1. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ te jchʼuunjeletik te jich ya xkʼootik te bin-utʼil te palmera o te xan? (Jaʼnix jich ilawil te foto).

 «TE PALMA o te xan yan-nax xnikulanot ta ikʼ, ma jichuk bitʼil te teʼ te oranax ya xwakʼ». Jaʼ ini ya yakʼ ta naʼel te maba ya xwakʼ te palmera o te xan, manchukme ya xkʼax tulan ikʼ, melel ma kʼax tulanuk te steʼele. Swenta ya xchʼixan te schʼuunel koʼtantik, ya skʼan te ma kʼax tulanuk te koʼtantik o te ma sujawanotike. ¿Bin-utʼil ya jpastik? Jaʼ te oranax ya xkʼayotik-a te kʼalal ay bin ya xjelon ta jkuxlejaltik, te ya kichʼtik ta wenta te bin ya yalik te yantik sok te bin ya snopike.

2. ¿Bin talelil ya skoltayotik te kʼalal ay bin ya xjelon ta jkuxlejaltik, sok bin ya kiltik ta artículo ini?

² Jpisiltik te j-abatotik yuʼun Jehová ma jaʼuk ya jkʼan ya kakʼtik ta chʼuunel te bin ya kaltike. Jaʼnix jich ya jkʼantik te pekʼeluk koʼtantik sok te ya jnaʼbeytik yoʼbolil sba te yantik. Ta artículo ini, ya kiltik bin-utʼil la yakʼik ta ilel te taleliletik ini te chaʼoxtul hermanoetik te ay bin jelon ta skuxlejalik sok ya kiltik bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel ta jkuxlejaltik-euk. Pero nail ya kiltik te ejemplo yuʼun te Jehová sok te Jesús, te maʼyuk bin-ora ya sujawanik o te jaʼ ya yakʼik ta chʼuunel te bin ya yalike.

3. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te ay ya sjeltay te bin ya yal sok te bin ya spas te Jehová?

³ Te Biblia ya yal te jaʼ «Mucʼul Ton» te Jehová, melel jun yoʼtan sok ma xjelon te stalele (Deut. 32:4). Manchukme jich-abi, ay ya sjeltay te bin ya yal sok te bin ya spase. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik? Manchukme bayal bin yak ta jelonel ta Balumilal, te Dios skʼotesoj ta pasel te skʼanojel yoʼtan. Te bitʼil jaʼ la spasotik ta slokʼomba, jaʼnix jich te joʼotik ma xkakʼ jbatik ta komel yuʼun te bin ya xjelon ta jkuxlejaltik. Te Jehová yakʼojbotik tojobtesel ta Biblia, te ya skoltayotik ta snopel  ta lek te bin ya jpastik ta yorail jun wokolil. Te bin yilel stalel te Jehová sok te tojobtesel yakʼojbotik ya yakʼ ta ilel te ma sujotik ta schʼuunel te bin ya yal.

4. Ala junuk ejemplo te ya yakʼ ta ilel te ma wokol ta chʼuunel te bin ya skʼanbotik te Jehová (Levítico 5:7, 11).

⁴ Te mantaliletik yuʼun te Jehová tojik sok maba wokol ta chʼuunel. Te Jehová ma tulanuk yoʼtan sok ma sujawan. Kiltik bin-utʼil la yakʼ ta ilel ta stojol te israeletik. Te milbil majtanil la skʼanbey te jkʼulejetik ma pajaluk sok te milbil majtanil la skʼanbey te pobreetik. Te Ley ay baeltik la yal te yanyantik ta chajp majtaniletik ya xjuʼ ta akʼel, jaʼ chikan bin yilel skuxlejalik te israeletik (kʼopona Levítico 5:7, 11).

5. Ala junuk ejemplo ta swenta te bitʼil la yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan te Jehová sok te kʼalal ay machʼatik la snaʼtiklanbey yoʼbolil sba.

