1, 2. ¿Bin ya yalik chaʼoxtul hermanoetik ta swenta te machʼatik ya slekolin sbaik?

 KʼAX tʼujbil te kʼalal ay machʼa ya xjajch slekolin sbaike. Teme ay alekole, yaniwan akʼanik te lek ya xkʼoex ta lokʼel. Jich bitʼil kʼaxem ta stojol bayal hermanoetik sok hermanaetik. Jtul hermana ta Etiopía te Tiina a sbiil, jich ya yal: «Jun te bin kʼax tʼujbil te kʼaxem ta jkuxlejale jaʼ te kʼalal jlekol jba sok-a te jmamalal. Ya kaltik ta swenta te bintik mukʼik skʼoplal, pero jaʼnix jich ya stseʼejinotik. Kʼax lek te la jta te machʼa kʼax kʼuxon ta yoʼtan jich te bin-utʼil kʼux ya kaʼiye».

² Jtul hermano ta Países Bajos te Alessio sbiil, jich ya yal: «Bayal la jmulan snaʼbeyel sba te kinam te kʼalal jlekol jbatik-ae. Pero, jaʼnix jich la kiltik wokoliletik». Ta artículo ini ya xbajt kalbeytik skʼoplal cheʼoxeb wokoliletik sok bin-utʼil te Biblia ya xjuʼ ya skoltay te machʼatik slekol sbaik yuʼun lek ya xkʼotik ta lokʼel. Jaʼnix jich ya kiltik bin ya xjuʼ ya spasik te yantik hermanoetik ta congregación yuʼun ya xjuʼ ya xkoltaywanik.

¿BIN SWENTAIL TE AY MACHʼATIK YA SLEKOLIN SBAIKE?

3. ¿Bin swentail te ay machʼa ya slekolin sbaike? (Proverbios 20:25).

³ Kʼax tʼujbil te kʼalal ay machʼa ya xjajch slekolin sbaike, pero jaʼnix jich kʼax mukʼ skʼoplal, melel tey ya staik ta nopel-a teme ya xnujpunike. Te kʼalal ya xnujpun te achʼix sok te kerem, ya yalik ta jamal ta stojol te Jehová te kʼux ya xbajt yaʼiy sbaik sok te ya yichʼ sbaik ta mukʼ jaʼ chikan te jayeb kʼajkʼal kuxulike. Pero ya skʼan ya snopik ta lek te bin ya spasik te kʼalal mato ayuk bin yalojik ta jamale (kʼopona Proverbios 20:25). Te kʼalal ay machʼa ya xjajch slekolin sbaike, jaʼ yorail te ya xjajch snaʼbey sbaik ta lek yuʼun jich lek te bin ya staik ta  nopel spasel. Jaʼ-abi, tey ochem skʼoplal-a teme ya xnujpunik o teme ya slajinbeyik skʼoplal te bitʼil slekolinoj sbaike. Teme ya slajinbeyik skʼoplale, maba ya skʼan ya yal te maʼyuk bin lek lokʼ-ae, melel koltayotik ta stael ta nopel te bin lek ya spasike.

4. ¿Bin yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal te ya xkʼot ta koʼtantik te bin swentail te ay machʼa ya slekolin sbaike?

⁴ ¿Bin yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal te ya xkʼot ta koʼtantik te bin swentail te ay machʼa ya xjajch slekolin sbaike? Melel teme kʼoem ta yoʼtan ta lek te hermano, maba ya sle slekol teme ma skʼan ya xnujpune. Pero, ma jaʼuknax te machʼatik maba nujpunemik ya skʼan ya xkʼot ta yoʼtanik te bin swentail te ay machʼa ya xjajch slekolin sbaike, jpisiltik ya skʼan ya xkʼot ta koʼtantik. Ayniwan machʼatik ya snopik teme ay machʼa slekolinoj sbaik ya skʼan ya xnujpunik. Pero, jaʼ-abi ya xjuʼ ya yutsʼinbey yoʼtan te achʼix keremetik. Jtul hermana te maba nujpunem ta Estados Unidos te Melissa sbiil, jich ya yal: «Ay hermanoetik te bayal bin ya yalik ta stojol te machʼatik ya slekolin sbaik. Jaʼ yuʼun ay machʼatik maba ya yijkitay sbaik manchukme ya yil bayal swokolik. Sok ay yantik te maba ya sle slekolik yuʼun jich maʼyuk bin ya yichʼik albeyel-a».

