1. ¿Bin yuʼun bayal machʼatik ma smukʼulin yoʼtanik te Bibliae?

 TE ANTS WINIKETIK ta ora ini ma snaʼikix machʼa ya smukʼulin yoʼtanik. Bayal machʼatik ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta política, ta stojol te cientificoetik sok ta stojol te jkʼulejetike, pero ya sjojkʼoybey sbaik teme yananix x-ichʼotik ta wenta yuʼun-ae. Jaʼnix jich ma mero ya yichʼik ta mukʼ te jwolwanejetik yuʼun te religionetik. Jaʼ yuʼun ma chajpuk ya kaʼiytik-a te ma smukʼulin yoʼtanik te Biblia te ya stuuntesik-euk te jwolwanejetik-abi.

2. Jich bitʼil ya yal Salmo 119:160, ¿bin-a te ya skʼan schʼuunoj koʼtantik ta leke?

² Te j-abatotik yuʼun Jehová jnaʼojtik ta lek te jaʼ jun Dios te ya yal te smelelile sok te spisil-ora ya skʼan te lek ayotik (Sal. 31:5; Is. 48:17). Ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te bin ya yal te Biblia, melel «ha smelelil spisil» te sKʼop Diose (kʼopona Salmo 119:160). Jchʼuunojtik-euk te bin la yal jtul winik te ya yilbey skʼoplal te Biblia: «Ta spisil te bin yaloj te Diose, maʼyuk ochem ni jtebuk lotil tey-a sok maʼyuk jpʼaluk te ma xkʼot ta pasel. Te lum yuʼun Dios ya xjuʼ ya schʼuunik te bin ya yal te sKʼop Diose, melel smukʼulinoj yoʼtanik te Dios te lokʼem tal ta yoʼtane».

3. ¿Bin ya jnoptik ta artículo ini?

³ ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik te ants winiketik yuʼun ya smukʼulin yoʼtanik-euk te bin ya yal te sKʼop Diose? Kiltik oxchajp: maba jelonem te bin ya yal te Biblia, ya xkʼot ta pasel te albilkʼopetik sok ay yuʼel ta sjeltaybeyel skuxlejal te ants winiketik.

4. ¿Bin yuʼun ay machʼatik ya skuyik te jelonem te bin ya yal te Biblia?

⁴ Te Jehová la stuuntes 40 ta tul winiketik yuʼun ya stsʼibayik te Biblia. Pero, ta jkʼajkʼaleltik maʼyukix te namey junetik-abi, jaʼxanix ay kuʼuntik copiaetik. Ta swenta-abi ay machʼatik ma mero schʼuunik teme pajal te bin ya yal te Biblia ta ora ini sok te bin la yichʼ tsʼibayel ta namey. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te ma jelonem te bin ya yal te Biblia?

5. ¿Bin-utʼil la yichʼ lokʼtayel te Escrituras Hebreas? (Ilawil te dibujo ta yelaw te revista).

⁵ Swenta ma xtupʼ te sKʼope, te Jehová la yakʼ ta lokʼtayel. La yalbey te ajwaliletik te akʼa slokʼtayik te Ley sok la yaltiklanbey te levitaetik te akʼa scholbeyik yaʼiy te lume (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7). Te kʼalal lokʼemikix tal ta Babilonia-a te judioetike, jtsojb winiketik te mero ya snaʼik tsʼibajel jajch slokʼtayik te Escrituras Hebreas ta bayal junetik (Esd. 7:6). Te winiketik-abi lek la slokʼtayik, jajch yajtayik te jujunpʼal kʼopetik sok te letraetik swenta ya yilik-a teme maʼyuk banti chʼayemike. Manchukme jich la spasik, aynix banti chʼayik jtebuk-a. Pero la yichʼ tael ta ilel te banti chʼayike, melel ma junuknax copia te la yichʼ lokʼtayel. Kiltik bin-utʼil la yichʼ tael ta ilel.

6. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ta naʼel te banti chʼayik ta stsʼibayel te kʼalal la slokʼtayik te Bibliae?

⁶ Te machʼatik ya yilbeyik skʼoplal te Biblia ta kʼajkʼal ini ay bin ya spasik yuʼun ya staik ta ilel banti chʼayik te machʼatik la slokʼtayik te Biblia. Swenta ya xkʼot ta koʼtantik, jnop kaʼiytik te ay 100 ta tul winiketik te ya yichʼik kʼanbeyel te akʼa slokʼtayik ta tsʼibayel jlejch jun, pero ay jtul te chʼay jtebuk ta stsʼibayele. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ta naʼel te banti chʼaye? Jaʼ te ya jpajtik spisil te junetik la yichʼ lokʼtayel. Jichnix ya spasik te machʼatik ya yilbeyik skʼoplal te Biblia. Yuʼun ya staik te banti chʼayik ta stsʼibayel o te bin la stupʼik te machʼatik la slokʼtayik te Biblia ya spajik spisil te junetik te la yichʼ lokʼtayel.

7. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te la spasik ta lek te yaʼtelik te machʼatik la slokʼtayik te Bibliae?

⁷ Kiltik jun ejemplo te ya yakʼ ta ilel te kʼax lek la spas yaʼtelik te machʼatik la slokʼtayik te Biblia. Te Códice de Leningrado te tsʼakal yichʼoj tal te Escrituras Hebreas jaʼ te namey jun te kʼax antiguoxane, la yichʼ tsʼibayel ta 1008 o 1009 te kʼalal talemix-a te Cristo. Pero, mato jaluk la yichʼ tael namey junetik sok xejtʼelul junetik yuʼun te Biblia te jaʼ jmil jaʼbil kʼax antiguoxan-a te bitʼil te Códice de Leningrado. Ayniwan machʼatik ya xjuʼ ya snopik te bitʼil bayal buelta la yichʼ lokʼtayel te namey junetik ta jmil jaʼbil kʼax tale maniwan pajalix te bin ya yal te Códice de Leningrado sok te namey junetik la yichʼ taele. Pero ma jichuk-abi. ¿Bin la staik ta ilel te kʼalal la spaj yilike? Manchukme jelon jtebuk te bitʼil la yichʼ tsʼibayel, maba jelon te bin-nix ya yal-a te Bibliae.

8. ¿Bin yuʼun ma pajalik te Escrituras Griegas te la yichʼ lokʼtayel sok te yantik namey libroetike?

⁸ Te sbabial jchʼuunjeletik jaʼnix jich kʼax leknax la slokʼtayik te 27 ta pajk libroetik yuʼun te Escrituras Griegas te la stuuntesik ta tsoblejetik sok ta scholel skʼop Dios. Jtul winik te ya yilbey skʼoplal te Biblia la spaj yil te namey junetik yuʼun te Escrituras Griegas sok yantik namey libroetik te ma jaʼuk te Biblia.  Jich la yal ta swenta te namey junetik yuʼun te Biblia: «Jaʼ bayalxan lokʼtaybil […] sok jaʼ tsʼakalxan». Jun libro jich ya yal ta swenta te Escrituras Griegas: «Ya xjuʼ ya schʼuun koʼtantik te kʼalal ya jkʼopontik te bin kʼasesbilix ta jkʼoptik maba jelonem te bin la yichʼ tsʼibayel ta namey kʼinal» (Anatomy of the New Testament).

9. ¿Bin ya yakʼ jnaʼtik te Isaías 40:8 ta swenta te Biblia?

⁹ Ta swenta te leknax la spas yaʼtelik te machʼatik la slokʼtayik te namey junetik maba jelonem te bin ya yal te Biblia te ay kuʼuntik ta ora ini. b Te Jehová la skanantay ta lek yuʼun maba ya xjelon te bin la yakʼ ta tsʼibayel (kʼopona Isaías 40:8). Pero ayniwan machʼatik ya yalik te manchukme maba jelonem te bin ya yal te Biblia ma skʼan ya yal te talem ta stojol Dios. Kiltik bin ya yakʼ ta ilel te lokʼem tal ta yoʼtan Dios te bin ya yal te Biblia.

10. Ala kaʼiytik jun albilkʼop te kʼotix ta pasel sok te ya yakʼ ta naʼel te bin ya yal 2 Pedro 1:21. (Ilawil te dibujoetik).

¹⁰ Te Biblia yichʼoj bayal albilkʼopetik te kʼoemikix ta pasel sok te bayalix jaʼbil tsʼibaybil-ae. Tabilix ta ilel te yuʼunix kʼot ta pasel-ae. Ma chamuk koʼtantik yuʼun, melel talem ta stojol Jehová te albilkʼopetike (kʼopona 2 Pedro 1:21). Jnop kaʼiytik te bin-utʼil la yichʼ lajinel te mukʼul lum Babilonia. Jaʼniwan ta jaʼbil bael 732 te kʼalal mato talem-a te Cristo, te Jehová la yakʼbey snaʼ te j-alwanej Isaías te ya yichʼ ochintayel te Babilonia. Te Isaías la yal te Ciro sbiil te machʼa ya yochintay sok te bin-utʼil ya yochintay te lume (Is. 44:27-45:2). Jaʼnix jich la yal te ta patil bael ya yichʼ lajinel te Babilonia sok te maʼyukix machʼa ya xnain tey-a (Is. 13:19, 20). Jichnix kʼot ta pasel-a. Manchukme bayal skʼulejal-a, la yichʼik lajinel yuʼun te medoetik sok te persaetik ta jaʼbil 539 te kʼalal  mato talem-a te Cristo, ta ora ini jaʼxanix busul tonetik (ilawil te video Te Biblia yalojix-a te ya yichʼ lajinel te Babilonia, ta lección 3 punto 5 yuʼun te libro Mulana).