⁵ Te Jehová ma sujotik ta schʼuunel te bin ya yal, melel pekʼel yoʼtan sok ya snaʼ yoʼbolil jbatik. La yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan kʼalal nopol ya slajinix-a te chopol ants winiketik ta Sodoma. La stikun chʼul-abatetik ta yalbeyel te Lot ta akʼa bajtukik ta anel ta witstikil. Pero te Lot xiw yoʼtan sok maba bajt tey-a. Jaʼ yuʼun la skʼanbey wokol te Jehová te yakuk xtikunot bael sok te sfamilia ta Zóar, te jaʼ jun chʼin lum te jaʼnix jich snopoj ya slajin te Jehová. Manchukme te Jehová ya xjuʼ ya suj te Lot, maba la suj. Te Jehová jaʼ la spas te bin albot yuʼun te Lot, jich maba la slajin te Zóar (Gén. 19:18-22). Bayal jaʼbil ta patil, te Jehová la snaʼbey yoʼbolil sba te ants winiketik ta Nínive. La stikun te j-alwanej Jonás ta yalbeyel te ninivitaetik te ya yichʼik lajinel ta skaj te schopolil yoʼtanik. Pero, te kʼalal la sujtes yoʼtanik, te Jehová la snaʼtiklanbey yoʼbolil sba jich maba la slajin te lume (Jon. 3:1, 10; 4:10, 11).

6. ¿Bintik ejemplo ya yakʼ ta ilel te ay bin la sjeltay te Jesús?

⁶ Te Jesús jich stalel te bitʼil te Jehová te ay la sjeltay te bin la spas, jich la yakʼ ta ilel te kʼalal la schol skʼop Dios ta Balumilal. Manchukme jaʼ la yichʼ tikunel ta scholbeyel skʼop Dios «te tuminchijetik yuʼun Israel te chʼayemike», ta jun buelta la skoltay jtul ants te ma jaʼuk israel-ants. Te ants la skʼanbey te Jesús te yakuk slokʼes te pukuj te ochem ta yoʼtan te achʼix yuʼune. La snaʼbey yoʼbolil sba te antse sok la slekubtes te achʼix yuʼune (Mat. 15:21-28). Kiltik yan ejemplo. Kʼalal jajchemix ta scholel skʼop Dios-a te Jesús, jich la yal: «Te machʼa ya spʼajon […], jaʼnixme jich ya jpʼaj» (Mat. 10:33). ¿Pero labal spʼaj te Pedro manchukme oxeb buelta mukot ta yoʼtan yuʼun? Maʼuk. Te Jesús snaʼoj-a te la sujtes yoʼtan te Pedro sok te jun yoʼtane. Kʼalal chaʼkuxajemix-a te Jesús, chiknaj ta stojol te Pedro sok laniwan yalbey te la spasbey perdón sok te kʼux ta yoʼtane (Luc. 24:33, 34).

7. Jich bitʼil ya yal Filipenses 4:5, ¿bin-utʼil ya jkʼantik te ya kichʼtik naʼbeyel jbatik?

⁷ La jnoptikix te Jehová sok te Jesús ma  sujawanik ta schʼuunel te bin ya yalike. ¿Jaxan te joʼotike? Te Jehová jichnix ya skʼan te yakuk jpastik (kʼopona Filipenses 4:5). Ya xjuʼ ya jojkʼoybey jbatik: «¿Jichbal ya yilonik te yantik te ma jaʼuk ya kakʼ ta chʼuunel te bin ya kal, te ay slamalil koʼtan sok ya kichʼ ta wenta te bin ya yal te yantike? O ¿jaʼnax ya kakʼ ta chʼuunel te bin ya kal sok te tulan koʼtan? ¿Kʼayemonbal-a te jaʼ ya jkʼan te ya kakʼ ta chʼuunel te bin ya kale? O ¿yabal kichʼ ta wenta te bin ya yal te yantike sok yabal jpas?». Kʼalal ma jaʼuknax ya kakʼtik ta chʼuunel te bin ya kaltike, ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová sok te Jesús. Kalbeytik cheb skʼoplal te banti ya skʼan te ma jaʼuknax ya jpastik te bin ya kaltike: te kʼalal ay bin ya xjelon ta jkuxlejaltik sok te kʼalal ma pajaluk te bin ya jtatik ta nopel.