NAʼBEYA ABAIK TA LEK

5, 6. ¿Bin ya skʼan ya snaʼik stojol te machʼatik slekol sbaike? (1 Pedro 3:4).

⁵ ¿Bin ya skoltayat ta snopel teme ya xnujpunat sok te alekole? Naʼbeya sba ta lek. Te kʼalal mato alekolinoj abaik-ae aynix te bintik la awil ta stojole. Pero ta ora ini, jaʼix yorail te ya anaʼ te bin ay ta yoʼtan (kʼopona 1 Pedro 3:4). Jaʼ-abi smakojbey skʼoplal te schʼuunel yoʼtan, te bin yilel stalel sok te bin ya snope. Kʼunkʼun ya xjuʼ ya awakʼbey sujtib te jojkʼoyel ini: «¿Lekil mamalalilbal o lekil inamilbal ya xkʼot?» (Prov. 31:​26, 27, 30; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). «¿Yabal xjuʼ ya kakʼbey jba kiltik te kʼuxul oʼtanil sok te ya kakʼbey jbatik te bin ya xtuun kuʼuntik ta jujuntule? ¿Yabal xkujch kuʼun te banti ya xchʼaye?» (Rom. 3:23). b Ayukme ta awoʼtan ini: te machʼatik leknax ya yil sbaike ma jaʼuk ta swenta te pajal stalelike, jaʼ ta swenta teme ya xkujch yuʼunik te bin yilel te stalel te yane.

⁶ ¿Binxan ya skʼan ya anaʼ te kʼalal alekolinoj abaik-ae? Te kʼalal mato bayal stsakoj  yip te skʼuxul awoʼtan ta stojol-a te alekole, lek teme ya awalbeyik skʼoplal ta swenta te bintik metaetik ay awuʼunik, ta swenta te chamel, te takʼin o te bin kʼaxem ta akuxlejalik. Ma puersauk te ta sjajchibal ya awalbeyik skʼoplal spisil ini (paja awil sok Juan 16:12). Teme jich ya awaʼiy te mato yorailuk te ya awalbeyik skʼoplale, albeya. Pero ayukme ta awoʼtan te ya skʼan ya snaʼ te alekol yuʼun jich ya snaʼ te bin ya sta ta nopel spasele. Jaʼ yuʼun yananix skʼan ya awalbeyik skʼoplal-a.

7. ¿Bin ya xjuʼ ya spasik te machʼatik slekol sbaik yuʼun ya snaʼbeyxan sbaik ta lek? (Ilawil te recuadro « Te kʼalal namal slumalik te machʼa slekolinoj sbaike» sok te fotoetik).

⁷ ¿Bin ya skoltayatxan ta snaʼbeyel sba ta lek te alekole? Jaʼ te jamal ya xkʼopojex, ya apasbey abaik jojkʼoyeletik sok te ya achʼam awaʼiyik te bin ya yal te yane (Prov. 20:5; Sant. 1:19). Ya xjuʼ te ay bin ya apasik yuʼun jich ya xkʼopojex, jich bitʼil te pajal ya xweʼex, te ya xlokʼex ta paxial te banti bayal ants winiketik sok te ya acholik skʼop Dios. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya anaʼbey abaik ta lek te kʼalal ya akʼasesik tiempo sok te awamigotakik sok te afamiliaik. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya achapik te ay bin ya apasik yuʼun jich ya awilik te bin yilel stalel te alekol te kʼalal sjokinoj yantik ants winiketik. Jich la spas te Albert, te talem ta Países Bajos, te kʼalal slekolinoj sba sok-a te Alicia, jich ya yal: «Ya jchaptik te ay bin ya jpastik yuʼun jich ya jnaʼbeyxan jbatik-a. Jich bitʼil te ya jpastik weʼelil o te ya jkustik te na. Jich jajch kiltik te bin ya jnaʼtikxan spasel sok te bintik ma jnaʼtik spasele».

8. ¿Bintik lek ya xlokʼ yuʼunik-a te machʼatik slekolinoj sbaik teme pajalnax ya snopik te Bibliae?

