Te kʼalal jich kʼot ta pasele ay bin jelon ta jkuxlejal, melel tey-ora kaj jle-a te Jpaswanej kuʼuntike. Pero mato ya kalbeyex te bin kʼax ta ajkʼabal-abi, jaʼ nail ya kalbeyex te bin kʼax ta jkuxlejal te kʼalal chʼinonto-ae te jaʼ la sjelbon te jpensar sok te kaj jle Dios yuʼune.

Ayinon ta 1937 ta Guesnain, jun pueblo ta ay ta norte yuʼun Francia. Te jtate ya x-aʼtej ta slokʼesel akʼal sok la yakʼbon jnop te mukʼ skʼoplal te ya x-aʼtejotike. Jaʼnix jich la yakʼbon jnop te bin stojil ta pasel. Jaʼ ya skoltaybey skʼoplal te sjoʼtak ta aʼtel te chujkultik te banti ya x-aʼtejike, jaʼ yuʼun la sle koltayel sok ya xbajt ta marcha. Jaʼnix jich te jtate ma lek ya yil te saserdoteetik ta jlumal te ma lek stalelik. Manchukme ay skʼulejalik ya skʼanbeyik takʼin sok weʼelil te j-aʼteletik te maʼyuk bin ay yuʼunik. Te jtate kʼax ma lek ya yilbey te stalelik jaʼ yuʼun maʼyuk bin-ora la snojpteson ta swenta te relijion sok maʼyuk bin-ora la yalbon te skʼop Dios.

Te kʼalal mukʼubonxane ma lek la kil te bin ma stojiluk ya yichʼ pasel. Ma lek ya kil te ya  yichʼik pʼajel te jyanlumetik te ayikix ta kuxinel ta Francia. Ya jmulan sjokinel te yal snichʼnab te jyanlumetik sok ya xtajinotik ta futbol. Te jmamae talem ta Polonia. Jaʼ ya jmulan te jun-nax ayotik sok te lamalnax kʼinal ya kaʼiytik manchukme yanyantik-a te jtsʼumbaltike.

Ta 1957 la yikʼonik yuʼun ya x-ochon ta soldado, jaʼ yuʼun-abi te ayon ta witstikil yuʼun Argelia ta ajkʼabal-abi te la kalbey skʼoplal ta sjajchibale. Te kʼalal la kal «¡Dios kuʼun, koltayawon!», la kil te jaʼ kojt burro te machʼa la xiwteson, ma jaʼuk te jkontrae. ¡Kuxnax kʼinal la kaʼiy! Te bin kʼax ta jkuxlejal soknix te guerrae jaʼ la yakʼ te la jnop te bin-nix swentail-a te kuxlejalile, jaʼ yuʼun jich la jojkʼoybey jba: ¿Bin yuʼun te liʼ ayotike?, ¿aybal jkʼoplaltik ta yoʼtan te Diose? Sok ¿aybal bin-ora te ay lamalkʼinale?

Ta patil te kʼalal boon ta yulaʼtayel te jmeʼ jtat, la jnaʼbey sba jtul testigo yuʼun Jehová. La yakʼbon te La Sainte Bible, te jaʼ sBiblia te katolikoetik te kʼasesbil ta kʼopil francés. Te kʼalal sujton ta Argelia kajon ta skʼoponel jun teksto te ay bin la yakʼbon jnope, jaʼ te bin ya yal te Apocalipsis 21:3, 4, te jich ya yal: «Ya xnahinix Dios ta yohlil te ants-winiquetic [...] ya me xcusticlambot yaʼlel sitic yuʼun te Diose; mayuquix lajel, mel-oʼtan, oqʼuel o te bin cʼux». * Maʼyuk bin-ora jich jkʼoponoj-a, jaʼ yuʼun la jojkʼoybey jba teme yuʼun-nix melel-ae. Maʼyuk bin jnaʼoj-a ta swenta te Dios ni te Biblia.