8. ¿Bintik ya skoltayotik yuʼun ya kichʼtik ta wenta te kʼalal ay bin ya xjelon ta jkuxlejaltik? (Jaʼnix jich ilawil te nota).

⁸ Kichʼtik ta wenta te kʼalal ay bin ya xjelon ta jkuxlejaltik sok ma kʼax tulan koʼtantik ya kakʼ jbatik. Ayniwan oranax ya stsakotik chamel, te maʼyuk jtakʼintik o ya xjajch kʼop ta swenta política. Te kʼalal ay bin ya xkʼot ta pasel te ma jmaliyojtik-ae, ya xjuʼ ya jta jwokoltik yuʼun (Ecl. 9:11; 1 Cor. 7:31). Jaʼnix jich, te kʼalal ya yichʼ jeltayel te asignación kuʼuntik ta organización yuʼun te Jehová, ya xjuʼ ya yakʼotik ta prueba. Chikan bin ya xkʼax ta jkuxlejaltik, ya xjuʼ ya jsitintaytik teme ya jpastik ini: 1) kichʼtik ta wenta te bin yak ta kʼaxel ta jtojoltik, 2) jaʼuk ya jmaliytik te bin ya xkʼot ta pasel ta pajel chaʼbej, 3) kiltik te bin lek yak ta kʼoel ta pasel sok 4) jkoltaytik te yantike. b Jaʼme ya skoltayotik teme jich ya jpastike. Kiltik cheʼoxebuk ejemplo.

9. ¿Bin la spasik te misioneroetik yuʼun ya sitintayik te swokolik?

⁹ Kichʼtik ta wenta te bin yak ta kʼaxel ta jtojoltik. Te Emanuele sok te Francesca jaʼik misioneroetik, te la yichʼik tikunel bael ta yan nación. Te kʼalal kʼotik tey-ae, jajch snopik yan kʼopil sok jajch snaʼbeyik sba yantik hermanoetik ta yachʼil scongregacionik. Pero ta patil jajch te chamel COVID-19, jich ma juʼix stsobel sbaik sok te hermanoetik. Jaʼnix jich laj te smama te Francesca, sok yoʼtanuk ya xbajt yil te sfamilia, pero ta skaj te tulan chamele, maba juʼ bajt yil. ¿Bin koltayot ta sitintayel te wokolile? Sbabial, la skʼoponik Dios te Emanuele sok te Francesca sok la skʼanbeyik te yakuk x-akʼbot spʼijil yoʼtanik yuʼun ya xjuʼ sitintayik te wokolile. Te Jehová la yakʼbey te bin ya xtuun yuʼunik ta swenta te organización. Akʼbot smukʼul yoʼtanik yuʼun te bin la yal jtul hermano ta jun video: «Yan teme ma jnaʼulantik te bin la jpastik ta nailale, jaʼ ya yakʼbotik stseʼelil koʼtantik-abi, sok ay binxan ya xjuʼ ya jpastik». c Schebal, la slekubtesikxan te bitʼil ya scholik skʼop Dios ta teléfono sok la sjachik jun nojptesel ta Biblia. Yoxebal, la yakʼ sbaik ta koltayel yuʼun te hermanoetik sok la yalik wokol yuʼun te jich la spasike. Sjunal jaʼbil la stikun mensaje jtul hermana te ya yakʼ ta ilel skʼuxul yoʼtan sok jun texto yuʼun te Biblia. ¿Bin ya yakʼ jnoptik-abi? Teme ya kichʼtik ta wenta te bin ya xkʼax ta jkuxlejaltik, tseʼel koʼtantik yuʼun te bin ya xjuʼ kuʼuntik spasel.