11. ¿Bin-utʼil yak ta kʼoel ta pasel te Daniel 2:41-43?

¹¹ Pero, te albilkʼopetik te ay ta Biblia ma jaʼuknax kʼotik ta pasel ta namey. Jaʼnix jich yakik ta kʼoel ta pasel ta ora ini. Jun ejemplo, nopa awaʼiy te bin-utʼil kʼoem ta pasel te albilkʼop la stsʼibay te Daniel ta stojol te Reino Unido sok Estados Unidos te jaʼik te nación te bayalxan yipik (kʼopona Daniel 2:41-43). Te albilkʼop ya yal te «ay banti ay yip» jich bitʼil te hierro sok te ay «banti mayuc yip» jich bitʼil te chikʼbil lum. Jaʼ te bin ya xchiknaj ta ilel ta ora ini. Te cheb nacionetik-abi bayal yipik jich bitʼil te hierro, melel bayal bin la spasik ta cheb guerra mundial te kʼaxemixe sok bayaltoxan yaʼtejibik yuʼun guerra. Manchukme jich-abi yichʼojik pejkʼanbeyel yipik, melel te ants winiketik te swentainojike ya stsob sbaik ta skontrainel te gobierno yuʼunik sok te mukʼul empresaetik. Mato jaluk jtul winik te ya yilbey skʼoplal te política ta swolol Balumilal jich la yal: «Ta swenta te política te Estados Unidos maba jun-nax skʼopik, yanyantik-a te bin ya skʼan yoʼtanik te j-aʼteletik, kʼaxemtoxan-a te bitʼil te yantik nacionetike». Jaxan te Reino Unido, ¿bin yilel ay-euk? Aytonax cheʼoxeb jaʼbil, te yajwalul te nación-abi maʼyuk acuerdo yuʼunik ta swenta te bin yilel ya yil sbaik sok te nacionetik te ayik ta Unión Europea. Ta swenta te jich stalel te ants winiketik ta Reino Unido sok Estados Unidos, manchukme ay yipik maba jun yoʼtan ya spasik te bin ya staik ta nopele.

12. ¿Bin ya yakʼ schʼuun koʼtantik te albilkʼopetik te kʼoemikix ta pasel?

¹² Te bitʼil jnaʼojtik te kʼoemikix ta pasel bayal albilkʼopetik te ay ta Biblia ya schʼuun koʼtantik te jaʼnix jich ya xkʼot ta pasel te bin sjapojbotik te Dios ta pajel chaʼbej. Jichnix ya kaʼiy jbatik te bitʼil jtul salmista te jich la yalbey te Jehová: «Lajelonix ya caʼiy ta smahliyel te colel awuʼun, pero ha smucʼulinej coʼtan te acʼope» (Sal. 119:81). Sok skʼuxul yoʼtan te Jehová ya yalbotik ta Biblia te ay bin ya yakʼbotik ta pajel chaʼbej (Jer. 29:11). Te bin yakotik ta smaliyel ta pajel chaʼbej jaʼ te bin ya spas te Jehová, ma jaʼuk te bin ya spasik te ants winiketik. Jnoptikxan ta lek te albilkʼopetik te ay ta Biblia swenta jich ya smukʼulinxan koʼtantik te sKʼop Diose.

13. ¿Binxan yuʼun ya smukʼulin koʼtantik te Biblia? (Salmo 119:66, 138).

¹³ Yanxan te bin yuʼun ya smukʼulin koʼtantik te Biblia jaʼ te skoltayoj te ants winiketik te ya schʼuunik spasel te bin ya yale (kʼopona Salmo 119:66, 138). Jich bitʼil te machʼatik jtebxanix kʼan yijkitay sbaik-ae ta ora ini tseʼel yoʼtanik sok jun-nax ayik. Te alnichʼanetik yuʼun te familia ini leknax kuxinemik sok kʼanbil ya yaʼiy sbaik (Efes. 5:22-29).

14. ¿Bin ejemplo ya yakʼ ta ilel te ya skoltayotik te Biblia ta slekubtesel te jtaleltike?

