1-3. 1) ¿Bin-utʼil ya skʼan ya kiltik te smelelil kʼop ay ta Biblia? Ala junuk ejemplo (ilawil te lokʼombaetik ta sjajchibal te artikulo). 2) ¿Bin jojkʼoyeletik ya kakʼbeytik sujtib ta artikulo ini?

TA KʼAJKʼAL ini, bayal buelta jich ya xkʼot ta pasel te ay bintik ya smanik te ants winiketik te patil ya sutike. Kʼalal ya xmanbajik ta Internet kʼaxtoxan ya sutik-a te bin ya smanike. Jichniwan ya spasik ta skaj te maba lek la yilikixe, te maba lekixe o te maniwan ya smulanik te bin la smanike. Jaʼ yuʼun ya sjeltayik o ya skʼanik sujtel te stakʼinike.

² Ma jkʼantik te jichnix ya jpastik sok te smelelil kʼop te ay ta Biblia te kʼoem ta koʼtantike. Te kʼalal jmanojtikix-a o jnopojtikix-a te smelelil kʼope, ma jkʼan ya jchontik o te ya kijkʼitaytik (1 Tim. 2:4; kʼopona Proverbios 23:23). Jich bitʼil la kiltik ta yan artikulo la skʼan te la kakʼtik bayal tiempo swenta ya jnoptik-a te smelelil kʼope. Ay machʼatik la slokʼes ta yoʼtanik yaʼtelik te lek tojbile, o ma lek ilbilikix yuʼun te sfamiliaik o yamigotakik. Ay yantik la skʼan te la sjel spensarik sok te bin ya spasik, ayniwan la yijkʼitayik kostumbreetik sok kʼinetik te skontrainej te bin ya yal te Biblia. Chikan bin-a te jil kuʼuntik, te jayeb chʼay kuʼuntik ma sta kʼoel te jayebto skʼoplal te bendisionetik la kichʼtik yuʼune.

 ³ Swenta ya yakʼ kiltik jayebto skʼoplal te Wentainel yuʼun Dios ta yoʼtan te machʼatik ya staike, te Jesuse la yalbey skʼoplal jtul jmanbajel te ya sle lekil perlaetik. Kʼalal la sta jun perla te mero tʼujbile oranax «baht schon spisil bintic ay yuʼun» swenta ya sman-a (Mat. 13:45, 46). Te smelelil yuʼun te Wentainel yuʼun Dios sok te yantik nojptesel yuʼun Biblia pajal sok-abi, kʼax bayal skʼoplal ta koʼtantik te oranax ya jpastik te bin ya skʼan pasel swenta ya kichʼtik-a manchukme tulan ya kaʼiytik. Teme ay skʼoplal ta koʼtantik maʼyuk bin-ora ya jchontik. Mel-oʼtantik sba te ay chaʼoxtul j-abatetik yuʼun Dios laj skʼoplal ta yoʼtanik te smelelil kʼop sok la schonik. Mame ayuk bin-ora jich ya jpastik. Jaʼme akʼa jchʼuuntik te mantalil ya yakʼ te Biblia, te ma xkijkʼitaytik stʼunel te smelelil kʼope (kʼopona 3 Juan 2-4). Jaʼ-abi ya skʼan ya yal te ya xbajtʼ ta koʼtantik te smelelil kʼop sok te ya jpastik ta jkuxlejaltik. Ta artikulo ini ya kakʼbeytik sujtib te jojkʼoyeletik ini: ¿Bin ikʼotik bael chaʼoxtul j-abatetik yuʼun Dios ta schonel te smelelil kʼop sok bin-utʼil la schonik? ¿Bin ya skoltayotik yuʼun ma jichuk ya jpastik-a te kʼax mel-oʼtantik sbae? ¿Bin ya yakʼbey stsak yip ta koʼtantik te ma jkʼan ya kijkʼitaytik stʼunel te smelelil kʼope?