10. ¿Bin la spas jtul hermana te kʼalal ay bin jelon ta skuxlejal?

¹⁰ Jmaliytik te bin ya xkʼot ta pasel ta pajel chaʼbej sok jaʼuk ya xbajt ta koʼtantik te  bin lek yak ta kʼoel ta pasel. Jtul hermana te Christina sbiil, te yak ta kuxinel ta Japón, chebaj yoʼtan te kʼalal tupʼ te congregación te ya xkʼopojik ta inglés te banti ya stsob sbae. Pero ma jaʼuk bajt ta yoʼtan te bin kʼot ta pasele. Bajt ta jun congregación te banti ya xkʼopojik ta japonés sok tey ya schol skʼop Dios ta kʼopil-abi. La skʼanbey koltayel te machʼa sjoy ta aʼtel-a yuʼun ya snopxan japonés, la stuuntesik te Biblia sok te folleto Mulana, te antse la skʼan skoltay-euk. Te Christina la snopxan japonés, sok te machʼa sjoy ta aʼtel-ae la skʼan snopxan te Biblia. ¿Bin ya yakʼ jnoptik? Teme jaʼ ya xbajt ta koʼtantik te bin ya xtal ta pajel chaʼbej sok te jaʼ ya kiltik te bintik leke, bayalniwan bin lek ya xtal ta jtojoltik teme ay bintik oranax ya xjelon ta jkuxlejaltik.

11. ¿Bin la spas jtul hermano sok yinam yuʼun ya xjuʼ ya sitintayik te wokolil ta swenta takʼin?

¹¹ Jkoltaytik te yantike. Jtul hermano sok yinam te ayik ta kuxinel te banti makbil te kaʼteltike, la sta swokolik ta swenta takʼin te kʼalal jajch kʼop ta snacionik. ¿Bin la spasikix-a? Sbabial, la spasik tulan yuʼun ma bayal ya sle te sbilukik. Schebal, ma jaʼuk bajt ta yoʼtanik te swokolik, jaʼ bajt ta yoʼtanik scholel skʼop Dios sok skoltayel te yantike (Hech. 20:35). Te hermano jich la yal: «Te bitʼil jaʼ baem ta koʼtantik te scholel skʼop Dios, ma jaʼuk bajt ta koʼtantik te bin yak ta kʼaxel ta jkuxlejaltik». ¿Jaxan te joʼotike? Teme ay bin ya xjelon ta jkuxlejaltik, ayuk ta koʼtantik te jaʼ mukʼ skʼoplal te ya jkoltaytik te yantike, kʼaxtoxan-a te kʼalal ya jcholtik skʼop Dios.

12. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te ejemplo yuʼun te Pablo kʼalal ya kichʼtik ta wenta te yantik ta scholel skʼop Dios?

¹² Te kʼalal ya jcholtik skʼop Dios, mukʼ skʼoplal te ya kichʼtik ta wenta te yantike. Melel yanyantik-a te bin ya schʼuunik, te stsʼumbalik sok te stalelike. ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ya jkʼayintik te stalel te jpuk-kʼop Pablo? Te bitʼil la yichʼ ta wenta te yantike. Te Jesús la sbiilintes jpuk-kʼop ta stojol te jyanlumetike (Rom. 11:13). Yuʼun ya skʼotes ta pasel te yaʼtele, te jpuk-kʼop Pablo la scholbey skʼop Dios te judioetik, griegoetik, te machʼatik ay spʼijilik, te pobreetik, te machʼatik mukʼ yaʼtelik sok te ajwaliletik. Yuʼun ya xkʼot ta yoʼtan-a te ants winiketik, la spas sba-a te bin yilel stalel te ants winiketik (1 Cor. 9:19-23). Te kʼalal ya schol skʼop Dios, ya yichʼ ta wenta te stsʼumbal te ants winiketik sok te bin ya schʼuune. ¿Jaxan te joʼotike? Jaʼ te bayal bin lek ya xlokʼ kuʼuntik-a teme ya jletik bitʼil ya jcholtik skʼop Dios jaʼ chikan te bin ya smulanik te ants winiketik.

