1. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te Eclesiastés 3:1, 7?

AY CHAʼOXTULOTIK te bayal ya jmulan ya xkʼopojotik, pero ay yantik te ma mero ya xkʼopojik. Jich bitʼil ya yal te teksto te banti lokʼem skʼoplal te artikulo ini, ay yorail te ya xkʼopojotik sok ay yorail te maʼuke (kʼopona Eclesiastés 3:1, 7). Pero ay baeltik ya jkʼantik te jaʼukxan ya xkʼopojik chaʼoxtul kermanotaktik te bitʼil te yantike.

2. ¿Machʼa ay sderecho yuʼun ya yalbotik te bin-ora sok te bitʼil ya skʼan ya xkʼopojotike?

² Te bitʼil ya xjuʼ ya xkʼopojotike jaʼ jun majtanil te yakʼojbotik te Jehovae (Éx. 4:10, 11; Apoc. 4:11). Te Jehová ya yakʼ jnoptik ta Biblia te bitʼil ya skʼan ya jtuuntestik te jmajtantike. Te artikulo ini ya yakʼ kiltik ejemploetik ta Biblia te ya skoltayotik ta snaʼel te bin-ora ya skʼan ya xkʼopojotik sok te bin-ora ma skʼan ya xkʼopojotike. Jaʼnix jich ya jnoptik te bin yilel ya yil Jehová te bin ya kalbeytik te yantike. Ta nail ya kiltik te bin-ora ya skʼan ya xkʼopojotike.

3. Jich bitʼil ya yal te Romanos 10:14, ¿bin-ora ya skʼan ya kalbeytik skʼoplal te Jehová sok te Wentainel yuʼune?

³ Ya skʼan te spisil-ora ya kalbeytik skʼoplal te Jehová sok te Wentainel yuʼune (Mat. 24:14; kʼopona Romanos 10:14). Te kʼalal jich ya jpastike ya jkʼayinbeytik stalel te Jesuse. Jun te bin yuʼun xtaluk ta Balumilale jaʼ te tal yakʼ ta naʼel te bin smelelil ta swenta te sTate (Juan 18:37). Te kʼalal jich ya jpastik-euke yame skʼan ya jnaʼtik te kʼax mukʼ skʼoplal te bin-utʼil ya xkʼopojotike. Jich yuʼun te kʼalal ya kalbeytik skʼoplal te Jehovae, kʼax mukʼ skʼoplal te lamaluk koʼtantik, te ya kichʼtik ta  wenta te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik sok te bin schʼuunejike (1 Ped. 3:15). Teme jich ya jpastike, ay bin ya xjuʼ ya kakʼbeytik snopik sok ya xjuʼ mukʼ skʼoplal ya xkʼot ta yoʼtanik, jichme maba tojol kʼopnax ya yaʼiyik te bin ya kaltike.

4. Jich bitʼil ya yal Proverbios 9:9, ¿bin-utʼil ya xtuun te bin ya kaltike?

⁴ Teme ya yilik te ansianoetik te ya skʼan tojobtesel jtul ermano o ermana jaʼme yorail te ya skʼan ya xkʼopojike. Ya skʼan ya sleik te bin-ora ya skʼan ya spasik, jaʼniwan ta jun lugar te banti maʼyuk machʼatik ya yichʼik ilel yuʼun swenta ma xkʼexaw te machʼa ya yichʼ tojobtesele. Te kʼalal ya yakʼik te tojobtesele ya spasik tulan te ya x-ichʼawanik ta mukʼ. Pero ya yalbeyik ta jamal te bin tojobtesel ya yakʼ te Biblia swenta lek te bin ya spase (kʼopona Proverbios 9:9). ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ma xiwotik ta kʼop sok te ya xkʼopojotik te bin-ora ya skʼan pasele? Kilbeytik skʼoplal cheb ejemplo ta Biblia te maba pajal te bin la spasike. Ta nail ya jnopbeytik skʼoplal jtul winik te ma la stojobtes te snichʼnabe. Ta patil ya kilbeytik skʼoplal jtul ants te kʼopoj sok jtul ajwalil te tsabil yuʼun te Diose.