Te kʼalal lokʼon ta soldadoil ta 1959, la jnaʼbey sba jtul Testigo te François sbiil, bayal bin la yakʼbon jnop ta Biblia, jich bitʼil te Jehová sbiil te Diose (Sal. 83:18). Jaʼnix jich la yalbon te ya slajin Jehová spisil te bin ma stojiluk ya yichʼ pasel, te ya xpastaj ta Nichimal Kʼinal te Balumilal sok te ya xkʼot ta pasel te bin ya yal te Apocalipsis 21:3, 4.

Te bin la jnope jich la kil te jaʼ smelelil sok kʼot ta koʼtan. Jaʼnix jich ilinon ta stojol te saserdoteetik sok kʼan kakʼtiklan ta chukel ta swenta te ma jaʼuk ya yakʼik ta nopel te bin ya yal te Biblia. Jich la kil te jaʼto yakon ta skʼayinbeyel stalel te jtate sok ya jkʼan te oranax ya jchajpan.

Jaʼ la skoltayon te François sok te yantik Testigoetik ta sjeltayel te jtalele. Te yachʼil kamigotak la scholbonik kaʼiy te j-abatetik yuʼun te Jehová ma lek te ay bin chopol ya kaltik ta stojol te ants winiketik, te bin ya jpastike jaʼ te ya jcholbeytik yaʼiy te lek yachʼil kʼop ta swenta te Wentainel yuʼun te Diose. Jaʼ te bin la spas te Jesús sok te la yakʼbey spas te jnopojeletik yuʼun (Mat. 24:14; Luc. 4:43). Jaʼnix jich la jnop te lekuk ya xkʼopojon ta stojol te ants winiketik sok te ya kichʼtik ta mukʼ, manchukme yanyantik te bin schʼuunojik. Te Biblia jich ya yal: «Como te aʼbat yuʼun te Cajwaltic ma xpas ya shach cʼop; ha ya scʼan te lecuc yoʼtan ta stojol spisil yantic» (2 Tim. 2:24).

La jelontes te jtalele sok la kichʼ jaʼ jich bitʼil testigo yuʼun Jehová ta 1959 ta jun mukʼul tsoblej yuʼun sirkuito. La jnaʼbey sba jtul  ermana te bayal la jmulane, te Angèle sbiil. Kaj kulaʼtay ta skongregasion sok nujpunotik ta 1960. Kʼax lekil ants sok lekil inamil, te jaʼ jun majtanil te la yakʼbon te Jehová (Prov. 19:14).

Te jayeb jaʼbil kʼaxem tal kuʼune, bayal bin jnopoj yuʼun te ermanoetik te bayalix eksperiensia yuʼunike. Te bin la yakʼbonik jnop, jaʼ te yakuk jpas te kaʼtel sok spekʼelil koʼtan sok te jaʼ ya jpas te kʼopetik ay ta Proverbios 15:22, te jich ya yal: «Lec ya xcʼoht ta loqʼuel teme ay tsobol jʼacʼ-oʼtaniletique».

Ta 1964 kʼot ta koʼtan yuʼun-nix smelelil-a te bin ya yal te tekstoe. Ta jaʼbilnix-abi, la kichʼ kaʼtel bitʼil superintendente yuʼun sirkuito, kaj kulaʼtay te kongregasionetik yuʼun ya kakʼbey smukʼul yoʼtan te ermanoetik sok te ayukxan yip schʼuunel yoʼtanik. Pero aytonax 27 kaʼbilal-a sok mato ayuk bin ya jnaʼ spasel-a, jaʼ yuʼun ay te banti ya xchʼayone. Manchukme jich-abi ay bintik la yakʼbon jnop. Bayalxan bin la jnop ta swenta te bin la yalbonik te ermanoetik te pʼijubenikix ta lek sok te bayal bin la snaʼikix pasel.

Ya xjul ta koʼtan te kʼalal laj koʼtan ta yulaʼtayel te kongregasion ta París jtul ermano la yalbon teme ya xjuʼ ya xkʼopojon soke, la kalbey te yake.