13. ¿Bin ya xjuʼ ya xkʼot ta pasel teme maba ya kichʼtik ta wenta te bin ya snop te yantike? (1 Corintios 8:9; 10:23, 24).

¹³ Teme ma jaʼuknax ya jkʼantik te ya yichʼ pasel te bin ya kaltike, ma wokol ya kaʼiytik te ya kichʼtik ta wenta te yantike. Jich bitʼil te ay chaʼoxtul hermanaetik te ya smulan sbonel sbaik sok ay yantik te maʼuke. Ay chaʼoxtul hermanoetik te ma chopol ya yilik te ya yuchʼik jtebuk trago, pero ay machʼatik te jkʼaxel maba ya yuchʼik. Jpisiltik ma jkʼantik te ya stsakotik chamel, pero yanyantik-a te bitʼil ya jkanantay jbatik. Teme ya jkuytik te jaʼ lekxan te bin ya kaltike sok te ya jkʼantik te jichuknix ya spasik te yantike, yaniwan kakʼtik te ay machʼatik ya skʼojchin yokik sok yaniwan xat sba te congregacione. ¡Jkʼaxel ma jkʼantik te jich ya xkʼot ta pasele! (kʼopona 1 Corintios 8:9; 10:23, 24). Te kʼalal ya jpas ta jkuxlejaltik te mantaliletik yuʼun te Biblia, ya skoltayotik yuʼun ma jaʼuk ya kakʼtik ta chʼuunel te  bin ya kaltik sok ya x-ayin lamalkʼinal. Kilbeytik cheb skʼoplal te banti ya xjuʼ ya kakʼtik ta ilel.

14. ¿Bintik tojobtesel te ay ta Biblia te ya xjuʼ ya skoltayotik ta snaʼel bitʼil ya jchajpan jbatik?

¹⁴ Te jkʼuʼ jpakʼtik sok te bin-utʼil ya jchajpan jbatik. Te Jehová maba ya yal te bitʼil ya skʼan ya jchajpan jbatik, pero yakʼoj tojobtesel ta Biblia te ya xjuʼ ya skoltayotik. Te bitʼil ya jchajpan jbatik ya skʼan ya yakʼ ta ilel te ya kalbeytik yutsil skʼoplal te Dios, te ya kichʼtik ta wenta te yantik, te pekʼeluk koʼtantik sok te ayuk spʼijil koʼtantik (1 Tim. 2:9, 10; 1 Ped. 3:3). Ma jkʼantik te jaʼuk ya xbajt ta yoʼtanik yilel te yantik te jkʼuʼ jpakʼtike. Te ancianoetik jaʼnix jich ya xkoltayotik yuʼun te tojobtesel ya yakʼ te Biblia te ma jaʼuk ya yalik te bin yilel ya slapik te skʼuʼ spakʼik sok te bin-utʼil ya stes te sjolike. Kaltik jun ejemplo, ta jun congregación ay jchʼieletik te komnax setʼbil te stsotsil sjolik sok te ma tesbiluk. Te ancianoetik ya skʼan ya skoltayik te jchʼieletik ini. ¿Pero bin-utʼil ya yakʼik te tojobtesel te ma jichuk ya yichʼ ilel bitʼil jun mantalil? Te superintendente yuʼun circuito la yalbey te hermanoetik te jichuk ya yalbeyik te jchʼieletik: «Te kʼalal ya xmoat ta plataforma, sok ma jaʼuk ya xbajt ta yoʼtanik te hermanoetik te bin yakat ta yalele, ¿mabal ya akuy te jaʼ ya xchʼaytesbot yoʼtanik yuʼun te bin yilel achajpanoj abae?». Jich la yichʼ koltayel te jchʼieletik manchukme maba la yichʼ akʼel jun mantalil. d

15. ¿Bintik mantaliletik te ay ta Biblia ya skoltayotik ta stsael bin poxiletik ya kichʼtik? (Romanos 14:5).

