1, 2. ¿Bintik wokoliletik ya jsitintaytik ta ora ini te pajal sok te la sitintayik te judioetik te sujtik bael ta Jerusalén? (Jaʼnix jich ilawil te recuadro « Ta skʼajkʼalel te Ageo, Zacarías sok Esdras»).

 ¿YABAL amel awoʼtan yuʼun te bin ya xtal ta pajel chaʼbej? Chʼayniwan awaʼtel sok yaniwan anop bin-utʼil ya awakʼbey te bin ya xtuun yuʼun te afamilia. O yaniwan amel awoʼtan yuʼun ta skaj te kʼopetik ya xjajch ta swenta política, te kontrainel o kʼalal te ajwaliletik ya smak te kaʼteltik ta scholel skʼop Dios. Teme ay jich yak ta kʼaxel ta atojol, yame yakʼbat smukʼul awoʼtan te bin-utʼil la skoltay Jehová te israeletik kʼalal la sitintayik te wokoliletik te pajal sok te yak ta kʼaxel ta atojole.

² Te judioetik te ayinik ta Babilonia ya skʼan te ayuk yip te schʼuunel yoʼtanik yuʼun ya yijkitayik te kʼulejalil sok te lekil kuxinel ta Babilonia sok te ya xbajtik ta kuxinel ta jun lugar te maʼyuk yilojik. Kʼalal mato jaluk skʼoelik tey-a, la sitintayik wokolil ta swenta takʼin, ta swenta política soknix te kontrainel. Te bitʼil bayal bin la sitintayik, ay wokol la yaʼiyik te ya yakʼ yoʼtanik ta schaʼpasel te templo yuʼun Jehová. Jaʼ yuʼun ta jaʼbil 520 kʼalal mato talem-a te Cristo, te Jehová la stikun j-alwanejetik te Ageo sok Zacarías yuʼun ya yakʼbey yip yoʼtan te lum (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Jich bitʼil ya xbajt kiltik, ay bin lek lokʼ ta swenta te aʼtelil la spasik te chaʼtul j-alwanejetik. Pero, jteb ma sta 50 jaʼbil ta patil, te judioetik chebaj yoʼtanik yan buelta. Jaʼ yuʼun te Esdras, jtul jpas copia yuʼun te Ley yuʼun Dios te mero pʼijubene, la yijkitay te Babilonia yuʼun bajt ta Jerusalén ta yakʼbeyel yip yoʼtan sok ta skoltayel te judioetik yuʼun jaʼ nail ya yakʼ ta skuxlejalik te smelelil yichʼel ta mukʼ te Diose (Esd. 7:​1, 6).

3. ¿Bin jojkʼoyeletik ya xbajt kilbeytik skʼoplal? (Proverbios 22:19).

³ Te albilkʼopetik te la yal te Ageo sok Zacarías koltayotik te  j-abatetik yuʼun Dios ta namey kʼinal yuʼun ya smukʼulin yoʼtanik te Jehová manchukme ay kontrainel, jaʼnix jich ya xjuʼ skoltayotik yuʼun ya smukʼulin koʼtantik te Jehová chikan bin ya xkʼax ta jtojoltik (kʼopona Proverbios 22:19). Ta artículo ini ya jnoptik te bin la yal te Dios ta stojol te lum yuʼun ta swenta te Ageo sok te Zacarías, jaʼnix jich ya kilbeytik skʼoplal te ejemplo yuʼun Esdras. Jaʼme ya xbajt skoltayotik ta yakʼbeyel sujtib te jojkʼoyeletik ini: ¿bin yaʼiyel la yaʼiy sbaik te judioetik ta skaj te wokoliletik te la sitintayik te kʼalal chaʼsujtik bael ta slumalike?, ¿bin yuʼun jaʼ nail ya skʼan ya kakʼ ta jkuxlejaltik te skʼanojel yoʼtan te Dios kʼalal ya xkʼax wokoliletik ta jtojoltik? Sok ¿bin ya xjuʼ ya skoltayotik yuʼun ya smukʼulinxan koʼtantik te Jehová chikan biluk ya xkʼax ta jtojoltik?

4, 5. ¿Bin yuʼun te judioetik chʼay te sbujtsʼ yoʼtanik ta schaʼpasel te temploe?

⁴ Kʼalal kʼotik ta Jerusalén te judioetik, ay bayal yaʼtelik. Ma jalajik ta schaʼpasel te skajtajib chikʼbil majtanil yuʼun Jehová sok la yotsesik te yichʼo-ip te templo (Esd. 3:​1-3, 10). Pero te sbujtsʼ yoʼtanik ta schaʼpasel te templo maba jalaj. ¿Bin yuʼun? Ma jaʼuknax ya x-aʼtejik ta templo, jaʼnix jich ya skʼan ya spas te snaik, ya stsʼunbajik sok ya yakʼbey te bin ya xtuun yuʼun te sfamiliaik (Esd. 2:​68, 70). Jaʼnix jich, te skontratakik ay bin la staik ta nopel spasel yuʼun ya skomik te schaʼpasel te templo (Esd. 4:​1-5).

