1. ¿Bin yuʼun te ay stseʼelil yoʼtanik te testigoetik yuʼun Jehová? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

TA MELEL, te testigoetik yuʼun Jehová ay bayal stseʼelil yoʼtanik. Kʼalal jun-nax ya stsob sbaik ta tsoblej, ta mukʼul tsoblejetik o te kʼalal ya sjokin sbaik ajkʼuk, tseʼelnax yoʼtanik te bitʼil ya xkʼopojike sok ya stseʼejinik. ¿Bin yuʼun te ay stseʼelil yoʼtanike? Tulan skʼoplal te bin yuʼune, jaʼ te ya snaʼbeyik sba te Jehová te jaʼ «te Dios te tseʼel yoʼtane». Jaʼ ya x-abatinik ta stojol sok ya spasik tulan ta snopbeyel stalel (1 Tim. 1:11, TNM; Sal. 16:11). Jaʼ talem ta stojol te tseʼel-oʼtanile, jaʼ yuʼun ya skʼan te tseʼeluk koʼtantik sok ya yalbotik bayal bin yuʼun ya xjuʼ te tseʼeluk koʼtantike (Deut. 12:7; Ecl. 3:12, 13).

2, 3. 1) ¿Bin ya skʼan ya yal te ay machʼa tseʼel yoʼtane? 2) ¿Bintik ya xjuʼ ya yakʼ te ya xchʼay kuʼuntik te tseʼel-oʼtanile?

² ¿Bin ya xjuʼ ya kaltik ta jujuntulotik? ¿Tseʼelbal koʼtantik? ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun tseʼelukxan koʼtantik? Te kʼalal ay tseʼel-oʼtanile, ya skʼan ya yal te lek ya kaʼiy jbatik, te jun-nax koʼtantik yuʼun te bin ay kuʼuntik ta jkuxlejaltik o te mero bujtsʼan kʼinal ya kaʼiytik. Te Biblia ya yal te swenta ayuk stseʼelil koʼtantik ta smelelil yame skʼan te kamigoinej jbatik sok te Jehovae. Jaʼukmeto, wokolniwan ta tael tseʼel-oʼtanil ta kʼajkʼal ini. ¿Bin yuʼun?

³ Ay bayal bintik ya yakʼ te ya xchʼay kuʼuntik te tseʼel-oʼtanile, jich  bitʼil te maʼyuk kaʼteltik ya xjilotik, te ya xlaj skʼoplal te jnujpuneltik o te ay machʼa ya yichʼ lokʼesel kuʼuntik ta kongregasion o te ay machʼa ya xlaj kuʼuntik. Te kʼopetik ta yutil na, te labanel yuʼun te joʼtaktik ta aʼtel o ta eskuela, te kontrainel ta skaj te schʼuunel koʼtantik o te chukele jaʼnix jich ya xjuʼ ya yutsʼin te stseʼelil koʼtantike. Te bintikxan ya xjuʼ ya yutsʼin koʼtantik jaʼ te kʼunkʼun ya xlaj bael yip jbakʼetaltik o kichʼojtik tulan chamel te maʼyuk spoxil o kichʼojtik depresion. Pero te Jesucristo te tseʼel yoʼtan sok te stukel ay ta ajwalil, yoʼtanuk ya yakʼbey smukʼul yoʼtan te ants winiketik sok te ayuk stseʼelil yoʼtanik (1 Tim. 6:15, TNM; Mat. 11:28-30). Kʼalal pʼijubteswan ta wits te Jesuse, la yal bayal ta chajp te bin ya xjuʼ ya skoltayotik ta stael tseʼel-oʼtanil manchukme bayal wokolil ya jtatik ta chopol balumilal yuʼun te Satanase.

4, 5. ¿Bin ya skʼan ya jpastik swenta ya jtatik tseʼel-oʼtanil sok te spisiluk-ora ayuk kuʼuntike?