⁸ Yanxan te bin ya skoltayat ta snaʼbeyel sba ta lek te alekole jaʼ te pajalnax ya anopik te Bibliae. Teme ya ataik ta nopel te ya xnujpunexe, ya skʼan ya alokʼesik tiempo yuʼun ya awichʼik ta mukʼ te Dios ta sjunal na swenta lek ya xlokʼ-a te nujpunel awuʼunike (Ecl. 4:12). Jaʼ yuʼun, ¿mabal snujpʼuk te ya xjajch anopikix te Biblia ta achebalike? Melelnix-a te machʼatik slekolinoj sbaik mato jaʼukik jun familia sok te mato jaʼuk jolal yuʼun na te winike. Pero, teme ya xkʼayex ta snopel te Biblia, yame xjuʼ ya awilik te bin yilel te schʼuunel yoʼtan te yane. Te Maks sok te Laysa, te kuxinemik ta Estados Unidos, ya yalik te bayal koltayotik  yuʼun te jich la spasike. Te Maks jich ya yal: «Te kʼalal jajch jlekolin jbatike, jajch jnoptik te publicacionetik te ya yalbey skʼoplal ta swenta te machʼatik ya slekolin sbaik, te nujpunel sok te kuxlejalil ta familia. Ta swenta-abi la kalbeytik skʼoplal bayal temaetik ta swenta te nujpunele».

TE BINXAN YA SKʼAN YA AWICHʼIK TA WENTA

9. Te machʼatik slekolinoj sbaik, ¿machʼatiknax ya skʼan ya yalbeyik te slekol sbaike?

⁹ ¿Machʼatik ya awalbeyik? Jaʼex ya anaʼik. Teme mato jaluk jajch alekolin abaike, yaniwan ataik ta nopel te maʼyuk bayal machʼatik ya awalbeyike (Prov. 17:27). Jich maba ya awichʼik pasbeyel bayal jojkʼoyeletik sok te ya awichʼik tenel. Pero, teme maʼyuk machʼa ya awalbeyike, yaniwan xnamajex ta stojol te yantik ta skaj te maba ya akʼanik te ay machʼa ya snaʼe. Pero, jaʼ-abi maba lekuk. Te bin lek ya xjuʼ ya apasike jaʼ te ay machʼa ya awalbeyik te ya xjuʼ ya skoltayex sok te ya yakʼbeyex lekil consejoetik, jich bitʼil te afamiliaik, te awamigotakik te yijubenix te schʼuunel yoʼtanik o te ancianoetik (Prov. 15:22).

10. ¿Bin ya skoltayex yuʼun maʼyuk bin chopol ya apasik te kʼalal alekolinoj abaik? (Proverbios 22:3).

¹⁰ ¿Bin ya skoltayex yuʼun maʼyuk bin chopol ya apasik te kʼalal alekolinoj abaik? Te kʼalal ya xmukʼubxan te skʼuxul awoʼtan ta stojol te alekole, ya amulanxan. Pero maba ya akʼan ya apasik te bin ya yilay te Jehová (1 Cor. 6:18). Jaʼ yuʼun, mame xa awalbeyik skʼoplal te mulwej, te atukel ya xjilex o te ya xyakubex (Efes. 5:3). Spisil-abi ya xjuʼ ya yikʼex bael ta spasel tulan mulil. Jaʼ yuʼun kʼaytesa abaik ta yalel te bin ya skʼan ya apasik yuʼun ya achʼuunik te mantaliletik ya yakʼ te Jehová te kʼalal alekolinoj abaike (kʼopona Proverbios 22:3). Ilawil te bin la spasik te Dawit sok te Almaz, te kuxinemik ta Etiopía, jich ya yalik: «Spisil-ora ya jokintik te kamigotaktik sok ya xbootik ta lugaretik te banti bayal ants winiketik. Maʼyuk bin-ora jtukel jilotik ta carro o ta na. Jich maba ya xyalotik ta spasel tulan mulil».

11. ¿Bin ya skʼan ya yichʼik ta wenta te machʼatik slekolinoj sbaik ta swenta te bitʼil ya yakʼbey sba yilik te skʼuxul yoʼtanike?