¹⁴ Te lekil tojobteseletik yuʼun te Biblia ya xjuʼ ya sjeltaybey stalel te machʼa kʼax chopolike. Kiltik te bitʼil kʼot ta pasel  ta stojol jtul jchukel te Jacob sbiil. c Ta spisilik te machʼatik chukulik te ya yichʼik milel ta skaj te kʼax tulan te smulike, te Jacob jaʼ kʼax chopolxan-a te bitʼil te yantike. Pero, ta jun buelta la schʼam yaʼiy te kʼalal ay machʼa la yichʼ nojptesel ta Biblia. Te slekil yoʼtan te hermanoetik tijbot yoʼtan ta snopel-euk te Biblia. Kʼalal jajch spas ta skuxlejal te bin ya snope, jajch ta lekubel te stalele. Jich och ta publicador sok la yichʼ jaʼ. La scholbey skʼop Dios te yantik jchukeletik sok la skoltay chantul ta snopel te skʼop Dios. Kʼalal la sta yorail te ya yichʼ milel ta skaj te smule, kʼax lekubenix stalel-a te Jacob. Jtul te abogado yuʼun, jich la yal: «Te Jacob ma jichukix te bitʼil la jnaʼbey sba te ayix tal 20 jaʼbile. Te bin la snop sok te testigoetik yuʼun Jehová jelontesbot te skuxlejale». Manchukme la yichʼ milel te Jacob, te ejemplo yuʼun ya yakʼ ta ilel te ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te sKʼop Dios sok te ay yuʼel ta slekubtesel te jtaleltike (Is. 11:6-9).

15. ¿Bin yuʼun te ma pajal jtaleltik sok te yantik te bitʼil testigootik yuʼun Jehová? (Ilawil te fotoetik).

¹⁵ Te j-abatotik yuʼun Jehová ya kaʼiytik lamalkʼinal sok jun-nax ayotik, melel ya jpastik te bin ya jnoptik ta Bibliae (Juan 13:35; 1 Cor. 1:10). Chajpnax ta aʼiyel-a, melel te ants winiketik ta Balumilal maba jun-nax ayik ta skaj te política, te stsʼumbalik o te stakʼinik. Te bitʼil jun-nax ayotik bayal ikʼbot yoʼtan jtul jchʼiel kerem africano te Jean sbiil. Kʼalal jajch jun guerra ta snacion, och ta soldadoil. Pero, ta patil an bael ta yan nación, tey la snaʼbey sba-a te testigoetik yuʼun Jehová. Jich ya yal te Jean: «La jnop te ma schʼik sbaik ta política te machʼatik ayik ta smelelil religión, jun-nax ayik sok kʼux ya yaʼiy sbaik. Kakʼoj jkuxlejal ta skoltayel-a te  jnacion, pero te kʼalal la jnop te smelelile, la kakʼ jkuxlejal ta stojol te Jehová». Te jchʼiel ini jelon ta jkʼaxel. Maba ya skontrainix te machʼatik yan stsʼumbal, ta ora ini jaʼ ya yakʼix ta nopel te lamalkʼinal te ya yal te Biblia. Te bitʼil bayal ta chajp ants winiketik staojik koltayel ta Biblia ya yakʼ ta ilel te ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te sKʼop Diose.

16. ¿Bin yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal te spisil-ora ya smukʼulin koʼtantik te sKʼop Dios?

¹⁶ Te balumilal yak ta jinelxan sok yame yichʼ pasel ta prueba te schʼuunel koʼtantik. Te ants winiketik yaniwan skʼan schebajtes koʼtantik yuʼun maba ya smukʼulinix koʼtantik te Biblia sok te j-abat te jun yoʼtan sok pʼij te akʼbot yaʼtelik yuʼun te Jehová ta stojobtesel te lum yuʼune. Pero, teme schʼuunoj koʼtantik te jaʼ smelelil te sKʼop Diose, maba ya xjuʼ yuʼunik schebajtesel koʼtantik. Ya kakʼ ta koʼtantik schʼuunel te mantaliletik yuʼun te Jehová «ta spisil ora cʼalal ta slajibal» (Sal. 119:112). Maba ya xkʼexawotik ta scholbeyel yantik te bin ya yal te Biblia sok te yakuk schʼuunik spasel te tojobtesel ya yakʼe (Sal. 119:46). Jaʼnix jich ya jtsʼiktik sok slamalil koʼtantik sok stseʼelil koʼtantik te tulan pruebaetik jich bitʼil te kontrainel (Col. 1:11; Sal. 119:143, 157).

17. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te texto yuʼun te jaʼbil 2023?

¹⁷ Ya kaltik bayal wokol yuʼun te la yakʼ jnaʼtik te smelelil te Jehovae. Manchukme kʼunkʼun ta jinelxan te balumilale, snaʼel te bin smelelil ya skoltayotik, ya yakʼbey swentail te jkuxlejaltik sok ya stojobtesotik. Kʼax tʼujbil ya xkʼot te jkuxlejaltik kʼalal ya swentainotik te Wentainel yuʼun te Dios. Te texto yuʼun te jaʼbil 2023 akʼame skoltayotik yuʼun spisil-ora ya smukʼulin koʼtantik te jaʼ smelelil te sKʼop Diose (Sal. 119:160).