Julon ta kʼinal ta Quebec, ta jun estado yuʼun Canadá te Quebecnix sbiil te banti ya xkʼopojik ta francés. Te jpapa Louis sbiil, te jmama Zélia sbiil, ta schebalik bayal la skʼuxultayonik. Te jpapa jaʼ jtul winik te ma mero ya xkʼopoj sok te kʼaxto ya smulan skʼoponel te june. Te joʼone ya jmulan te ay bintik ya jtsʼibaye, koʼtanuk te ya x-aʼtejon ta periodista te kʼalal ya xmukʼubone.

Te kʼalal ay 12 kaʼbilal-a kʼot yulaʼtayotik ta jna te Rodolphe Soucy sok jtul yamigo, schebalik testigoik yuʼun Jehová. Te Rodolphe jaʼ sjoy ta aʼtel te jpapa. Te joʼone maʼyuk bayal bin jnaʼoj ta stojol te testigoetik sok ma mero ya jmulan snaʼbeyel skʼoplal te srelijionike. Pero la yikʼbon koʼtan te sok yutsil yoʼtanik ya yakʼbeyik sujtib ta Biblia te bin ya jojkʼoybeykotik sok te leknax xcholet ta aʼiyele. Te jmeʼ jtate, jaʼnix jich kʼaxto la smulanik, jich yuʼun jajchonkotik ta snopel te skʼop Diose.

Ta tiempo-abi, ayon ta jun eskuela katolika. Ay baeltik ya jcholbey yaʼiy te joʼtak ta klase te bin yakon ta snopel ta Biblia sok te Testigoetike. Ta patil bael te maestroetik te ay yaʼtelik ta saserdote la snaʼik te jich yakon ta spasele. Jtul maestro la slebon jmul ta sit te alumnoetike, la yal te jachkʼopone, pero ma juʼ la yakʼ ta ilel sok te Biblia te ma smeleliluk te bin ya jcholbey yaʼiy te joʼtak ta klasee. Manchukme tulan te kʼop jajche, la sjambon jsit, melel jich la jta ta ilel te maba lokʼem ta Biblia te bin ya yakʼik ta nopel ta swenta skʼop Dios tey ta eskuelae. Jich yuʼun la jta ta ilel te ma lek te tey ya xjilone, la jkʼanbey permiso te jmeʼ jtat yuʼun ya x-ochon ta yan eskuela.

Ma la jkom jba ta snopel te skʼop Diose, jaʼukmeto wokol la yichʼ yip te schʼuunel koʼtan, melel  ya jxiʼ te ya xlokʼon ta scholel skʼop Dios ta nanatik. Ta tiempo-abi mero stsakoj yip te Iglesia katolika sok spasoj tulan ta skontrainel te kaʼteltik ta scholel te skʼop Diose. Te Maurice Duplessis te jaʼ mero jolal yuʼun politika ta Quebec, mero la skoltay te Iglesiae. Jaʼ yuʼun bayal ants winiketik la stsob sbaik ta yutsʼinel sok ta yochintayel te Testigoetike. Ta tiempo-abi ya skʼan te maba ya xiwotik swenta ya xjuʼ ya xlokʼotik ta scholel te skʼop Dios.

Te John Rae jaʼ jtul ermano te mero la skoltayon ta stsalel te bin ya yakʼbon xiwele. Te ermano ini kʼot ta Eskuela yuʼun Galaad ta klase numero 9. Manchukme bayal bin ya snaʼ, mero pekʼel yoʼtan sok mero ya x-ichʼawan ta wenta. Maba spisil-ora la stojobteson te kʼalal ay bin ma lek la jpase, pero tikʼ la jnop sok te lekil ejemplo la yakʼbon kile. Te John ma mero ya snaʼ francés, jaʼ yuʼun ya jokin ta scholel skʼop Dios yuʼun ya jkoltay ta kʼop-a. Ta skaj te bayal la jokin te John la jta ta nopel te ya x-ochon ta Testigo. La kichʼ jaʼ ta 26 yuʼun mayo ta 1951 te kʼalal ayix 10 jaʼbil-a te la kichʼ cholbeyel skʼop Dios ta sbabial bueltae.

Jteb ma spisil te machʼatik ayik ta jkongregasionkotik-a ta pueblo yuʼun Quebec ochemik ta prekursor. Te ejemplo yuʼunike la stijbon koʼtan yuʼun ya x-ochon ta prekursor-euk. Ta tiempo-abi jaʼnax ya jtuuntestik te Biblia ta scholel te skʼop Dios ta nanatik. Jich bitʼil maʼyuk yantik junetik kuʼuntik, ya skʼan te mero ya jnaʼtik stuuntesel te Bibliae. Jaʼ yuʼun la jpas tulan ta yichʼbeyel swentail bersikuloetik te ya skoltayon ta yakʼel ta nopel te smelelil kʼope. Pero ay bayal ants winiketik te maba ya skʼan ya skʼoponik-a te Biblia teme maba yichʼojik te permiso yuʼun te Iglesia katolika, te permiso-abi imprimátur sbiil.