¹⁵ Te bitʼil ya jkanantay jbatik yuʼun ma stsakotik chamel. Jujuntul ya jtatik ta nopel bin-utʼil ya jkanantay jbatik (Gál. 6:5). Te kʼalal ya jtsatik bin poxil ya kichʼtik, mukʼ skʼoplal te ya kiltik bin ya yal te Biblia ta  swenta te maba ya jtuuntestik chʼichʼ sok te ya jpʼajtik te bintik yichʼoj espiritismo (Hech. 15:20; Gál. 5:19, 20). Te bintikxan ya jtuuntestik, jujuntul ya jtatikix ta nopel-a. Ay hermanoetik te ya stuuntesik te mero poxiletik, sok ay yantik te ya sleik yantikxan koltayel. Manchukme jujuntul ya sta ta nopel te bin ya spase, mukʼ skʼoplal te ya kichʼtik ta wenta bin ya staik ta nopel te yantik hermanoetik ta swenta te bitʼil ya skanantay sbaike. Jaʼ yuʼun mukʼ skʼoplal te ayuk ta koʼtantik ini: 1) jaʼnax te Wentainel yuʼun Dios ya xbajt slajin te chameletike (Is. 33:24), 2) ya skʼan te jujuntul «schʼuunojik ta lek te bin snopojike» (kʼopona Romanos 14:5), 3) maba chopol te bin ya jnoptik sok maba ya jkomtik teme ay bin ya skʼan ya spasike (Rom. 14:13), 4) jaʼ mukʼ skʼoplal ya kiltik te kʼux ya kaʼiy jbatik sok te jun ayotik ta congregación, ma jaʼuk te bin ya jtatik ta nopel ta jujuntul (Rom. 14:15, 19, 20). Teme jich ya jpastike, lek ya kil jbatik sok te hermanoetik sok ya x-ayik lamal oʼtanil ta congregación.

16. ¿Bin-utʼil ya yakʼik ta ilel te ancianoetik te ya yichʼik ta wenta te bin ya yalik te yantik ancianoetik? (Jaʼnix jich ilawil te fotoetik).

¹⁶ Te ancianoetik jaʼ ya skʼan ya yakʼik ta ilel lekil ejemplo kʼalal ma jaʼuk ya yakʼik ta chʼuunel te bin ya yalike (1 Tim. 3:2, 3). Kaltik jun ejemplo, jtul anciano ma skʼan ya snop te jaʼ ya yichʼ chʼuunel te bin ya yal ta skajnax te ayix yaʼbilale. Te anciano te ayix yaʼbilal snaʼoj te jaʼ te chʼul espíritu yuʼun te Jehová ya xjuʼ ya stuuntes te yantik ancianoetik yuʼun ay bin lek ya staik ta nopel. Teme maba ya yichʼ kʼaxuntayel te bin ya yal te Biblia, te yantik ancianoetik ya schʼuunik spasel te bin ya yichʼ tael ta nopele, manchukme ma jichuk staojik ta nopel stukelik.

17. ¿Bintik bendicionetik ya jtatik teme ya kichʼtik ta wenta te yantike?

¹⁷ Teme ya kichʼtik ta wenta te bin ya yal te yantike, ya jtatik bayal bendición. Jich bitʼil te lek ya kil jbatik sok te hermanoetik sok te ya x-ayin lamalkʼinal ta congregación. Jaʼ nix jich kʼax tʼujbil ta ilel te lum yuʼun te Jehová te yanyantik jtaleltik sok jlumaltik. Te bin mukʼxan skʼoplale, jaʼ te tseʼel koʼtantik, melel yakotik ta skʼayinbeyel stalel te Jehová, te jaʼ jun Dios te ma sujawan.