5. ¿Bin yuʼun ya kaltik te mukʼul saserdote Elí maʼyuk bin la yalbey te snichʼnabe?

⁵ Te mukʼul saserdote Elí ay chaʼtul snichʼnab te kʼux ta yoʼtane. Pero te snichʼnab maba la yichʼik ta mukʼ te Jehová manchukme ay yaʼtelik ta saserdote ta nailpakʼ templo. Jkʼaxel ma lek la spas te yaʼtelike, maʼyuk skʼoplal la yilik te majtanil ya yichʼ akʼbeyel te Jehovae sok la spasik mulil (1 Sam. 2:12-17, 22). Jich bitʼil ya yal te ley yuʼun Moisés la skʼan te lajuk yichʼik milele, pero te Elí maba la yakʼbey tulan tojobtesel sok la yakʼ te ya x-abatinikxan ta nailpakʼ temploe (Deut. 21:18-21). ¿Bin la snop yuʼun te Jehovae? Jich la yalbey te Elí: «Cʼax hich yac awichʼ ta mucʼ a te anichʼnab te bin utʼil te hoʼone». Jaʼ yuʼun te Jehová la smiltiklan te chopol winiketik-abi (1 Sam. 2:29, 34).

6. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin la spas te Elí?

⁶ Ay bin mukʼ skʼoplal ya yakʼ jnoptik te bin la spas te Elí. Teme ya jnaʼtik te ay jtul kamigotik o jfamiliatik la skʼaxuntaybey smantal te Jehovae ya skʼan ya kakʼbeytik snaʼ sok ya skʼan jultesbeytik ta yoʼtan te mantalil ya jtatik ta Bibliae. Ta patil ya skʼan ya kiltik teme ya yichʼ te koltayel yuʼun te machʼatik akʼbil yaʼtelik yuʼun te Jehovae (Sant. 5:14). Maʼyuk bin-ora ya jkʼan pajalotik sok te Elí te jaʼ mukʼ skʼoplal ta koʼtantik te kamigotik o jfamiliatik te bitʼil te Jehovae. Ya skʼan ma xiwotik ta yalbeyel, melel  ay bin lek ya xlokʼ-a. Kiltik te bin maba pajal la spas te Elí sok te jtul israel-ants te Abigail sbiile.

7. ¿Bin yuʼun bajt skʼopon David te Abigaile?

⁷ Te Abigail jaʼ yinam te Nabal te jaʼ jtul jkʼulej winik te ay bayal skʼinal. Kʼalal te David sok te winiketik yuʼun yakik ta anel ta stojol te Saule, la sjokinik te jkanantuminchijetik yuʼun te Nabal sok la skanantayik yuʼun te j-elekʼetike. ¿Labal yal wokol yuʼun te Nabale? Maʼuk. Kʼalal te David la stikun bael chaʼoxtul winiketik yuʼun ya skʼanbeyik jaʼ sok weʼelil te Nabale, kʼaxto ilin yuʼun, utawan sok labanwan (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14). Jaʼ yuʼun te David la yal te ya xbajt smiltiklan te winiketik ya x-aʼtejik ta stojol te Nabale (1 Sam. 25:13, 22). ¿Aybal bin-utʼil ya xjuʼ ta komel-abi? Te Abigail la sta ta ilel te jaʼ yorail te ya skʼan ya xkʼopoje. Jich yuʼun maba xiw yoʼtan, bajt sta ta be te David sok te 400 ta tul winiketik te yichʼoj yaʼtejibik ta milaw, te bayal swiʼnalik sok te kʼax ilinemike.

8. ¿Bin ya jnoptik ta swenta te bin la spas te Abigaile?

⁸ Te Abigail maba xiw te kʼalal kʼopoj sok te Davide sok la yichʼ ta mukʼ. La skʼan perdon ta stojol manchukme maʼyuk smul stukel. Jaʼnix jich la yilbey te lekil taleliletik yuʼune sok la yakʼ smukʼul yoʼtan ta stojol te Jehová te jaʼ ya xkoltayot yuʼune (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34). Jich bitʼil te Abigail ya skʼan ma xiwotik ta skʼoponel te machʼa ya kiltik te ay bin chopol ya xjuʼ ya spase (Sal. 141:5). Ya skʼan te ya x-ichʼawanotik ta mukʼ sok te jamal ya xkʼopojotike. Kʼalal ay machʼa ya jtojobtestik sok yutsil koʼtantik ya kakʼtik ta ilel te lekil amigootike (Prov. 27:17).