4. ¿Bin yuʼun ay machʼatik la schonik te smelelil kʼop ta sbabial siglo?

⁴ Ta sbabial siglo ay machʼatik ta sjajchibal la smulanik te nojptesel la yakʼ te Jesuse, pero ta patil la yijkʼitayik stʼunel te smelelil kʼope. Jun ejemplo jaʼ ini, jun buelta te Jesús la spas jun milagro yuʼun ya smakʼlin ipal ants winiketik te tʼunbil yuʼune. Ta patil te ants winiketik-abi la stʼunik solel ta jejch mar yuʼun Galilea. Tey-a ay bin la yal te Jesús te chajpnax la yaʼiyik, jich la yal: «Teme ma ba yac aweʼbeyic te sbaqʼuetal te Nichʼanil ay ta scuenta winic soc teme ma ba yac awuchʼbeyic te schʼichʼele, maʼyuc acuxlejalic». Kʼalal la yaʼiyik-abi ma lajuk skʼanbeyik te ya scholbotik bin ya skʼan ya yal, jich la yalik: «Tulan te cʼop ini. ¿Machʼa cʼan cʼohtuc ta yoʼtan?». Ta swenta-abi «tsobol te jnopojeletic yuʼun suht ta spatic, ma ba la sjoquiniquix ta behel» (Juan 6:53-66).

5, 6. 1) ¿Bin yuʼun ay machʼatik la schonik te smelelil kʼop ta kʼajkʼal ini? 2) ¿Bin-utʼil kʼunkʼun ay machʼatik namajik bael ta stojol te smelelil kʼope?

⁵ Mel-oʼtantik sba te bayal machʼatik yijkʼitayojik te smelelil kʼop ta kʼajkʼal ini. Ay machʼatik chebaj yoʼtanik ta swenta te la yichʼ achʼubtesel te bitʼil ichʼbil swentail textoetik ta Biblia, ta swenta te ay bin la spas o la yal jtul ermano te naʼbil sba ta leke. Ay yantik te ma lek la yaʼiyik te akʼbotik tsitsel ta Biblia o yuʼun te ma lek ya yil sbaik sok yan ermano. Sok ay yantik te jun la yakʼ sbaik sok te machʼatik ya skontrainik te Jehová sok te organisasion yuʼune o te machʼatik skontrainejik te bin jchʼuunejtike. Chikan bin swentail te jich la spasike, la staik ta nopel te «ya spit sba[ik]» ta stojol te Jehová sok te kongregasion (Heb. 3:12-14). Jaʼ lek te spisiluk-ora ayuk te schʼuunel yoʼtanik sok smukʼul yoʼtanik ta stojol te Jesús bitʼil la spas te jpuk-kʼop Pedro. Kʼalal te Jesús la sjojkʼoybey te jnopojeletik yuʼun teme ya skʼan ya xbajtʼike, te Pedro oranax jich la sjakʼ: «Cajwal, ¿machʼa yan ya jtʼuncotic? Haʼat awichʼoj te cʼop scuenta cuxlejal sbahtel qʼuinal» (Juan 6:67-69).

⁶ Ay yantik te kʼunkʼun la yijkʼitayik te smelelil kʼope te maniwan la staik ta ilel te jich yakik ta spasele. Te Biblia ya spajbey skʼoplal-abi sok jun barko te ya xjowiy sok te kʼunkʼun ya xnamaj ta stiʼil jaʼ (Heb. 2:1). Jteb ma spisil-ora ma jichuk yoʼtanik-a te ya xnamajik ta stojol te smelelil kʼope, pero la  yakʼik te pejkʼaj yip te bitʼil jun ayik sok te Jehová jaʼto te kʼalal laj yip ta jkʼaxel. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ma xkʼot ta pasel ta jtojoltik te bin kʼax mel-oʼtantik sbae?

7. ¿Bin ya skoltayotik swenta maʼyuk bin-ora ya jchontik-a te smelelil kʼope?

