Te ajkʼabal te kʼalal mato xlaj-a te Jesuse, la yakʼbey tsitsel te jpuk-kʼopetik yuʼun te manchuk ya sleik te mukʼxan skʼoplal o mukʼxan yaʼtel ya xkʼotik te bitʼil te yantik j-abatetik yuʼun te Diose. Jich la yaltiklanbey: «Te ajwaliletic yuʼun te nacionetic ya spasic ta mandar te machʼatic ay ta scuentahic; soc te jcuentahinwanejetic yuʼunic ya xhalot scʼoblalic te ha te machʼatic lec bin ya spasic ta stojol te yantique. Pero ma me hichuquex te haʼexe» (Luc. 22:25, 26).

¿Machʼatik-a te ay bin lek ya spasik ta stojol yantik te la yalbey skʼoplal te Jesuse? Te griegoetik sok te romanoetik jaʼ skostumbreik-a te ya yichʼik ta mukʼ chaʼoxtul ajwaliletik sok yantikxan ants winiketik, te sbiil la yichʼik akʼbeyel yuʼunike jaʼ te machʼa ay bin lek ya spasik ta stojol yantik (ta griego jaʼ euerguétes o evérgetes), jich ya yakʼ ta ilel te bin la yichʼ tsʼibayel ta kʼajkʼal-abi ta tonetik, ta takʼin sok yantikxan biluketik. Jich la yichʼ akʼbeyel sbiilinik ta skaj te ay bin lek ya spasik ta stojol te slumalike.

Ay bayal ajwaliletik te jich la yichʼik akʼbeyel sbiilinike, jich bitʼil te ajwaliletik yuʼun Egipto Tolomeo III sok te Tolomeo VIII, jaʼnix jich te ajwaliletik yuʼun Roma Julio César sok te Augusto, soknix te ajwalil yuʼun Judea Herodes el Grande. Te Herodes jichniwan la yichʼ akʼbeyel sbiilin yuʼun te la sman tal trigo ta yan lugar yuʼun ya smakʼlin te snasion sok yuʼun te la yakʼbey skʼuʼ spakʼ te machʼatik maʼyuk yuʼunike.

Te Adolf Deissmann te jaʼ slumal Alemania te ya yilbey skʼoplal te Biblia, la yal te bayal la stuuntesik te biilil machʼa ay bin lek ya spas ta stojol yantik, jaʼ yuʼun jich la yal: «Te yakuk yichʼ leel, oranax ya yichʼ tael kʼaxem ta cien ejemploetik [te banti la yichʼtiklan tuuntesel te biilil-abi]».

Jich yuʼun, ¿bin la skʼan la yal te Jesús te kʼalal la yalbey te jnopojeletik yuʼun te manchuk ya skʼayinbeyik stalel te ants winiketik-abi? ¿Jaʼbal la skʼan la yal te manchuk ayuk skʼoplal ta yoʼtanik te bin ya xtuun yuʼun te slumale? Maʼuk. Te bin la smel yoʼtan yuʼun te Jesuse, jaʼ te bin-nix-a te ya xtijbot yoʼtanik ta skoltayel te yantike.

Ta skʼajkʼalel te Jesuse, te jkʼulejetik ya yakʼik koltayel ta schajpanel tajimal te ya spasik ta komonsitil, kʼinetik o yantikxan te pajal soke, jaʼnix jich ya spasik parkeetik sok temploetik. Pero maba ta swenta slekil yoʼtan la spasik, jaʼ la skʼanik te lek ilbilik, te naʼbil sbaik ya xkʼotik sok te ya xtsaotik yuʼun ya yichʼ yaʼtelik. Jun libro jich ya yal ta swenta-abi: «Manchukme aynix jtebuk slekil yoʼtanik te machʼatik ya yakʼik ta majtʼanil te stakʼinike, jteb ma spisiluk-ora jich ya spasik ta skaj te ay bin ya skʼan ya staik yuʼun». Jich yuʼun te bin ma la skʼan te Jesús ta stojol te jnopojeletik yuʼune, jaʼ te ma jichukik te ay sbikʼtal yoʼtanik sok te ya skʼanik te ay bin mukʼxan ya staike.

Cheʼoxeb jaʼbil ta patil bael, ta schebal karta te la stikun te Pablo ta stojol te jchʼuunjeletik ta Corinto, la yal te mukʼ skʼoplal te sokuk spisil koʼtantik te kʼalal ay bin ya kakʼbeytik te yantike. Jich la yal: «Jujutuhl acʼa yacʼ ha chican te hich yipal snopoj ta yoʼtan te ya yaqʼue, ma ta scuentahuc mel-oʼtan o ta sujel, como cʼux ta oʼtanil yuʼun Dios te machʼa tseʼel yoʼtan ya yaqʼue» (2 Cor. 9:7).