¿Anaʼojbal-a?
Ta namey kʼinal ¿yabal yichʼ tuuntesel te papiro yuʼun ya yichʼ pasel barkoetik?
Steʼel papiro.
BAYAL ants winiketik snaʼojik te ta namey kʼinal te egipcioetik jaʼ ya stuuntesik te papiro yuʼun ay bin ya stsʼibayik tey-a, jaʼnix jich ya stuuntesik-euk te griegoetik sok te romanoetik. * Pero maʼyuk bayal machʼa snaʼoj te jaʼnix jich ya xjuʼ ya yichʼ tuuntesel yuʼun ya yichʼ pasel barkoetik-a.
Cheb barkoetik te pasbil ta papiro te la yichʼ tael ta smukenal te egipcioetik.
Kʼaxemix ta 2,500 jaʼbil te j-alwanej Isaías la yal te ants winiketik te nainemik «ta jehch mucʼul haʼetic yuʼun Etiopía» la stikunik «bahel jal-cʼopetic ta mar ta barcohetic» te pasbilik ta papiro. Ta patil te j-alwanej Jeremías la yal te medoetik sok te persaetik ya yochintayik te lum yuʼun Babilonia sok ya schikʼik te barkoetik te pasbil ta papiro yuʼun te babilonioetik yuʼun jich ma xlokʼik ta anel-a (Is. 18:1, 2; Jer. 51:32).
Te bitʼil jaʼ lokʼem tal ta yoʼtan Dios te bin tsʼibaybil ta Biblia, te machʼatik ya skʼoponike ma chamuknax yoʼtanik yuʼun te bitʼil te arqueólogoetik ay staojik ta ilel te ta namey kʼinal te barkoetik yichʼoj pasel ta papiro (2 Tim. 3:16). Kilbeytik skʼoplal ta lek te bin-utʼil pasbil te barkoetik yuʼun papiro te yichʼoj tael ta Egipto.
TE BIN-UTʼIL PASBIL TE BARKOETIK TA PAPIRO
Te banti ya yichʼ mukel te egipcioetik, ay yichʼoj tael dibujoetik te ya yakʼ ta ilel te bin-utʼil ya stsobik te papiro sok te bin-utʼil ya yichʼ pasel te barkoetik. Te winiketik ya sbojik te steʼel te papiro sok ya syomik ta chukel ta lek. Te bitʼil pechajtik te steʼel te kʼalal ya yichʼ yomel ta chukel, ya snupʼtiklan sba sok tulan ya xkʼot. Jun libro ya yal te barkoetik te pasbil ta papiro ya xjuʼ te 17 metro (55 pies) snajtil sok te ay 10 o 12 ta jujun jejch steʼel yuʼun ya yichʼ tijel-a.
Dibujo te ya yakʼ ta ilel te bin-utʼil ya yichʼ pasel-a te barko ta papiro.
¿BIN YUʼUN LA YICH PASEL TE BARKOETIK TA PAPIRO?
Te papiro bayal ya xchʼi ta stiʼil te mukʼul jaʼ Nilo. Te barkoetik te pasbil ta papiro maba wokol ta pasel. Manchukme jajch yichʼ tuuntesel te teʼ yuʼun ya yichʼ pasel te mukʼul barkoetik, pero te jtsakchayetik sok te jnutsojeletik jaʼto ya stuuntesik-a te chʼin barkoetik te pasbilik ta papiro.
Bayal jaʼbil la yichʼ tuuntesel te barkoetik te pasbilik ta papiro. Te griego winik Plutarco, te kuxin ta sbabial sok ta schebal siglo ta jkʼajkʼaleltik la yal te ants winiketik yato stuuntesik-a te barkoetik te pasbilik ta papiro.
^ parr. 3 Te papiro ya xchʼi ta pamal jaʼetik sok ta mukʼul jaʼetik. Te papiro ya xjuʼ ya sta 5 metro snajtil sok te steʼel ya xjuʼ ya sta 15 sentimetro sbalalil.