⁷ Swenta ya xbeenotik ta smelelil kʼop ya skʼan ya kichʼtik ta wenta sok te ya jchʼuuntik spisil te bin ya yakʼ jnoptik te Jehovae. Ya skʼan jaʼ nail ya kakʼ ta jkuxlejaltik te smelelil kʼope sok jaʼ ya jtʼuntik te tojobtesel ya yakʼ te Jehová ta Biblia. Jun buelta te ajwalil David jamal la yalbey te Jehová: «Ya xbehenon a tey ta smelelil cʼop awuʼune» (Sal. 86:11). Jich bitʼil te David, jaʼnix jich ya skʼan kakʼoj ta koʼtantik te ya xbeenotik ta smelelil yuʼun te Diose. Teme ma kakʼoj ta koʼtantike, ya xjuʼ xkaj jnaʼtik te bin jil kuʼuntik swenta ya jmantik-a te smelelil kʼope sok yaniwan xjajch jkʼantik sujtel. Jaʼ-abi mame ayuk bin-ora ya skʼan ya jpastik. Jnaʼojtik te ma xjuʼ tsabilnax bin nojptesel ya jmulantik, melel ya skʼan ya jtʼuntik «spisil te bin smelelil» (Juan 16:13). Ta yan artikulo la kalbeytik skʼoplal joʼchajp te bintik chʼay o jil kuʼuntik swenta ya jnoptik sok ya jpas ta jkuxlejaltik te smelelil kʼope. Kiltik bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ma sujtotik ta spasel (Mat. 6:19).

8. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ xnamajotik ta stojol te smelelil kʼop te ma jtatik ta ilel te jich yakotik ta spasele? Ala junuk ejemplo.

⁸ Tiempo. Swenta ma xnamajotik ta stojol te smelelil kʼop te ma jtatik ta ilel bitʼil ya xkʼot ta pasele, ya skʼan te lek ya jtuuntestik te jtiempotik. Teme maba ya jtsajtay jbatik, bayalniwan ora ya xbajtʼ kuʼuntik ta skʼasesel kʼajkʼal, ta spasel te bin ya jmulantik, ta Internet o ta telebision. Ta melel ma yuʼunuk chopol spisil-abi, pero ya xjuʼ ya slajin jtiempotik te ya jtuuntestik ta snopel te Biblia ta jtukeltik o ta spasel yantik aʼteliletik ta swenta Dios. Kiltik bin kʼot ta stojol jtul ermana te Emma sbiil. * Kʼalal tut-to-ae, bayal ya smulan te ya xmo ta kabayo. Jich ya smulan spasulanel ta spisil-ora. Pero ta patil ma lek la yaʼiy sba yuʼun te jayeb tiempo ya slokʼes ta spasel-abi, jich yuʼun ay bintik la sjel ta skuxlejal. Jaʼnix jich tijbot yoʼtan te bin kʼax ta skuxlejal te ermana Cory Wells te jaʼ yaʼtel-a te ya xtajin ta kabayo ta feria. * Ta ora ini te Emma ya stuuntesxan te stiempo ta spasel te bintik swenta Dios, ta sjokinel yamigotak sok sfamilia te pajal schʼuunel yoʼtan soke. Nopolxan ya yaʼiy sba ta stojol Jehová sok ay slamalil yoʼtan, melel ya snaʼ te lek yak ta stuuntesel te stiempoe.

9. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ te ya xchaʼtal te skʼuxul koʼtantik ta stojol te biluketike?