Ta 1952 nujpunon sok te Simone Patry te Quebecnix slumale, jaʼ jtul ermana te jun yoʼtan ta stojol Jehová. Tey-abi, bootik ta nainel ta Montreal. Te kʼalal mato xlokʼ jun jaʼbil jnujpuneltik-a ayin jtul alal kuʼuntik, chʼin achʼix te Lise sbiil. Manchukme lokʼon ta prekursor te kʼalal nopolix ya xnujpunotik-ae, la jpas tulan sok te Simone yuʼun maba ya jletik bayal jbiluktik, jich ya xjuʼ ya x-abatinotik ta lek ta stojol Jehová.

Te kʼalal ayix 10 jaʼbil jlokʼel ta prekursor, och jnop te ya jkʼan ya x-ochon yan bueltae. Ta 1962 boon ta Eskuela yuʼun Ministerio del Reino ta Betel yuʼun Canadá, te banti ya yichʼik pʼijubtesel jun u te ansianoetike. Te jmolol ta kuarto tey-a, jaʼ te ermano Camille Ouellette. Mero la stijbon koʼtan kʼalal la kil te baem ta yoʼtan scholel te skʼop Dios manchukme bayal yaʼtel, melel ay yinam sok snichʼnab. Ta  tiempo-abi maʼyuk bayal ermanoetik sok ermanaetik te ochemik ta prekursor te ay alaletik yuʼunike. Pero te Camille snopoj te ya x-och ta prekursor stukel. Te jayeb kʼajkʼal la jokine, la stijbon koʼtan ta yilel bin-utʼil ay te jkuxlejale. Cheʼoxeb u ta patil la jta ta ilel te ya xjuʼ ya xchaʼochon ta prekursor. Ay machʼatik la yalik te maniwan ya xjuʼ kuʼun te ya x-ochon ta prekursor, pero ma chebaj koʼtan, jaʼ ay ta koʼtan te ya yakʼbon bendision te Jehová ta skaj te yakon ta spasel tulan ta smukʼubtesel te kaʼtel ta stojole.

Ta 1964 la kichʼ tikunel sok te kinam jich bitʼil prekursor espesial ta Quebec te banti jlumalkotiknix-ae. Tey abatinonkotik cheʼoxeb jaʼbil. Ta tiempo-abi, kontrainbilotikto yuʼun-a te ya jcholtik te skʼop Diose, pero ma jichukix-a te bitʼil ay ta nailtoe.

Ta jun sabado ta mal kʼajkʼal la kichʼ tsakel ta Sainte-Marie te jaʼ jun chʼin lugar te nopol yiloj sba sok te pueblo yuʼun Quebec. Jtul polisia la yikʼon bael ta ofisina yuʼun polisiaetik sok la yotseson ta karsel ta skaj te maʼyuk jpermiso yuʼun ya jchol skʼop Dios ta nanatik. Ta patil la kichʼ ikʼel bael ta stojol jtul jues te mero tulan stalel ta winikil, Baillargeon sbiil. Te jues la sjojkʼoybon machʼa-a te lisensiado te ya skoltayone. Te kʼalal la kalbey te jaʼ te Glen How *, jich la yal sok xiwel: «¡Maʼuk, maʼuk stukel meine!», melel te Glen How jaʼ jtul lisensiado testigo yuʼun Jehová te mero naʼbil sba yuʼun te bayal ermanoetik skoltayoj-ae. Ta patil bael, la kichʼ albeyel te la yichʼ tupʼel te jmule.

Ta skaj te kontrainbil te aʼtelil yuʼun scholel skʼop Dios ta Quebec, wokol ya kaʼiytik stael lekil lugaretik te banti ya xjuʼ ya jtsob jbakotike. Ta jkongregasionkotik te banti maba tsobolotike, jaʼnax la jtatik jun na te banti ya skʼejik karro te maʼyuk bin ya skʼixnajtes. Swenta ya skʼixnay sbaik jtebuk-a te ermanoetike, la sleik jun kalentador te ya stuuntes queroseno. Cheʼoxeb ora te kʼalal mato xjajch-a te tsoblejetike, ya kakʼ jbakotik ta sjoyobal te kalentador sok ya x-och kalbeytik skʼoplal eksperiensiaetik te ya yakʼ mukʼul oʼtanil.