Jich la sjojkʼoybon: «Louis, kʼalal jtul doktor ya xbajt ta jun na, ¿machʼa xbajt yulaʼtay?».

Jich la sutbey: «Jaʼ te machʼatik ay ta chamele».

Pero jich la yalbonxan: «Yuʼun-nix jich-a, pero ay kiloj te jaʼnax ya ajokin te machʼatik tulan ay te chʼuunel yoʼtanik jich bitʼil te superintendente yuʼun te Kongregasion. Ta kongregasion ay ermanoetik te ochelikto o ya xiwik ta kʼop o chebajem yoʼtanik. Yaniwan x-akʼbot smukʼul yoʼtanik teme ya alokʼes atiempo yuʼun ya xbaat ta snaik sok te ya ajokin ta weʼel».

Mukʼ skʼoplal la kil te bin la yalbon te ermanoe, la stijbon koʼtan te skʼuxul yoʼtan ta stojol te tuminchijetik yuʼun te Jehová. Maʼyuk bin la kal yuʼun te bin la yalbone, jajch jpas ta oranax. Ya kalbey wokol yuʼun te Jehová te ay ermanoetik te ya xkoltaywanike.

Ta 1969 sok ta 1973 la yakʼbonik jwentain te Departamento yuʼun Weʼelil ta cheb mukʼul  tsoblej internasional te la yichʼ pasel ta Colombes (París). Ta 1973 ta mukʼul tsoblej la jmakʼlintik 60,000 ta tul ermanoetik ta joʼeb kʼajkʼal. Bayal xiwon yuʼun, pero te bin la skoltayone jaʼ te bin ya yal te Proverbios 15:22, te jaʼ ya jkʼanbeytik koltayel te machʼatik ya snaʼik ta leke. La jle koltayel ta stojol te ermanoetik te tulan schʼuunel yoʼtanike sok te ay jich kʼaxem ta stojolik-euke. La jkʼopon ermanoetik te ya schonik tiʼbal, te ya stsʼunbajik, te ya snaʼik spasel weʼelil sok te ya snaʼik ta lek manbajel. Te bitʼil la skoltayonike juʼ kuʼuntik smakʼlinel te ermanoetik.

Ta 1973 te joʼon sok te kiname, la kichʼtik ikʼel ta Betel yuʼun Francia. Wokol la kaʼiy te bin la yakʼbonik jpase, melel ya jle te bin-utʼil ya kakʼbey bael publikasionetik te ermanoetik ta Camerún, te jaʼ jun nasion yuʼun África te banti la yichʼ makel te kaʼteltik ta 1970 kʼalal ta 1993, bayal la jmel koʼtan yuʼun. Jich yilel te ermano te ya yil te aʼtelil ya yichʼ pasel ta Francia la snaʼ stojol te yakal jmelbel koʼtane, jaʼ yuʼun jich la yalbon: «Te ermanoetik ta Camerún ya skʼan ya yichʼik makʼlinel ta swenta skʼop Dios. ¡Akʼa jmakʼlintik!». Jaʼ yuʼun jich la jpastik.

Bayal buelta boon ta nasionetik te nopol yiloj jba sok te Camerún yuʼun ya jtsob jba sok te ansianoetik tey-ae. Te ermanoetik ini la skoltayonik ta stael bin-utʼil ya jtikunbey bael te publikasionetik te ermanoetik ta Camerún. La yakʼbotik bendision te Jehová te bitʼil la jpastik tulane. Ayniwan 20 jaʼbil te ermanoetik ta Camerún spisil-ora la yichʼik te La Atalaya sok te publikasion ya xtuun ta jujun u te Nuestro Servicio del Reino sbiil-ae.

Jaʼto te bitʼil la jnaʼbey sba te Angèle, la kilbey te lekil taleliletik yuʼun. Te kʼalal nujpunemotikix-ae la jtaxan ta ilel. Te bin-ora  nujpunotike, ta ajkʼabal-abi la skʼanbon te yakuk jkʼopon te Jehová sok te yakuk jkʼanbeytik te yakuk skoltayotik yuʼun ya x-abatinotik ta stojol. Te Jehová la yaʼiy stojol te jkʼoptike.