⁹ Biluketik. Teme ya jkʼan ya xbeenotik ta smelelil kʼop, mame jaʼuk ya skʼan ya xbajtʼ ta koʼtantik sleel jbiluktik. Kʼalal la jnaʼbeytik sba te Jehová, ma jaʼukix bayal skʼoplal kʼot kuʼuntik te jbiluktike, jaʼ bayalxan skʼoplal kʼot kuʼuntik te bintik swenta Dios. Bayal bin la jlokʼestik ta koʼtantik swenta ya xbeenotik ta smelelil kʼop. Pero te kʼalal ya xkʼax bael te tiempo, yaniwan kiltik te yachʼikal selular o yantikxan bin ya smanik te yantike o te ya smulanbeyik yutsilal te sbilukike, jichniwan ya kaʼiytik te ay bin yak ta chʼayel kuʼuntik. Teme ma tikʼukix ya kaʼiytik te jaʼnax ay kuʼuntik te bintik ya xtuun ta jujun kʼajkʼal, yaniwan xjuʼ ya kijkʼitaytik te bintik swenta Dios yuʼun jaʼ ya xbajtʼ ta koʼtantik sleelxan biluketik. Jaʼ-abi ya yakʼ xjul ta koʼtantik te bin kʼax ta stojol te Demas. Ta skaj te skʼuxul yoʼtan ta stojol «te bin scuenta bahlumilal» la yijkʼitay te pajal ya x-abatin sok te jpuk-kʼop Pablo ta stojol Dios  (2 Tim. 4:10). Te Biblia maba ya yal teme jaʼ kʼux-xan la yaʼiy ta yoʼtan te biluketik te bitʼil te abatinel ta stojol te Diose, o teme maba la skʼanix slokʼesel sba ta yoʼtan ta abatinel sok te Pablo. Chikan bin-a te la spase, ya yakʼ jnoptik te ma skʼan ya kakʼtik te ya xchaʼtal skʼuxul koʼtantik ta stojol te biluketik, melel ya xjuʼ ya sikubtes te skʼuxul koʼtantik ta stojol te smelelil kʼop.

10. Swenta ya xbeenotikxan ta smelelil kʼope, ¿bin tenel ma skʼan ya kakʼ stsalotik?

¹⁰ Te bin yilel kiloj jbatik sok kamigotaktik sok jfamiliatik. Swenta ya xbeenotikxan ta smelelil kʼope, ma skʼan ya kakʼ stsalotik te tenel yuʼun te yantike. Kʼalal la jnoptik te smelelil kʼope, jelon te bitʼil kiloj jbatik sok kamigotaktik sok jfamiliatik te maba Testigoike. Ay chaʼoxtul te maʼyuk bin la yalik yuʼun te bin yachʼil jajch jchʼuuntike, pero ay yantik te jkʼaxel la spʼajike (1 Ped. 4:4). Ta melel, ya jpastik tulan yuʼun lek ya kil jbatik sok te jfamiliatike. Pero yame skʼan ya jtsajtay jbatik yuʼun ma jkʼaxuntaybeytik smantal te Jehová swentanax ya kakʼbeytik stseʼelil yoʼtanik. Te bitʼil jamal ay te tsitsel ta 1 Corintios 15:33, jaʼnax ya kamigointik te machʼatik kʼux ta yoʼtanik te Jehová.

11. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun ya jpʼajtik-a te chopol pensar sok te bin ma lek ta pasel?

¹¹ Te chopol pensar sok te bin ma lek ta pasel. Te machʼatik ayik ta stojol te smelelil kʼop ya skʼan te chʼultesbilike (Is. 35:8; kʼopona 1 Pedro 1:14-16). Kʼalal la jnoptik te tojil mantaliletik ta Biblia, jpisiltik la skʼan te ay bin la jeltaytik. Ay machʼatik te jkʼaxel la sjeltay skuxlejalike. Chikan jayebto la jeltay jkuxlejaltik, mame ayuk bin-ora ya jeltik te bitʼil maʼyukix kabakultik ta stojol Dios sok te bin ilobtik sba ta balumilal. ¿Bin ya skoltayotik? Jaʼ te snopel te jayebto la stoj Jehová swenta chʼultesbil ya xkʼootik-a, la yakʼ te schʼichʼel yuʼun te sNichʼan Jesucristo (1 Ped. 1:18, 19). Swenta sak ayotik ta stojol Jehová ya skʼan te spisil-ora kakʼoj ta jpensartik sok ta koʼtantik te jayebto stojol te la yakʼ skuxlejal ta jtojoltik te Jesuse.