⁵ Te judioetik jaʼnix jich la yil swokolik ta swenta te takʼin sok te política. Melel ta yorail-abi, jaʼ wentainbilik yuʼun-a te persaetik. Te kʼalal laj te ajwalil Ciro ta jaʼbil 530 te kʼalal mato talem-a te Cristo, jaʼ la sjelolin jilel ta ajwalil te Cambises, te machʼa la stsob bayal soldadoetik yuʼun ya yochintayik te Egipto. Te kʼalal bajtike, kʼaxikniwan ta yolil te skʼinal te Israel sok laniwan sujik te judioetik yuʼun ya x-akʼbotik jaʼ, weʼelil sok te banti ya xjilike, jaʼ-abi akʼbotxan bayal swokolik yuʼun te judioetik. Jaʼnix jich te kʼalal och ta ajwalil te Darío I, ayin bayal kontrainel sok kʼop ta swenta te política. Spisil-abi akʼbot smel yoʼtan te judioetik ta swenta te bin-utʼil ya xbajt smakʼlinik te sfamiliaik. Ta skaj-abi, bayal judioetik te sujtik talel ta Jerusalén laniwan smel yoʼtanik yuʼun te bin-utʼil ya xbajt yakʼbeyik te bin ya xtuun yuʼunik te sfamiliaik sok ta swenta-abi la snopik te maniwan jaʼuk yorail te ya schaʼpasik te templo (Ageo 1:2).

6. ¿Bin yan wokolil la sitintayik te judioetik, sok bin albotik yuʼun te Zacarías? (Zacarías 4:​6, 7).

⁶ (Kʼopona Zacarías 4:​6, 7). Ma jaʼuknax la yil swokolik ta swenta te takʼin sok te política, jaʼnix jich la yichʼik kontrainel te judioetike. Ta jaʼbil 522 te kʼalal mato talem-a te Cristo, te skontratak te judioetik la sujik te ajwalil yuʼun ya skom te judioetik ta schaʼpasel te temploe. Pero te Zacarías la yalbey ta jamal te judioetik te ya stuuntes te yuʼel te Jehová yuʼun maʼyuk bin ya xmakotik ta spasel te aʼtelil-abi. Ta jaʼbil 520, te ajwalil Darío ma jaʼuknax la slajin te Ley te banti la yichʼ alel te ya xkejchaj te aʼtelile, jaʼnix jich la yakʼbey takʼin te judioetik yuʼun ya schaʼpasik te templo sok la spas ta mantal te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik ta lugar-abi te yakuk skoltaylanik te judioetike (Esd. 6:​1, 6-10).

7. ¿Bin bendicionetik la staik te judioetik ta swenta te jaʼ nail la yakʼ ta skuxlejalik te schaʼpasel te temploe?

 ⁷ Ta swenta te j-alwanej Ageo sok Zacarías, te Jehová la yalbey ta jamal te j-abatetik yuʼun te ya xbajt skanantaylan teme jaʼ ya xbajt ta yoʼtanik te schaʼpasel te temploe (Ageo 1:​8, 13, 14; Zac. 1:​3, 16). Ta swenta te mukʼul oʼtanil akʼbotik yuʼun te j-alwanejetike, te judioetik jajch schaʼpasik te templo ta jaʼbil 520 sok ma la sta joʼeb jaʼbil te juʼ yuʼunik spasel te temploe. Manchukme bayal swokolik  te judioetik, jaʼ nail la yakʼ ta skuxlejalik te skʼanojel yoʼtan te Jehová. Ta swenta-abi, te Jehová la yakʼtiklanbey te bin ya xtuun yuʼunik sok yuʼun ya xnoptsajikxan ta stojol. Te bin lek lokʼ yuʼun-a te judioetik jaʼ te la yichʼikxan ta mukʼ te Jehová sok stseʼelil yoʼtanik (Esd. 6:​14-16, 22).

8. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te Ageo 2:4 yuʼun jaʼ nail ya kakʼ ta jkuxlejaltik spasel te skʼanojel yoʼtan te Diose? (Jaʼnix jich ilawil te nota).

⁸ Jnaʼojtik te nopol ya xjajchix te tulan wokolil. Jaʼ yuʼun, kʼax mukʼ skʼoplal te ya jchʼuuntik te mantalil ta swenta te scholel te lek yachʼil kʼope (Mar. 13:10). Pero, teme yakotik ta kʼaxel ta tulan wokolil ta swenta te takʼin o ya smakik te kaʼteltik ta scholel skʼop Dios te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik, wokolniwan ya kaʼiytik te jaʼ ya xbajt ta koʼtantik spasel te bin ya skʼan te Diose. ¿Bin ya xbajt skoltayotik yuʼun jaʼ nail ya kakʼ ta jkuxlejaltik te Wentainele? Jaʼ te ya smukʼulin koʼtantik te ya xbajt ayinuk ta jtsʼeeltik spisil-ora «te Jehová te scuentahinej spisil» b. Jaʼ ya xbajt skoltayotik teme jaʼ mukʼxan skʼoplal ya kiltik te Wentainel ma jaʼuk te bin ya jkʼantik te joʼotike. Jaʼ yuʼun maʼyuk bin ya xjuʼ ya jxiʼtik (kʼopona Ageo 2:4).