⁴ Te bin nail la yalbey skʼoplal te Jesús, bayal skʼoplal. Jich la yal: «Tseʼelnaxme yoʼtanik te machʼatik ya snaʼik te ya skʼan ya snopik te skʼop Diose, melel jaʼ ya yichʼik te wentainel ta chʼulchane» (Mat. 5:3, TNM). ¿Bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te ya jkʼan ya jnaʼbeytik sba te Dios sok te ya jtʼuntik te tojobtesel yuʼune? Jaʼ teme ya jnoptik te Biblia, ya jchʼuuntik spasel te mantaliletik yuʼun sok te jaʼ nail ya kakʼ ta jkuxlejaltik te ya x-abatinotik ta stojole. Teme ya jpastik-abi, yame jtatikxan stseʼelil koʼtantik sok yame schʼuunxan ta lek koʼtantik te nopolix ya xkʼot ta pasel te bintik albil ta jamal yuʼun Dios te ya spase. Jaʼnix jich te bin tʼujbil ya yakʼ jmaliytik te sKʼop Diose ya yakʼ kiptik yuʼun ya xkujch kuʼuntik te wokoliletike (Tito 2:13, TNM).

⁵ Te bin ya skoltayotik ta stael tseʼel-oʼtanil sok te spisiluk-ora ayuk kuʼuntike, jaʼ te mero kamigoinej jbatik sok te Jehová. Te jpuk-kʼop Pablo jich la stsʼibay: «Spisiluc me ora tseʼeluc awoʼtanic ta stojol te Cajwaltique [Jehová]. Ya jchaʼhalbeyex xan: ¡Tseʼeluc me awoʼtanic!» (Filip. 4:4). Swenta jich lek ayotik ta stojol te Diose, yame skʼan te kichʼojtik te pʼijilal talem ta stojole. Te sKʼop Dios ya yal: «Bayel yutsil te machʼa ya sta spʼijil yoʼtan, te machʼa ya sta te bin ay ta naʼel». Jich ya yalxan: «Ha teʼ yuʼun cuxlejal ya xcʼoht yuʼun te machʼa ya yichʼ; bayel yutsil te machʼatic ya sqʼuejic» (Prov. 3:13, 18).

6. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun spisil-ora ayuk stseʼelil koʼtantik?

⁶ Swenta ma xchʼay te stseʼelil koʼtantike, tulan skʼoplal te ma jkom jbatik ta schʼuunel o spasel te bin ya jnoptik ta Biblia. Te Jesús la yakʼ ta naʼel te tulan skʼoplal-abi kʼalal jich la yal: «Teme hich anaʼojic, bayel me awutsilic teme hich yac apasique» (Juan 13:17; kʼopona Santiago 1:25). Tulanme skʼoplal te jich ya jpastik teme ya jkʼantik te lek ayotik ta stojol Dios sok te tseʼel koʼtantik ta spisil-ora. Pero, ¿bin-utʼil ya xjuʼ te tseʼel koʼtantik melel ay bayal te bintik ya yakʼ jwokoltik? Kiltik binxan la yal te Jesús kʼalal pʼijubteswan ta wits.

7. ¿Bin yuʼun te ay stseʼelil yoʼtanik te machʼatik ya x-okʼik o, ya smel yoʼtanike?

⁷ «Bayel me yutsilic te machʼatic ya xʼoqʼuic [o, ya smel yoʼtanik], como ya xmucʼubtesbot qʼuinal yaʼiyic» (Mat. 5:4). Ayniwan machʼatik jich ya sjojkʼoybey sbaik: «¿Bin-utʼil-a te tseʼel yoʼtanik te machʼatik ya smel yoʼtanik?». Ta melel, te Jesús ma jaʼuk la yalbey skʼoplal te machʼatik spisil bin ma lekuk ya yilik. Jaʼnix jich te chopol ants winiketik ya smel yoʼtanik yuʼun te wokoliletik ya yilik ta «yorahil wocol» ini (2 Tim. 3:1). Jaʼukmeto te bitʼil jaʼnax ya xbajtʼ ta yoʼtanik te swokolik te ya x-okʼik o ya smel yoʼtanik yuʼune, maba ya xnoptsajik ta stojol Jehová, jaʼ yuʼun maʼyuk stseʼelil yoʼtanik. Te Jesús jaʼ yak ta yalbeyel skʼoplal te machʼatik ya snaʼik te ya skʼan ya snopik te skʼop Diose sok te kʼux ya yaʼiyik kʼalal ya yilik te namal ayik ta stojol Dios te ants winiketik  ta balumilal. Jaʼnix jich ya staik ta ilel te jmulawiletik-euk sok te ay bayal bintik xiʼbantik sba ya xkʼot ta pasel ta balumilal ta skaj te mulile. Te Jehová ay skʼoplal ta yoʼtan te ants winiketik-abi, ya yakʼbey smukʼul yoʼtan ta swenta te Biblia, ya skoltay ta stael stseʼelil yoʼtanik sok ya yakʼ te ya xjuʼ ya staik kuxlejalil ta sbajtʼelkʼinal (kʼopona Ezequiel 5:11; 9:4).