12, 13. 1) ¿Bin yuʼun tulan skʼoplal te jich ya kiltik bitʼil Jehová te kostumbreetik sok te kʼinetike? 2) ¿Bin ya kiltik bael ta ora ini?

¹² Kostumbreetik sok kʼinetik te ya skontrainik te Biblia. Te jfamiliatik sok joʼtaktik ta eskuela o ta aʼtel yaniwan yikʼotik ta spasel kʼinetik te kʼayemik ta spasel. ¿Bin ya skoltayotik ta sitintayel te tenel ta stʼunel kostumbreetik sok spasel kʼinetik te ya yilay te Jehová? Jaʼ te jnaʼojtik ta lek bin yuʼun ya yilay. Jaʼnix jich ya skoltayotik te ya jchaʼkʼopontik te bin ya yal te junetik ta swenta te banti lokʼemik tal te kʼinetik-abi. Kʼalal ya jultes ta koʼtantik te bin swentail ya yal te Biblia te ma jpastike ya schʼuunxan koʼtantik te yakotik ta beel ta be te lek ya yil te Diose (Efes. 5:10). Teme ya smukʼulin koʼtantik te Jehová sok te sKʼope ma xiw koʼtantik yuʼun te bin ya yalik ta jtojoltik (Prov. 29:25).

¹³ Ya jkʼantik te sbajtʼelkʼinal ya x-ayinotik ta stojol te smelelil kʼope. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya kakʼbeytik stsakxan yip ta koʼtantik te ya jkʼantik te tey ya xbeenotik-ae? Kiltik oxchajp.

14. 1) ¿Bin yuʼun te snopel ta spisil-ora te Biblia ya skoltayotik yuʼun maʼyuk bin-ora ya jkʼan ya jchontik te smelelil kʼope? 2) ¿Bin yuʼun bayal skʼoplal te pʼijil-oʼtanil, nojptesel sok snaʼbeyel swentail?

¹⁴ Te sbabiale jaʼ te spisiluk-ora ya jlokʼes jtiempotik yuʼun ya jnopbeytikxan skʼoplal te smelelil ay ta sKʼop Dios sok te ya jnopilan ta koʼtantik. Kʼalal bayalxan ya jnoptik, ya staxan yip te skʼuxul koʼtantik ta stojol te smelelil kʼope sok jich ya stsak yip ta koʼtantik te maʼyuk bin-ora ya jkʼan ya jchontike. Te Proverbios 23:23 ya yal te akʼa jmantik te smelelil kʼope, pero jaʼnix jich  ya yal te ya skʼan ya jmantik «pʼijil-oʼtanil, nohptesel soc snaʼbeyel scuentahil». Ma tikʼuk-a te bayal bin ya jnaʼtike, ya skʼan ya kakʼtik aʼtejuk ta jkuxlejaltik. Te snaʼbeyel swentail te xchi te Biblia, jaʼ te ya jnaʼtik bin-utʼil stsakoj sba skʼoplal te bin jnopojtikix sok te bin yachʼil yakotik ta snopele. Te pʼijil-oʼtanil ya stij koʼtantik ta spasel te bin ya jnoptike. Ay ya yakʼbotik tojobtesel te smelelil kʼope, melel ya yakʼ kiltik bin ya skʼan ya jeltay ta jkuxlejaltik. Yame skʼan te oranax ya jchʼuuntik te tojobtesele, melel te Biblia ya yal te kʼaxtoxan jich stojol-a te bitʼil plata (Prov. 8:10).

15. ¿Bin-utʼil ya skanantayotik te sinturon yuʼun te smelelil kʼope?

