay ta koʼtantik te chaʼtul te machʼatik ay bintik ya yakʼ jnaʼtik, jaʼ te Jehová sok te balumilal te ay ta skʼab te Satanás. Chikan machʼa ta schebal ya kaʼiytik te bin ya yakʼ ta nopel, jaʼme ya x-aʼtej ta jpensartik. Teme jaʼ ya xbajtʼ ta koʼtantik snopel te snopjibal te balumilale, jaʼ ya jpastik te bin ya smulan te balumilal sok jich ya xkʼot jpensartik sok jtaleltik bitʼil te ants winiketike. Jaʼ yuʼun kʼax tulan skʼoplal te ya jtsajtaytik ta lek bin ya kiltik, bin ya jkʼopontik, bin ya kaʼiytik sok bin ya jnoptik.

21. ¿Bin tema te tulan skʼoplal ya kiltik ta yan artikulo?

²¹ Jich bitʼil la kaltikix, swenta jich ya xkʼot jpensartik bitʼil te Jehová ma tikʼuk-a te ya jpʼajtik te bin ya sbolobtes jpensartik. Jaʼ ya skʼan te ya jnojestik ta snopjibal yuʼun te Dios swenta jich ya kichʼbeytik spensar. Ta yan artikulo ya kiltik bin-utʼil ya xjuʼ ya jpastik.