JTEB MA SPISIL te ants winiketik snaʼojik te la yichʼ jijpanel ta teʼ te Jesús sok chaʼtul j-elekʼetik (Mat. 27:35-38). Te Biblia ya yal te kʼalal laj te Jesús la yichʼ chajpanbeyel te sbakʼetal yuʼun ya yichʼ mukel (Mar. 15:42-46). Pero ay machʼatik maba ya schʼuunik te jich kʼot ta pasele.

Ay chaʼoxtul te machʼatik ya yilbeyik skʼoplal te Evangelioetik, ma schʼuunik te ya smukik te machʼatik chopolik ta skʼajkʼalel te romanoetik. Ya schʼuunik te yan bin ya spasbeyik te sbakʼetal te ants winiketik-abi. Te periodista Ariel Sabar la schol ta alel ta revista Smithsonian te bin yuʼun ay machʼatik jich ya snopike. Jich la stsʼibay: «Te jijpanel ta teʼ jaʼ jun castigo te ya yichʼik akʼbeyel te machʼatik kʼax ma lek stalelik, ay chaʼoxtul pʼijil winiketik te ma lek ya yilik te bitʼil lek ya smukik te ants winiketik-abi te romanoetike». Te bin ya skʼanik-a te romanoetik, jaʼ te ya xkʼax bayal swokolik sok te nail ya yichʼik kʼexlaltesel te machʼatik ya yichʼik milele. Jaʼ yuʼun ay baeltik te tey jipil ya yijkitayik-a yuʼun ya xweʼotik yuʼun te chambalametike. Ta patil yaniwan schʼojik ochel ta chʼen.

Pero te machʼatik ya yilbeyik skʼoplal te bin kʼot ta pasel, staojik ta ilel te maba jich la yichʼik pasbeyel chaʼoxtul judioetik te la yichʼik milel. Ta 1968, la staik ta nopol Jerusalén jun mukenal yuʼun jtul winik te la yichʼ milel ta sbabial siglo. Te sbakel kʼejbil ta skʼejojibal baketik. Ta yutil la staik jun bakel okal te bajbil ta clavo te 11.5 centímetro snajtil. Te Sabar ya yal: «Te sbakel okal-abi jaʼ yuʼun jtul winik te Jehohanán sbiil, jich la yichʼ naʼel teme yuʼun-nix melel-a te bin ya yal te Evangelioetik ta swenta te la yichʼ mukel te Jesús». Jaʼ ini mero tulan skʼoplal, melel «te sbakel yit yok te Jehohanán la yakʼ ta ilel te ta skʼajkʼalel te Jesús, te romanoetik la yakʼik te ya yichʼ mukel ta lek te machʼa ya yichʼ jijpanel ta teʼ, jich te bin-utʼil ya spasik te judioetike».

Ta swenta te la yichʼ tael te sbakel okal-abi, yanyantik te bin ya snopik ta swenta te bin-utʼil la yichʼ jijpanel te Jesús. Pero te bin naʼbilix stojole jaʼ te ay machʼatik chopolik te la yichʼik jijpanel ta teʼ, la yichʼik mukel sok maba la yichʼik chʼojel ochel ta chʼen. Jaʼ yuʼun, smelelil te bin ya yal te Biblia ta swenta te la yichʼ mukel te Jesús. Te bin staojike, jich ya yakʼ ta ilel.

Te bin tulanxan skʼoplale jaʼ te bitʼil te Jehová la yal te ya yichʼ mukel te Jesús ta skʼinal jtul jkʼulej winik sok maʼyuk machʼa ya smak te Dios yuʼun ya skʼotes ta pasel te bin ya yal (Is. 53:9; 55:11).