¹⁵ Te schebale jaʼ te ya kakʼ ta koʼtantik te jujun kʼajkʼal jich ya xkuxinotik bitʼil ya yakʼ ta naʼel te smelelil kʼope. Te Biblia ya spajaltay te smelelil kʼop ta jun sinturon yuʼun jtul soldado (Efes. 6:14). Ta namey kʼinal te soldadoetike ya slapik sinturon yuʼun ma sta yejchʼen-a te schʼujtʼike. Pero ya skʼan te chukbil ta lek ta schʼujtʼik yuʼun ya xkoltayotik-a, teme maʼuke tojolnax te slapojike. Te smelelil kʼop yuʼun te Biblia jich kʼoem bitʼil sinturon. Teme lek chukbil ta jchʼujtʼike ya skanantayotik ta swenta te lotil nojpteseletik sok ya skoltayotik ta snopel spasel te bin leke. Te kʼalal ya jsitintaytik tsajel jaʼ ya yakʼbey yip koʼtantik yuʼun jaʼ ya jkʼan ya jpastik te bin toj ta pasele. Jtul soldado mananix ya xbajtʼ ta guerra teme ma yichʼoj bael te sinturone. Jaʼnixme jich ya skʼan te maʼyuk bin-ora ya jcholtik lokʼel o te ya jchoyantik te sinturon yuʼun te smelelil kʼope. Jaʼme ya skʼan te jlapojtik ta lek te chikanuk ta ilel ta jkuxlejaltik te ya jchʼuuntik spasel te smelelil kʼope. Te sinturone jaʼnix jich ya xtuun yuʼun te soldado ta skuchel te espada yuʼune. Kiltik bitʼil ya xjuʼ te ay bin jteb ma pajal sok ya xjuʼ ya jpastik.

16. Te kʼalal ya jnojptestik te yantik, ¿bin yuʼun ya stsak yip ta koʼtantik te ya jkʼan ya xbeenotik ta smelelil kʼop?

¹⁶ Te yoxebale jaʼ te ya jpastik te ban kʼalal ya xjuʼ kuʼuntik ta yakʼbeyel snop yantik te smelelil kʼop ay ta Biblia. Jich bitʼil te soldado ya skʼan te stsakoj ta lek te yespada, jichnix ya skʼan te jtsakojtik ta lek «te scʼop Diose» (Efes. 6:17). Jpisiltik ya xjuʼ ya jpastik tulan yuʼun ya jnaʼtikxan pʼijubteswanej ta lek sok te stojil ya jnaʼtik stuuntesel te smelelil kʼope (2 Tim. 2:15). Teme ya jtuuntestik te Biblia ta skoltayel te jpatxujktik ta smanel te smelelil kʼop sok ta spʼajel te lotil ya yakʼ ta nopel te balumilale, ya xjilxan ta lek ta jpensartik sok ta koʼtantik-euk te bin ya yakʼ jnoptik te Jehová. Jich ya stsak yip ta koʼtantik te ya jkʼan ya xbeenotik ta smelelil kʼope.

17. ¿Bin yuʼun bayal skʼoplal ta awoʼtan te smelelil kʼope?

¹⁷ Te smelelil kʼop jaʼ jun majtʼanil te kʼax bayal skʼoplal te la yakʼbotik te jTatik ta chʼulchan. Jaʼ ta swenta te ya xjuʼ ya kamigoin jbatik soke, te maʼyuk bin ya spaj ta spisil te bin ay kuʼuntike. Spisil te bin yakʼoj jnoptik te Diose sjajchibaltonax, melel jamal yaloj te ya xjuʼ ya jmantik o te ya jnoptik ta sbajtʼelkʼinal te smelelil kʼope. Jich yuʼun, jichuk akʼa kiltik bitʼil jun perla te toyol stojol. Mame xkijkʼitaytik smanel sok mame ayuk bin-ora ya jchontik. Teme jich ya jpastike ya jkʼotestik ta pasel te bin jamal la kalbeytik te Jehová te spisil-ora ya xbeenotik ta smelelil kʼop jich bitʼil te David (Sal. 86:11).