9, 10. ¿Bin ya skʼan ya yichʼik ta wenta te ansianoetik te kʼalal ya xtojobteswanike?

⁹ Te ansianoetik kʼax mukʼ skʼoplal te manchuk ya xiwik ta yalbeyel te machʼatik ay bin chopol ya spasike (Gál. 6:1). Ay spekʼelil yoʼtanik sok  snaʼojik te ay bin-ora ya xtuun yuʼunik-euk te tojobtesele, melel jmulawiletik-euk. Pero ma jaʼuk ya xmakotik ta yakʼel te tojobtesele (2 Tim. 4:2; Tito 1:9). Kʼalal ay machʼa ya yakʼbeyik tojobtesele ya spasik tulan yuʼun ya xnojpteswanik ta lek sok te ayuk slamalil yoʼtanike. Ta skaj te kʼux ta yoʼtanik te yermanotakike ya skʼan ya skoltayik (Prov. 13:24). Pero te bin mukʼ skʼoplal ta yoʼtanik jaʼ te ya yichʼik ta mukʼ te Jehová kʼalal ya yakʼik ta chʼuunel te mantaliletik yuʼun sok te ya skanantayik te kongregasion swenta ma sta swokolik-a (Hech. 20:28).

¹⁰ Ta ora ini la kiltikix te bin-ora ya skʼan ya xkʼopojotike. Pero ay bin-ora te jaʼ lek te maba ya xkʼopojotike. ¿Bin wokolil ya xjuʼ ya jtatik teme ya xkʼopojotike?

11. ¿Bin ejemplo la stuuntes te Santiago sok bin yuʼun snujpʼ te la stuuntese?

¹¹ Ay wokol ya kaʼiytik skomel te bin ya kaltike. Te Santiago te la stsʼibay te karta te yichʼoj te sbiile la stuuntes jun ejemplo te ya yakʼ ta naʼel te wokol ta komel te bin ya kaltike. Jich la yal: «Teme ay machʼa ma ba ya xjelaw ta cʼop, mero lec cʼohem, ya xhuʼ yuʼun scomel spisil te sbaqʼuetale» (Sant. 3:2, 3). Te Santiago jaʼ yak ta yalbeyel skʼoplal te freno te ya yichʼ akʼbeyel te kabayoe. Te machʼa kajal ta kabayo ya xjuʼ ya yakʼ beenuk o ya yakʼ skom sba. Pero teme ma snaʼ skomele yame xjuʼ te tulan ya xkaj ta animal sok ya sta swokol te kabayo sok te machʼa kajal tey-ae. Jaʼ jichotik-euk, teme ma jnaʼtik skomel te bin ya kaltike yame xjuʼ ya jta jwokoltik o ya kakʼbeytik swokol te yantike. Kilbeytik skʼoplal te bin-ora ya skʼan ya jkomtik te bin ya kaltike.

12. ¿Bin-ora ya skʼan ya jkom jbatik ta kʼop?

¹² ¿Bin ya skʼan ya jpastik kʼalal ay jtul ermano ay bin ya snaʼ te ma xjuʼ ta alele? Jun ejemplo, teme ay machʼa ya jnaʼbeytik sba te  nainem te banti makbil te kaʼteltike, ¿aybal jich ya kaʼiytik te ya jkʼan ya jojkʼoybeytik te bitʼil yakik ta spasbeyel yaʼtel Jehová te ermanoetik tey-ae? Ma yuʼunuk chopol te ya jkʼan ya jnaʼtik stojole, melel kʼux ta koʼtantik te kermanotaktike jaʼ yuʼun ya jkʼan ya jnaʼtik te bitʼil ayik yuʼun ya jnaʼtik te bin ya jkʼanbeytik te Dios ta stojolike. Pero jaʼme yorail te ya skʼan ya jkomtik te ketike. Maba ya kakʼtik ta ilel skʼuxul koʼtantik ta stojol te ermano teme ya jkʼanbeytik te yakuk yalbotik te bin snaʼoj te ma xjuʼ ya yale sok maba ya kakʼtik ta ilel skʼuxul koʼtantik ta stojol-euk te ermanoetik te la yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojole. Ma jkʼantik te ya kakʼbeytikxan swokolik te ermanoetik te nainemik te banti makbil te kaʼteltike. Jaʼnix jich te ermanoetik-abi maʼyuk bin ya yakʼik ta naʼel ta swenta te bitʼil ya scholik te skʼop Dios o te bitʼil ya x-abatinik ta stojol te Jehovae.

