TE ARQUEOLOGOETIK staojik bayal ladrilloetik ta antiguo Babilonia te la yichʼ tuuntesel yuʼun ya spasik-a te mukʼul lume. Jich bitʼil ya yal te arqueólogo Robert Koldewey, te ladrilloetik ya yichʼik pasel ta hornoetik «te ay ta stiʼil bael te mukʼul lume, te banti ay lek slumil sok te ay bayal te bin ya yichʼ chikʼel-a».

Te bintik la yichʼ tsʼibayel jilel ta namey, ya yakʼ ta ilel te machʼatik ay yaʼtelik ta Babilonia yan swentail-a te bin yuʼun ya stuuntesik te hornoetik. Te Paul-Alain Beaulieu, te jaʼ maestro yuʼun Asiriología de la Universidad de Toronto, jich ya yal: «Bayal antiguo junetik ta Babilonia […] ya yakʼ ta naʼel te ajwaliletik ya yalik ta mantal yuʼun ya yichʼik chikʼel te ants winiketik te ya skʼaxuntayik kʼop o ya sbolkʼoptayik te sdiosik». Ay tabil mantalil yuʼun te ajwalil Nabucodonosor, te jich ya yal: «Milaik, chikʼaik, […] otsesaik ta horno […] akʼbeyaxan skʼajkʼal, yuʼun jich jkʼaxel ya xlajik».

Spisil-abi ya x-akʼotik ta pensar te machʼatik ya skʼoponik te Biblia ta swenta te bin ya yal te yoxebal capítulo yuʼun Daniel. Te bin ya yalbey skʼoplale, jaʼ ta swenta te ajwalil Nabucodonosor te la yakʼ ta pasel mukʼul lokʼomba te pasbil ta oro ta Babilonia, ta spamlej yuʼun Dura. Pero oxtul hebreo-keremetik —Sadrac, Mesac sok Abednego— maba la snijan sbaik ta stojol te mukʼul lokʼomba. Jaʼ yuʼun bayal ilin te Nabucodonosor sok la yakʼ ta mantal «te ya yichʼ xan qʼuixnayel huqueb buelta te scʼahcʼal te horno te cʼahyemic ta spasele» yuʼun ya yichʼ chʼojel ochel te oxtul keremetik «ta horno banti yac ta tihlel te cʼahqʼue». Pero la yichʼik koltayel yuʼun jtul chʼul-abat (Dan. 3:1-6, 19-28).

Te ladrilloetik te tabilik ta Babilonia ya yakʼ smukʼulin koʼtantik te bin ya yal te Biblia. Ta bayal ladrilloetik, tey ya xchiknaj-a te ya yalbeyik yutsil skʼoplal te ajwalil. Ay jich ya yalbey skʼoplal: «Nabucodonosor, ajwalil yuʼun Babilonia […]. Joʼon la jpas te mukʼul tsʼajkʼetik, te banti la kichʼ albeyel yutsil jkʼoplal […]. Yakuk xwentainwanik ta sbajtelkʼinal te jtsʼumbale». Te bin ya yal, jteb ma pajaluk sok te bin ya yal te Daniel 4:30 kʼalal ya stoybey sba skʼoplal te Nabucodonosor kʼalal jich la yal: «¿Ma bal haʼuc ini te mucʼul Babilonia te la jpas ta scuenta bayel quip banti ya xnahin ajwalil, soc scuenta yichʼel ta mucʼ te cutsilale?».