¹¹ ¿Bin ya xjuʼ ya kaltik ta swenta te bitʼil ya yakʼbey sba yil te skʼuxul yoʼtanik te machʼatik slekolinoj sbaike? Te kʼalal ya xkʼax bael te tiempo, yaniwan staik ta nopel te bin-utʼil ya yakʼbey sba yilik te ya skʼan sbaike (Cant. 1:2; 2:6). Pero, teme ya yichʼxan yip te ay machʼa ya akʼan ya ajokin ta wayele, wokolniwan ya awaʼiy stael ta nopel te bin lek ta pasele o yilel te bin yilel stalel te alekole. Jaʼnix jich, te kʼalal ya awakʼbey aba awilik te kʼux ya awaʼiy abaike, ya xjuʼ te maba ya atsajtay abaik sok yaniwan apasik tulan mulil (Prov. 6:27). Jaʼ yuʼun, te kʼalal ya xjajch alekolin abaike, ya skʼan ya awalbeyik skʼoplal te bin maba ya apasik yuʼun jich ya achʼuunik-a te mantaliletik te ya yakʼ te Biblia (1 Tes. 4:​3-7). c Jojkʼoybeya abaik: «¿Bin ya snop te ants winiketik te banti kuxinemon ta swenta te bitʼil ya kakʼbey yil skʼuxul koʼtan te jlekole? ¿Yabal stijbon koʼtan o yabal stijbey yoʼtan te jlekol yuʼun te ay bin maba lek ya jpastik?».

12. ¿Bin ya skʼan ya yichʼik ta wenta te machʼatik slekolinoj sbaik te kʼalal ya xjajch swokolik o teme ma acuerdo ayike?

¹² ¿Bin ya xjuʼ ya kaltik ta swenta te kʼalal ya xjajch problemaetik o te ma acuerdo ayik te machʼatik slekolinoj sbaike? Teme ay maba pajaluk te bin ya snopike, ¿yabal  skʼan ya yal-abi te maba lek yak ta bael te bitʼil slekolinoj sbaike? Maʼuk, melel spisil te machʼatik slekolinoj sbaik yanix yil swokolik-a. Jun nujpunel te yichʼoj yip, jaʼ ta swenta te schebalik ya xkujch yuʼunik te banti ya xchʼay te yane. Jaʼ yuʼun, te bin-utʼil ya schajpanik te wokoliletik ya yilik ta ora ini, ya yakʼ ta ilel te bin-utʼil ya xbajt schajpanik te kʼalal nujpunemikix-ae. Jojkʼoybeya aba: «¿Yabal x-ichʼawanon ta wenta sok lamalbal koʼtan ya kalbey skʼoplal te wokoliletike? ¿Yabal kaltik te joʼotik jmultik sok yabal jpastik tulan yuʼun ya jlekubtes te jtaleltik? ¿Yabal kakʼ ta ilel spekʼelil koʼtan, yabal jkʼan perdón sok yabal jpas perdón?» (Efes. 4:​31, 32). Pero, teme spisil-ora maʼyuk acuerdo sok ya awut abaik te kʼalal alekolinoj abaike, mame xa akuy te ya xlekub te kʼalal ya xnujpunexe. Teme ya ata ta ilel te ma jaʼuk te machʼa snujpʼ ya xnujpunat sok te alekole, jaʼ lek te yakuk alajinbeyik skʼoplal te bitʼil alekolinoj abaike. d

13. ¿Jayeb tiempo ya skʼan ya slekolin sbaik te machʼatik ay slekolike?

¹³ ¿Jayeb tiempo ya skʼan ya slekolin sbaik te machʼatik ay slekolike? Te bin-oranax ya yichʼ tael ta nopel maba lek ya xlokʼ (Prov. 21:5). Jaʼ yuʼun ya skʼan ya anaʼbey sba ta lek te alekole. Pero ma skʼan te ya xkʼax bayal tiempo, melel te Biblia ya yal «teme ma xtal te bin ay ta mahliyel, ya xwocolij oʼtanil yuʼun» (Prov. 13:12). Jaʼnix jich, teme ya xkʼax bayal tiempo, wokolmexan ya awaʼiyik skomel abaik ta spasel tulan mulil (1 Cor. 7:9). Ma jaʼuk xa anop te jayebix tiempo alekolinoj abaik, jaʼ lek jojkʼoybeya aba ini: «¿Binxan ya skʼan ya jnaʼxan ta stojol te jlekol yuʼun ya jta ta nopel te bin ya jpase?».

¿BIN-UTʼIL YA XJUʼ YA XKOLTAYWAN TE YANTIK?

14. ¿Bintik-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik te machʼatik slekolinoj sbaike? (Jaʼnix jich ilawil te foto).