8. Chola bin yuʼun ya skoltayotik ta stael tseʼel-oʼtanil te manso koʼtantike.

⁸ «Bayel me yutsilic te machʼatic manso yoʼtanic, como ya xʼaʼbot yuʼuntayic te bahlumilale» (Mat. 5:5). ¿Bin yuʼun ya skoltayotik ta stael tseʼel-oʼtanil teme manso koʼtantike? Jnop kaʼiytik ini, ay machʼatik ta namey tal kʼax tulan yoʼtanik, bayuk banti ya schʼik sbaik ta kʼop sok mero kʼajkʼal ants winiketik. Pero kʼalal la snaʼik bin ya yakʼ ta nopel ta smelelil te Biblia, la sjel stalelik sok la slapik te achʼ kuxlejalil. Ta ora ini bayal yutsil yoʼtanik, ya snaʼbeyik yoʼbolil sba yantik, lek yoʼtanik, pekʼel yoʼtanik, manso yoʼtanik sok ya xkujch yuʼunik (Col. 3:9-12). ¿Bin lek lokʼem yuʼunik-a? Lek ya yil sbaik sok te yantik sok tseʼel yoʼtanik. Pero aytomexan smajtʼanik, te sKʼop Dios ya yal ta jamal te «ya me xʼaʼbot yichʼic hilel te qʼuinale» (Sal. 37:8-10, 29).

9. 1) ¿Bin ya skʼan ya yal te ya yichʼik jilel te kʼinal «te machʼatic manso yoʼtanic»? 2) ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ya sta stseʼelil yoʼtanik «te machʼatic ya xwiʼnajic soc ya xtaquij yoʼtanic yuʼun te bin stojil ta pasele»?

⁹ ¿Bin ya skʼan ya yal te ya yichʼik jilel te kʼinal «te machʼatic manso yoʼtanic»? Te jnopojeletik yuʼun te Jesús te tsabilik yuʼun ya xbajtʼik ta chʼulchan jaʼ ya yichʼik-a te kʼalal ya yichʼ yaʼtelik ta sacerdoteetik sok ya swentainik te kʼinale (Apoc. 20:6). ¿Jaxan te bayal miyon ta tul te ma xbajtʼik ta chʼulchane? Jaʼnix jich ya yichʼik kʼalal ya xkuxinik ta sbajtʼelkʼinal liʼ ta Balumilal bitʼil tojil ants winiketik, ta lamalkʼinal sok stseʼelil yoʼtanik. Te Jesús jaʼnix jich la yal ta swenta te machʼatik ya xkuxinik ta chʼulchan sok ta Balumilal: «Bayel me yutsilic te machʼatic ya xwiʼnajic soc ya xtaquij yoʼtanic yuʼun te bin stojil ta pasele» (Mat. 5:6). Ya staik ta tsʼakal ta achʼ balumilal te bin ya skʼan yoʼtanike (2 Ped. 3:13). Kʼalal ya sta yorail te ya slajin Dios spisil te bin chopole, mero tseʼel yoʼtanik ya yaʼiy sbaik te machʼatik toj yoʼtanik sok maʼyukix bin-ora ya smel yoʼtanik yuʼun te bin chopol o te bin ma stojiluke (Sal. 37:17).

10. ¿Bin ya skʼan ya yal te ya jnaʼbeytik yoʼbolil sba te yantike?

¹⁰ «Bayel me yutsilic te machʼatic ya yaʼiyic cʼuxultaywanej [o, ya snaʼbeyik yoʼbolil sba yantik] como ya me yichʼic cʼuxultayel» (Mat. 5:7). Jpʼal kʼopil ta hebreo te stsakoj sba skʼoplal sok te kʼopil naʼbeyel yoʼbolil sba te yantik te xchie, ya skʼan ya yal «te ay machʼa ya yakʼ ta ilel ta jamal te mero ay skʼuxul yoʼtan» sok te «ay yutsil skʼuxul yoʼtan». Jaʼnix jich te kʼopil te ya yichʼ tuuntesel ta griego ta yalbeyel skʼoplal te snaʼbeyel yoʼbolil sba te yantik, smakoj skʼoplal yakʼel ta ilel yutsil skʼuxul oʼtanil. Jaʼukmeto kʼalal ya yichʼ albeyel skʼoplal ta Biblia te snaʼbeyel yoʼbolil sba te yantike, ma jaʼuknax ya skʼan ya yal te ay bin ya kaʼiytik ta koʼtantik, jaʼ ya skʼan ya yal te ay bin ya jpastik yuʼun ya jkoltaytik te machʼa ay swokole.

11. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te lokʼombakʼop yuʼun te samaritano-winik?

¹¹ (Kʼopona Lucas 10:30-37). Te lokʼombakʼop yuʼun te samaritano-winik ya yakʼ kiltik ta jamal bin-utʼil ya xchiknaj ta ilel te ya jnaʼbeytik yoʼbolil sba te yantike. Kʼalal te samaritano-winik la sta ta ilel ta be jtul winik te yichʼoj majel, la snaʼbey yoʼbolil sba sok la skoltay. Te kʼalal laj yoʼtan te Jesús ta scholel te lokʼombakʼope, la yal te ya skʼan te jichuknix akʼa jpastike. Jaʼ yuʼun, ya skʼan jich ya jojkʼoybey jbatik: «¿Jichnixbal jtalel bitʼil te samaritano-winike? ¿Yabal jnaʼbey yoʼbolil sba-euk te yantike? Kʼalal ya kil te ay swokol te yantik, ¿yabal kakʼbey yilik yutsil skʼuxul koʼtan? ¿Aybal bin ya xjuʼ ya jpas yuʼun ya jkoltaylan ta lekxan? Jich bitʼil, ¿yabal jkoltay te hermanoetik te toyolix yaʼbilalik, te meʼba antsetik sok te achʼix keremetik te ma Testigoik te smeʼ statike? ¿Jichbal jtalel te ya jle  bin-utʼil ya jkoltay te machʼatik pichʼil yoʼtanike?» (1 Tes. 5:14; Sant. 1:27).

12. ¿Bin yuʼun tseʼel koʼtantik kʼalal ya jnaʼbeytik yoʼbolil sba te yantike?

¹² ¿Bin yuʼun tseʼel koʼtantik kʼalal ya jnaʼbeytik yoʼbolil sba te yantike? Kʼalal ay bin ya jpastik ta skoltayel te yantik, ya jtatik ta ilel te «ha bayel xan yutsil te machʼa ay bin ya yacʼ te bin utʼil ay bin ya yichʼ». Jaʼnix jich ya jnaʼtik te lek ya yilotik yuʼun te Jehová (Hech. 20:35; kʼopona Hebreos 13:16). Te ajwalil David jich la yal ta stojol te machʼa ya snaʼbey yoʼbolil sba te yantike: «Te Jehová ya scanantay, ya yaʼbe scuxlejal soc lec ya xcʼoht ta qʼuinal» (Sal. 41:1, 2). Teme ya jnaʼbeytik yoʼbolil sba te yantik, jaʼnixme jich ya snaʼ yoʼbolil jbatik te Jehová, jich ya jtatik stseʼelil koʼtantik ta sbajtʼelkʼinal (Sant. 2:13).

13, 14. ¿Bin yuʼun tseʼel yoʼtan te machʼatik sak yoʼtanike?

¹³ Te Jesús la yal: «Bayel me yutsilic te machʼatic sac yoʼtanic, como ya me yilic te Diose» (Mat. 5:8). Swenta sakuk te koʼtantike ya skʼan te lekuk te bin ya jnoptik sok te bin ya skʼan te koʼtantike. Kʼax tulan skʼoplal te jich ya jpastike, melel jaʼnaxme jich ya yichʼ ta wenta Jehová te ya kichʼtik ta mukʼe (kʼopona 2 Corintios 4:2; 1 Tim. 1:5).