Kʼax tʼujbil ta ilel bin-utʼil stsakoj yip te scholel te skʼop Dios te jayeb jaʼbil kʼaxeme. Ta 1960 talel, jaʼnax ay cheʼoxeb kongregasionetik te maʼyuk bayal yajwal ta sjoyobal te Quebec, jaʼnix jich ta skʼinal te Côte-Nord sok ta península yuʼun Gaspé. Pero ta ora ini ayix bayal ermanoetik tey-a te ya stsob sbaik ta sNail Tsoblejetik te kʼax tʼujbilike.

Ta 1970 la kichʼ ikʼel sok te Simone yuʼun ya kulaʼtaytik kongregasionetik. Ta 1973 la kichʼtik ikʼel ta yulaʼtayel distrito. Ta tiempo-abi bayal bin lek la jnop yuʼun te bin ya spasik te superintendenteetik te pʼijubenik ta leke, jich bitʼil te Laurier Saumur * sok te David Splane. * Te kʼalal ya xlaj te jujun mukʼul tsobleje ya kalbey jbakotik sok te David bin-utʼil ya xjuʼ lekxan ya xpʼijubteswanonkotik. Yato jnaʼ te jich la yalbon jun buelta: «Léonce, mero la jmulan te slajibal diskurso la awakʼ. Mero lek la akʼases, pero kʼax bayal bin la awalbey skʼoplal, te joʼukone oxeb diskurso lokʼ kuʼun-a». Ta melel, jich jtalel te bayal informasion ya kotses ta jdiskursoe, jich yuʼun ya  skʼan ya jnop scholel ta chaʼoxpʼalkʼopnax te bintik tulan skʼoplale.

Jun aʼtelil te ya spas te superintendente yuʼun distrito jaʼ te ya yakʼbey smukʼul yoʼtan te superintendenteetik yuʼun sirkuito. Pero tey ta Quebec bayal ermanoetik ya snaʼbonik jba, jich yuʼun te kʼalal ya kulaʼtay te sirkuitoetike, te ermanoetik tey-a ya skʼan ya sjokinonik ta scholel skʼop Dios. Bayal ya jmulan sjokinel te ermanoetik-abi, pero maba ya kakʼbey lek stiempoil ta sjokinel te superintendente yuʼun sirkuito. Ta jun buelta jtul superintendente yuʼun sirkuito sok slekil yoʼtan jich la sjultesbon ta koʼtan: «Lek ay te ya ajokin te ermanoetike, pero mame xchʼay ta awoʼtan te joʼon tal ajokinon te semana ini. Yame jkʼan smukʼul koʼtan-euk». Te lekil tsitsel la yakʼbone, la skoltayon ta yakʼbeyel lek stiempoil te kaʼtel kichʼoje.

Ta 1976 la jta tulan wokolil te ma jichuk jnopoj ya jtae, te kinam te mero kʼux ta koʼtane tsakot ta tulan chamel sok laj yuʼun. Mero lekil ants te kinam, melel kʼux ta yoʼtan te Jehová sok jaʼ bayalxan skʼoplal ta yoʼtan spasbeyel te yaʼtele. Te bin la skoltayon te kʼalal laje, jaʼ te bajt ta koʼtan scholel te skʼop Diose. Ya kalbey bayal wokol te Jehová yuʼun te la yakʼbon kil skʼuxul yoʼtan sok te mero la skoltayon ta sitintayel te tulan wokolil la jtae. Ta patilxan bael, nujpunon sok te Carolyn Elliott te jaʼ jtul lekil prekursora te ya xkʼopoj ta inglés te tal ta abatinel ta Quebec. Te Carolyn lek yoʼtan ta stojol te yantik sok ya yakʼ stiempo ta stojolik, kʼaxtoxan ya skoltay te machʼatik ya xkʼexawik ta kʼop sok te machʼatik stukel ya yaʼiy sbaike. Bayal la skoltayon ta spasel te kaʼtel ta superintendente.

Ta enero yuʼun 1978 la skʼanbonik te yakuk xpʼijubteswanon ta sbabial Eskuela yuʼun Prekursor te la yichʼ pasel ta Quebec. Mero xiw koʼtan, melel jich la kaʼiy jba te bitʼil te prekursoretik te ma snaʼ ya yaʼiyik te bin ya xbajt snopike. Pero kʼax lek la kaʼiy te ay bayal prekursoretik te pʼijubenik ta lek. Jich yuʼun, manchukme joʼon la kakʼ te pʼijubtesele, bayal bin la yakʼbonik jnop te estudianteetike.