13. Jich bitʼil ya yal Proverbios 11:13, ¿bin ya skʼan ya spasik te ansianoetik sok bin yuʼun?

¹³ Te ansianoetik ya skʼan ya yichʼik ta wenta te bin ya yal te Proverbios 11:13 (kʼopona). Ya schʼuunik spasel-abi kʼalal maba ya yalik te bin ma xjuʼ ta alele. Te machʼatik nujpunemike ay wokolxan ya yaʼiyik spasel, melel ya yalbey sbaik te bin ya snopik, te bin yaʼiyel ya yaʼiy sbaik sok te bin ya smel yoʼtanik yuʼune. Pero te ansianoetik snaʼojik te ma xjuʼ ya yalik te bin snaʼojik ta stojol te ermanoetik ta kongregasione. Teme ya yalik te bin snaʼojike maʼyukix smukʼul yoʼtan te ermanoetik ta stojolik sok ya xbolob skʼoplalik. Te machʼatik ay yaʼtelik ta kongregasion ya skʼan te maba chaʼlam yoʼtanike (1 Tim. 3:8). Jaʼ-abi ya skʼan ya yal te ma skʼan ya sloʼloy te ermanoetik sok te ya spukbeyik skʼoplal yantike. Teme kʼux ta yoʼtan yinam te ansianoe maba ya scholbey yaʼiy te bin maʼyuk ta swenta snaʼele.

14. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya xkoltaywan te yinam te ansiano swenta lek skʼoplal te smamalale?

¹⁴ Te yinam te ansiano ay bin ya xjuʼ ya spas yuʼun lek skʼoplal te smamalale. ¿Bin-a te ya xjuʼ ya spase? Jaʼ te maba ya sjojkʼoybey te bin ma xjuʼ ya yale. Jich ya skoltay te smamalal sok jich ya yichʼ ta mukʼ te machʼatik yakʼojik smukʼul yoʼtanik ta stojol te smamalale. Pero te bin mukʼ skʼoplal jaʼ te ya yakʼbey stseʼelil yoʼtan te Jehová, melel ya yakʼ ayinuk lamalkʼinal sok jun ya x-ayin te kongregasione (Rom. 14:19).

15. ¿Bin la snop te Jehová ta swenta te oxtul winiketik te bajt yilik te Job sok bin yuʼun?

¹⁵ Te libro yuʼun Job ya yakʼ jnaʼtik te bin-ora sok te bin ya xjuʼ ya kaltike. Kʼalal kʼax bayal swokol te Jobe bajt ta ilel yuʼun chantul winiketik swenta ya yakʼbeyik smukʼul yoʼtan sok yuʼun ya yakʼbeyik tojobtesel. Maba kʼopojik ta ora te kʼalal kʼotik ta stojol te Jobe. Pero te kʼalal kʼopoj te Elifaz, Bildad sok Zofar la yakʼik ta ilel te ma la stuuntesik te tiempo-abi yuʼun ya snopik ta lek te bin ya yalik swenta ya skoltayik te Jobe. Jaʼnax la skʼasesik tiempo ta snopel bin-utʼil ya yakʼbeyik yil Job te ay bin chopol spasoje. Aynix smelelil te bin la yalike, pero jteb ma spisiluk te bin la yalik ta stojol te Job sok ta stojol te Jehovae lotil sok maba kʼopojik sok yutsil yoʼtanik. Jaʼnix jich kʼax tulan te bin la yalbeyik te Jobe (Job 32:1-3). ¿Bin la snop yuʼun te Jehovae? Ilin yuʼun te oxtul winiketik-abi sok la yal te ma snaʼik kʼinal, jaʼ yuʼun la yalbey te yakuk skʼanbeyik te Job te yakuk spas orasion ta stojolike (Job 42:7-9).

16. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin ma lek la spas te Elifaz, Bildad sok Zofar?

¹⁶ Ay bintik ya jnoptik yuʼun te bin ma lek la spas te Elifaz, Bildad sok Zofar. Ta sbabial, jaʼ te ma jaʼuk ya skʼan ya kiltik te banti ya xchʼay  te kermanotaktike (Mat. 7:1-5). Jaʼ lek te ya jchʼam kaʼiytik nailuke ma jaʼuk te oranax ya xkʼopojotike. Jaʼme jich ya jnaʼtik te bin yak ta kʼaxel ta stojolike (1 Ped. 3:8). Ta schebal, te kʼalal ya xkʼopojotik ya skʼan ya kaʼiytik teme smelelil sok teme ay yutsil te jkʼoptike (Efes. 4:25). Ta yoxebal, jaʼ te bayal skʼoplal ta yoʼtan te Jehová te bin ya kalbey jbatik sok te yantike.

17. ¿Bin ya jnoptik ta swenta te ejemplo yuʼun te Eliú?

¹⁷ Te Eliú te talem ta stsʼumbal Abraham jaʼnix jich kʼot yil te Jobe. Kʼalal te Job sok te oxtul winiketik yakik ta kʼop-ae, te Eliú yak ta schʼamel yaʼiy te bin ya yalike. Jich yilel te la schʼam yaʼiy ta lek te bintik la yalike, melel la stojobtes sok yutsil yoʼtan te Job swenta ya sjeltay te snopojibal yuʼune (Job 33:1, 6, 17). Te bin mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te Eliú jaʼ te ya yakʼ ta ichʼel ta mukʼ te Jehová, ma jaʼuk te ya yakʼ sba ta ichʼel ta mukʼ o te ay machʼa yan ya yichʼ ichʼel ta mukʼe (Job 32:21, 22; 37:23, 24). Te ejemplo yuʼune ya yakʼ kiltik te ay yorail te maba ya xkʼopojotik sok te ya jchʼam kaʼiytike (Sant. 1:19). Jaʼnix jich ya yakʼ jnoptik te jaʼuk mukʼ skʼoplal ta koʼtantik te ya kakʼtik ta ichʼel ta mukʼ te Jehová kʼalal ya kakʼtik tojobtesel, ma jaʼuk te joʼotik ya kichʼtik ichʼel ta mukʼe.

18. ¿Bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te ya kaltik wokol yuʼun te ya xkʼopojotike?

¹⁸ ¿Bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te ya kaltik wokol ta stojol Jehová yuʼun te ya xkʼopojotike? Jaʼ teme ya jtʼuntik te bin ya yal te Biblia ta swenta te bin ya kaltik sok te bin-ora ya kaltike. Te pʼijil ajwalil Salomón jich akʼbot stsʼibay yuʼun te Diose: «Te cʼop ya yichʼ halel ta mero yorahil, hich cʼohem te bin utʼil manzana pasbil ta oro te chʼalbil ta plata» (Prov. 25:11). Teme ya jchʼam kaʼiytik ta lek te bin ya yalik te yantik sok teme ya jnoptik ta lek te bin ya kaltike jichme ya xkʼot te bitʼil «manzana pasbil ta oro», jaʼ-abi ya skʼan ya yal te kʼax lek sok te mukʼ skʼoplal te bin ya kaltike. Jich yuʼun, chikan teme bayal o jtebnax ya xkʼopojotik ya xjuʼ ya kakʼbeytik smukʼul yoʼtan te yantik, jichme ya kakʼbeytik stseʼelil yoʼtan te Jehovae (Prov. 23:15; Efes. 4:29). Jaʼnaxme jich ya kakʼtik ta ilel te ya kaltik wokol yuʼun te majtanil yakʼojbotik te Diose.