¹⁴ Teme ya jnaʼtik te ay machʼa yak ta slekolinbel sbaike, ¿bin-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik? Jaʼ te kʼalal ya kikʼtik ta weʼel, ta yichʼel ta mukʼ Dios ta sjunal na o te ya xlokʼotik ta paxial sok (Rom. 12:13). Jich ya xjuʼ ya snaʼbey sbaik ta lek. Teme jich ya skʼanike, ya xjuʼ ya jap jbatik yuʼun ay banti ya kikʼtik bael o te yakuk xtal ta jnatik yuʼun jich ya skʼasesikxan tiempo (Gál. 6:10). Te Alicia, te la kalbeytik skʼoplal ta párrafo 7, jich ya yal: «Te Albert sok te joʼon ya kaltik bayal  wokol ta stojol-a te hermanoetik te la yalbotik te yakuk xbajt kulaʼtaytik te kʼalal jich ya jkʼantik yuʼun jich ya jkʼasestikxan tiempo ta jchebaltik». ¿Jaxan teme ay machʼa ya skʼanbotik te yakuk jokintike? Jich akʼa kiltik te yakotik ta skoltayele. Pero ya skʼan ya jtatik ta ilel te bin-ora ya skʼan ya xkʼopoj ta schebalik sok te ay bin ya yalbeyik skʼoplal, pero mame skʼan te jkʼaxel stukel ya kijkitaytike (Filip. 2:4).

15. ¿Binxan-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik te machʼatik slekolinoj sbaike? (Proverbios 12:18).

¹⁵ Yanxan te bin-utʼil ya xjuʼ ya jkoltaytik te machʼatik slekolinoj sbaike jaʼ te kʼalal ya jtsajtaytik te bin ya kaltik. Ay baeltik te ya skʼan ya jnaʼtik skomel jbatik sok te maʼyuk bin ya kaltike (kʼopona Proverbios 12:18). Tseʼelniwan koʼtantik yuʼun te ay machʼa jajch slekolin sbaik te ya jkʼan ya kalbeytik te yantike, pero jaʼniwan ya skʼan ya yalik te machʼatik la slekolin sbaike. Ma skʼan te ya jpuktik ta alel o te ay bin ya kaltik ta stojolike (Prov. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11). Jaʼnix jich ma skʼan te ay bin ya kaltik o ya jojkʼoytik te ya yakʼ ta naʼel te yananix xnujpunik-ae. Jtul hermana te Elise sbiil sok te smamalal jich ya yalik: «Kʼax maba lek ya kaʼiy jbatik-a te kʼalal ay machʼa ya sjojkʼoybotik teme ya xnujpunotik te kʼalal mato kalojbeytik skʼoplal-a te joʼotike».

16. ¿Bin ya skʼan ya jpastik teme ya kaʼiytik te ay machʼa ya slajinbeyik skʼoplal te bitʼil slekolinoj sbaike?

¹⁶ ¿Jaxan teme ya slajinbeyik skʼoplal te bitʼil slekolinoj sbaike? Mame jojkʼoytik te bin yuʼun la yijkitay sbaike sok mame ayuk machʼa ya jkoltaybeytik skʼoplal (1 Ped. 4:15). Jtul hermana te Lea sbiil jich ya yal: «La kaʼiy stojol te bayal bin jajch yalik te kʼalal la kijkitay te jlekole, jaʼ-abi mero kʼux la kaʼiy». Jich bin-utʼil la kiltik ta sjajchibal, teme ay machʼa ya slajinbey skʼoplal te bitʼil slekolinoj sbaik, ma skʼan ya yal te maʼyuk bin lek lokʼ yuʼunik-ae. Ya skʼan ya yal te koltayotik ta stael ta nopel te bin leke. Pero, jaʼ-abi ma skʼan ya yal te ma kʼuxuk ta aʼiyele, ayniwan stukel ya yaʼiy sbaik, jaʼ yuʼun ya skʼan te chapalukotik ta skoltayel (Prov. 17:17).

17. ¿Binxan ya skʼan ya spasik te machʼatik slekolinoj sbaike?

¹⁷ Jich bin-utʼil la kiltik, te kʼalal ay machʼa ya xjajch slekolin sbaik yanix yil swokolik-a, pero jaʼnix jich kʼax tʼujbil. Te Jessica jich ya xjul ta yoʼtan: «La yichʼ bayal tiempo te bitʼil jlekolinoj jbatik sok la skʼan la jpastik tulan. Pero, bayal bin lek lokʼ kuʼuntik-a». Teme ay alekol, pasa tulan yuʼun ya anaʼbey sba ta lek. Jich lek ya xkʼot ta lokʼel te bitʼil alekolinoj abaik sok ya ataik ta nopel te bin lek ta pasele.