Ta patil bael, ta jaʼbilnix-abi la yichʼ pasel te Mukʼul Tsoblej Internasional te «Fe victoriosa» yichʼoj  sbiile. La yichʼ pasel ta Estadio Olímpico de Montreal, kʼaxem ta ochenta mil ta tul la jtsob jbatik, maʼyuk yan tsoblej te jich kʼaxeme. Ta mukʼul tsoblej ini la kichʼ akʼbeyel kaʼtel ta Departamento yuʼun Notisia. Bayal periodista kʼot sjukonik ta kʼop tey-a, mero la yakʼbon stseʼelil koʼtan te bayal bintik lek pujk skʼoplal ta jwentakotik ta notisiaetike. Kʼaxem ta 20 ora yuʼun entrebista kʼax ta radio sok telebision. Jaʼnix jich bayal bintik lek la yichʼ pukbeyel skʼoplal ta periodiko. Ta melel, bayal machʼatik la yaʼiybeyik skʼoplal te Jehová.

Jaʼto tal te la kichʼ jaʼ, abatinon ta Quebec te banti ya xkʼopojik ta francés, pero ta 1996 ay bin jelon ta jkuxlejal, la stikunonik ta jun distrito yuʼun Toronto ta kʼopil inglés. Jich la kaʼiy te maba chapalon, mero ya jxiʼ snopel te ya xbajt kakʼ diskurso ta inglés, melel wokoltik ya xlokʼ kuʼun te inglés. Jich yuʼun la skʼan te bayal ya jkʼopon te Jehová sok te ya kakʼ smukʼul koʼtan ta stojol.

Pero ta ora ini ya kal ta jamal te mero lek kʼax kuʼun te cheb jaʼbil abatinon ta Toronto. Te Carolyn sok slamalil yoʼtan la skoltayon yuʼun ma xiwon ta kʼop ta inglés, jichnix te ermanoetik la skoltayonik sok la stijbonik koʼtan ta yakʼbeyel yipal. Oranax la jtatik bayal kamigotaktik.

Ta jujun biernes te kʼalal ay mukʼul tsoblej yuʼun sirkuito, kʼayemon-a te ya xlokʼon ta scholel skʼop Dios. Jich ya jpas manchukme ay bayal kaʼtel ta yilel te mukʼul tsobleje. Jich yuʼun, ayniwan machʼatik la sjojkʼoybey sbaik bin yuʼun ya xlokʼon ta scholel skʼop Dios te kʼalal bayal kaʼtele. Bueno, jich ya jpas, melel la jta ta ilel te ya yakʼbon yip koʼtan te kʼalal ya jta ants winiketik te ya smulanik yaʼiyel te skʼop Diose. Jichnix ta ora ini, lek ya kaʼiy jba te kʼalal ya xlokʼon ta scholel te skʼop Diose.

Ta 1998 la kichʼ tikunel sok te Carolyn jich bitʼil prekursor espesial ta Montreal. Tey-a bayal bin la kichʼ akʼbeyel jpas, jun aʼtelil jaʼ te la jchap bin-utʼil ya jcholtik skʼop Dios ta komonsitil, jaʼnix jich ay ya xkʼopojon sok te machʼatik ya spukbeyik skʼoplal notisia, yuʼun jich bayal ants winiketik ya snaʼik te ma jichuk te bintik chopol ya yichʼ alel ta stojol te testigoetik yuʼun Jehová. Ta ora ini te joʼon sok te Carolyn ya jcholbeykotik skʼop Dios te machʼatik yan snasionik te ya xkʼotik ta Canadá, melel yoʼtan ya yaʼiyik te skʼop Diose, kʼax ya jmulankotik-abi.

Te kʼalal ya jnop te bin-utʼil kʼaxem kuʼun te 68 jaʼbil kichʼoj jaʼe, kʼax bayal yutsil ya kaʼiy. Kʼax tseʼel koʼtan te chʼay te jxiwel ta scholel te skʼop Dios, sok te bayal machʼatik juʼem kuʼun skoltayel ta snaʼbeyel sba te Jehová. ¿Yatobal xjul ta awoʼtanik te Lise te kantsil nichʼane? Ochik ta prekursor regular sok te smamalal te kʼalal mukʼub te alaletik yuʼunike. Kʼax lek kʼinal ya kaʼiy te kʼalal ya kil te maba chʼayem sbujtsʼ yoʼtan ta scholel skʼop Dios te Lise. Ta melel ya kalbey bayal wokol te ermanoetik te la skoltayonik sok te ejemplo yuʼunik sok te tsitsel la yakʼbonike, melel jich la yichʼ yip schʼuunel koʼtan sok jich juʼ jpasbel-a te aʼteliletik la jta ta stojol Jehová. Te bin jtaoj ta ilele, jaʼ te manchukme ya jta jwokoltik, ya xjuʼ ya jpastik te aʼtelil ya yakʼbotik te Jehová teme jaʼ ya smukʼulin koʼtantik te ya skoltayotik te schʼul espiritue (Sal. 51:11). Ta spisil koʼtan ya kalbey bayal wokol te Jehová te la yakʼbon te tʼujbil majtanil te ya kalbey yutsil skʼoplale (Sal. 54:6).