¹⁴ Te machʼatik sak yoʼtanik ya xjuʼ te lek ya yil sbaik sok te Jehová, te jaʼnix la yal: «Bayel me yutsilic te machʼatic ya sacʼ scʼuʼ spaqʼuic» (Apoc. 22:14). ¿Bin ya skʼan ya yal te ya sakʼik te skʼuʼ spakʼike? Ta swenta te machʼatik tsabilik yuʼun ya xbajtʼik ta chʼulchan jaʼ ya skʼan ya yal te sak ilbil skuxlejalik yuʼun Jehová sok te ya x-akʼbot skuxlejalik te maʼyuk bin-ora ya xlaj sok te tseʼel yoʼtanik ya xkuxinik ta sbajtʼelkʼinal ta chʼulchan. Ta swenta te machʼatik ya xkuxinik liʼ ta Balumilal jaʼ ya skʼan ya yal te yamigoinej sbaik sok te Diose, melel toj ilbilik yuʼun. Te Biblia ya yal te «sacʼojiquix scʼuʼ spaqʼuic, ha la sacubtesic te ta schʼichʼel te Jcolel Tuminchij» (Apoc. 7:9, 13, 14).

15, 16. Te machʼatik sak yoʼtanik, ¿bin-utʼil ya staik ta ilel te Diose?

¹⁵ Te Biblia ya yal te maʼyuk jtuluk ants winik kuxul ya xjil teme ya yil te Diose (Éx. 33:20, XCD). ¿Bin yuʼun la yal-abi te Jesús te ya yilik Dios te machʼatik sak yoʼtanik? Te kʼopil griego te ya yichʼ kʼasesel bitʼil «ilel» ya xjuʼ ya skʼan ya yal te «ay bin ya xtal ta koʼtantik, ay bin ya jtatik ta ilel sok te ay bin ya jnaʼbeytik skʼoplal». Te machʼatik ya yilik ta sitik kʼoem te Dios, jaʼ te machʼatik snaʼojbeyik sba ta lek sok ay bayal skʼoplal ta yoʼtanik te taleliletik yuʼune (Efes. 1:18). Te Jesús kʼax lek la skʼayinbey stalel te Diose. Jich yuʼun la yal: «Te machʼa yilojonix, ha nix yilojix te Tatile» (Juan 14:7-9).

¹⁶ Ya xjuʼ ya jtatik ta ilel-euk te Dios kʼalal ya kiltik bin-utʼil ya skoltayotik ta jkuxlejaltik (Job 42:5). Jaʼnix jich ya xjuʼ ya kiltik kʼalal ya xbajtʼ ta koʼtantik snopel bin bendisionetik chapal yuʼun ta stojol te machʼatik ya spasik tulan yuʼun maʼyuk yabakul ta skuxlejalik sok te jun yoʼtan ya yakʼ sbaik ta stojole. Te machʼatik tsabilik te ya xbajtʼix ta chʼulchan ya yilik ta smelelil te Jehová kʼalal ya yichʼ smajtʼanik tey-a (1 Juan 3:2, TNM).

17. ¿Bin yuʼun tseʼel yoʼtanik te machʼatik ya yakʼik lamajuk kʼinale?

¹⁷ Te Jesús jaʼnix jich la yal: «Bayel me yutsilic te machʼatic ya yacʼ lahmajuc qʼuinal» (Mat. 5:9). Te machʼatik ya spasik tulan yuʼun lamaluk yoʼtanik sok te yantik ya xjuʼ te tseʼel yoʼtanik, melel te jnopojel Santiago jich la stsʼibay: «Te sit te bin stojil ta pasel ya yichʼ tsʼunel ta scuenta lamal qʼuinal yuʼun te machʼatic ya yaqʼuic lahmajuc te qʼuinale» (Sant. 3:18). Teme ay jtaojtik kʼop sok jtul hermano ta jkongregasiontik o ta jfamiliatik, ya xjuʼ ya jkʼanbeytik sok spisil koʼtantik te Jehová te yakuk skoltayotik yuʼun talel kʼaxel ya jlamantesbey jba koʼtantik. Yame yakʼbotik te schʼul espiritu sok ya skoltayotik ta yakʼel ta ilel lekil taleliletik sok te tseʼelukxan koʼtantike. Te Jesús la yakʼ ta ilel ta jamal te ya skʼan te joʼotik nail ya jletik lamalkʼinal, la yal: «Hich yuʼun, cʼalal teme ya xbahat ta yaquʼel mahtanil ta mahtantesojibal, haxan ya xhul ta awoʼtan te bin utʼil te abanquil awihtsʼin yacʼoj ta yoʼtan te bin laj apasbey stuquel, ihquitaya hilel te majtanil ta sit mahtantesojibal, nahil bahan lecubtesbeya hilel yoʼtan, patil suhtan talel, yuʼun ya cawacʼ te mahtanil awuʼune» (Mat. 5:23, 24, Tsʼihbaybil sChʼulcʼop jTatic Dios ta tseltal).