Te Angèle skoltayejon yuʼun ya smukʼulinxan koʼtan te Jehová. Ta 1973 te kʼalal la kichʼtik ikʼel ta Betel, kʼan ma jkʼan, melel jaʼ ya jmulan te ya x-abatinon ta superintendente yuʼun sirkuito. Pero te Angèle la sjultesbon ta koʼtan te kakʼoj jbatik ta stojol te Jehová, jaʼ yuʼun jaʼ ya skʼan jchʼuuntik te bin ya skʼanbotik te organisasion (Heb. 13:17). Maʼyuk bin la kalix yuʼun, jaʼ yuʼun la jchʼuuntik te ikʼele jich bootik ta Betel. Te jayeb jaʼbil kʼaxem tal kuʼuntike, te kiname maʼyuk bin ya yal, ya snaʼ stsajtayel sba sok tulan schʼuunel yoʼtan, jaʼ skoltayejotik te kʼuxuk ya kaʼiy jbatik sok te lekuk te bin ya jtatik ta nopele.

Te bitʼil ayix kaʼbilaltik, te Angèle lekil inamil sok ya skoltayon. Jich bitʼil te eskuelaetik te ya yakʼik nojpteswanej ya yichʼ akʼel ta inglés, te bitʼil ya jkʼan ya xbootike, te joʼon sok te Angèle kajotik ta snopelxan ta lek te kʼopile, jaʼ yuʼun bootik ta jun kongregasion te ya xkʼopojik ta inglés, manchukme ayix 75 kaʼbilaltik-a. Te bitʼil ochemon ta Komite yuʼun Sukursal ta Francia, wokol la kaʼiy snopel yan kʼopil. Pero talel kʼaxel la jkoltay jbatik. Manchukme kʼaxemix ta 80 kaʼbilaltik, yato jchajpan jbatik yuʼun te tsoblejetik ta inglés sok ta francés. Ya jpastik tulan ta skoltayel te kongregasion ta tsoblejetik sok ta scholel skʼop Dios. Te Jehová yakʼojbotik bendision te bitʼil la jnoptik inglés.

Ta 2017 la kichʼtik akʼbeyel jun mukʼul bendision. Te Angèle sok te joʼon la kichʼtik ikʼel ta Pʼijubtesel ta swenta Komiteetik yuʼun Betel sok Yinamik, te la yichʼ pasel ta Centro Educativo yuʼun te Watchtower ta Patterson (Nueva York).

Te Jehová yuʼun-nix jaʼ-a te Mukʼul Jpʼijubteswanej (Is. 30:20). Jaʼ yuʼun spisil te j-abatetik yuʼun manchukme jchʼielikto o ayix yaʼbilalik, ya yichʼik lekil pʼijubtesel (Deut. 4:5-8). Ay jtaoj ta ilel te ay jchʼieletik te ya schʼam yaʼiyik te konsejoetik yuʼun te Jehová, te ermanoetik sok te ermanaetik te ayix eksperiensia yuʼunik ya staik ta nopel ta lek te bin ya spasik sok jun yoʼtan ya yakʼ sbaik. Te Proverbios 9:9 jich ya yal: «Aʼbeya snop te machʼa pʼij yoʼtan, ya me xpʼijub xan yuʼun; nohptesa te machʼa toj yoʼtan, hich bayel xan bin ya snaʼ a».

Ay baeltik ya xtal ta koʼtan te bin kʼax ta ajkʼabal ta wits yuʼun Argelia te ayix tal 60 jaʼbil. Ma jnopoj-a te ya jta stseʼelil koʼtane. Bayal bin jnopoj ta stojol te yantik, te joʼon sok te Angèle yakʼbeyojotik jun lekil kuxlejalil te Jehová. Jaʼ yuʼun kakʼoj ta koʼtantik snaʼbeyelxan sba te jTatik Jehová sok te kermanotaktik te pʼijubenik ta lek te kʼux ta yoʼtanik te Jehová.