18, 19. ¿Bin yuʼun ay sbujtsʼ yoʼtanik te j-abatetik yuʼun Dios manchuke ya yichʼik utsʼinel yuʼun te schʼuunel yoʼtanik?

¹⁸ «Bayel me awutsilic teme hoʼon ta jcuenta te ya yixtaʼcʼoptayex, ya yutsʼinex, soc ya yalic spisil ta chahp cʼopetic ta lot ta atojolic». ¿Bin yuʼun jich la yal te Jesuse? Jaʼnix la yal bin yuʼun: «Tseʼeluc me awoʼtanic soc ayuc me yutsil awoʼtanic yuʼun, como mucʼ amahtan yac awichʼic ta chʼulchan, como hich nix la yutsʼinic te jalwanejetic te nahil ay awuʼunique» (Mat. 5:11, 12). Kʼalal la yichʼik majel te jpuk-kʼopetik sok albotik ta jamal te ma scholikix te skʼop Dios, «loqʼuic bahel ta stojol te jchahpanwanejetic, tseʼel yoʼtanic». Melelnix-a te ma la smulanik te majotike, pero tseʼel yoʼtanik «yuʼun te lec scʼoblalic ta stojol Dios te bin utʼil aʼbot cʼaxuc swocolic ta utsʼinel» ta skaj sbiil te Jesús (Hech. 5:41).

¹⁹ Ta ora ini, te j-abatotik yuʼun Jehová jaʼnix jich sok sbujtsʼ koʼtantik ya xkujch kuʼuntik te wokoliletik ya jtatik ta skaj sbiil te Jesús o te yantik wokoliletik ya jtatik ta jkuxlejaltik (kʼopona Santiago 1:2-4). Jichnix bitʼil te jpuk-kʼopetike ma jmulantik te wokole. Pero teme jun koʼtan ya kakʼ jbatik kʼalal ya xkʼax prueba ta jtojoltik, te Jehová ya yakʼbotik kiptik yuʼun ya xkujch kuʼuntik te wokole. Kiltik jun ejemplo. Ta agosto yuʼun 1944, te j-aʼtej patanetik la stikunik te Henryk Dornik sok te sbankil ta jun campo de concentración. Te jkontrainwanejetik jich la yalik: «Jkʼaxel ma xjuʼ ya jelbeytik yoʼtan. Jich yilel te ya smulanik te tulan wokole». Te hermano Dornik jich la yal stukel: «Ta melel, ma bujtsʼanuk ya kaʼiy te tulan wokole, pero ya yakʼbon sbujtsʼ koʼtan te ay yip koʼtan sok te ma xkʼexawon yuʼun te jwokole, melel jich ya jpas swenta jun koʼtan ya kakʼ jba ta stojol te Jehová». La yalxan: «Jaʼ la yakʼbon yip koʼtan te la jkʼopon Dios sok spisil koʼtan, melel nopol la kaʼiy jba ta stojol Jehová. ¡Jaʼ te Jehová te machʼa la yakʼbon te koltayel ya jkʼane!».

20. ¿Bin yuʼun ya yakʼ stseʼelil koʼtantik te ya x-abatinotik ta stojol «te Dios te tseʼel yoʼtane»?

²⁰ Kʼalal lek ilbilotik yuʼun «te Dios te tseʼel yoʼtane», tseʼel koʼtantik manchukme ya kichʼtik utsʼinel ta skaj schʼuunel koʼtantik, ya skontrainotik te jfamiliatik, ayotik ta chamel o meʼel mamalotikix (1 Tim. 1:11, TNM). Jaʼnix jich tseʼel koʼtantik, melel smukʼulinej koʼtantik te ya spas spisil te bin yaloj ta jtojoltik te Dios «te ma xyaʼiy lot» (Tito 1:2). Kʼalal jich ya xkʼot ta pasel yuʼun, kʼax jelawen yutsil spisil te bendisionetik ya jtatik te jkʼaxel maʼyukix skʼoplal ya kiltik te wokoliletik te ayik ta ora ini. Ta melel ma xjuʼ jnaʼbeltik spisil te bin ya yakʼbotik te Jehová ta Nichimal Kʼinal. Yame jmulantik bayal lamalkʼinal sok maʼyuk jich tseʼel koʼtantik bitʼil ta yorail-a (Sal. 37:11).