9, 10. ¿Bin-utʼil la yil te Oleg sok te yinam te kʼot ta pasel te bin ya yal te Mateo 6:33?

⁹ Kiltik te bin kʼax ta skuxlejal jtul hermano sok te yinam, te Oleg sok te Irina, c te jaʼik precursoretik. Te kʼalal bajtik ta skoltayel yan congregación, chʼay te yaʼtelik ta skaj te maʼyuk bayal takʼin ta nación-abi. Manchukme maʼyuk bayal yaʼtelik ta jun jaʼbil, spisil-ora koltayotik yuʼun te Jehová, sok ay baeltik jaʼ koltayotik yuʼun te hermanoetik. ¿Bin-utʼil juʼ yuʼunik sitintayel? Ta nail te Oleg la smel yoʼtan, pero jich ya yal: «Jaʼ la skoltayotik te scholel skʼop Dios yuʼun jaʼ ya kakʼ ta koʼtantik te bin mukʼxan skʼoplale». Te kʼalal yakik ta sleel-a te yaʼtelik  te Oleg sok te yinam, maʼyuk bin-ora la skom sbaik ta scholel te skʼop Dios.

¹⁰ Ta jun buelta, te kʼalal sujtik talel ta scholel skʼop Dios, albotik yuʼun jtul spatxujkik te jtul yamigoik been talel 160 kilómetro yuʼun ya xbajtik ta akʼbeyel jilel cheb bolsa te nojel ta weʼelil. Te Oleg jich ya yal: «Ta kʼajkʼal-abi la kiltik yan buelta te kʼax ya smel yoʼtan ta jtojoltik te Jehová sok te congregación. Schʼuunoj koʼtantik te Jehová maba ya xchʼay ta yoʼtan te j-abatetik yuʼun, manchukme jich yilel te maʼyuk schajpajib te bin yakik ta sitintayele» (Mat. 6:33).

11. ¿Bin ya yakʼbotik te Jehová teme jaʼ nail ya kakʼ ta koʼtantik spasel ta jkuxlejaltik te skʼanojel yoʼtane?

¹¹ Te Jehová ya skʼan te jaʼ ya xbajt ta koʼtantik te yotsesel jnopojeletik, melel jich ya xjuʼ ya sta skuxlejal te ants winiketik. Jich bin-utʼil la kiltik ta  párrafo 7, te Ageo la stijbey yoʼtan te judioetik yuʼun ya schaʼpasik te templo. Jich kʼoem te la yaltiklanbey te yakuk yakʼbeyik yichʼoj ip te templo sok te yakuk schʼay ta yoʼtanik te jaʼbiletik te kʼax tal te maʼyuk bin la spasike. Te Jehová la yaltiklanbey ta jamal teme ya schʼuunik mantal ya yakʼtiklanbey bendición (Ageo 2:​18, 19). Jaʼnix jich te joʼotik ya xjuʼ ya schʼuun koʼtantik te ya xbajt yakʼbotik bendición te Jehová teme jaʼ nail ya kakʼ ta jkuxlejaltik spasel te aʼtelil yakʼojbotike.

12. ¿Bin yuʼun ya skʼan te bayaluk schʼuunel yoʼtanik te Esdras sok te yan jtsob judioetike?

¹² Ta jaʼbil 468 te kʼalal mato talem-a te Cristo, te Esdras lokʼ bael ta Babilonia yuʼun ya xbajt ta Jerusalén sok yan jtsob judioetik. Ya skʼan te bayaluk schʼuunel yoʼtanik yuʼun ya xbajtik ta Jerusalén, melel ya xjuʼ ya x-elkʼanbotik yuʼun te j-elekʼetik te oro sok plata te akʼbotik yuʼun te ajwalil yuʼun ya schaʼpasik te templo (Esd. 7:​12-16; 8:31). Ta oranax la yilik te kʼax jinem te Jerusalén, melel maʼyuk machʼa bayal nainem tey-a sok jinem te tsʼajkʼetik sok te puertaetik. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te bin kʼax ta skuxlejal te Esdras yuʼun ya kakʼxan smukʼul koʼtantik ta stojol te Jehová?

13. ¿Bin koltayot yuʼun te Esdras yuʼun ya yakʼxan smukʼul yoʼtan ta stojol te Jehová? (Jaʼnix jich ilawil te nota).

¹³ Te Esdras yiloj bin-utʼil te Jehová ya skoltay te lum yuʼun ta yorail te wokol. Cheʼoxeb jaʼbil ta nail, ta jaʼbil 484, te Esdras ayniwan ta kuxinel ta Babilonia-a te kʼalal te ajwalil Asuero la yal ta mantal te ya yichʼ lajinel spisil te judioetik ta kʼinal te bantito kʼalal swentainoj te Persia (Est. 3:​7, 13-15). Ya xjuʼ ya yichʼ milel-euk. Te kʼalal la snaʼ te bin la yal ta mantal te ajwalile, te judioetik «ta spisil ta jujusehp qʼuinal» la skom sweʼelik, la yokʼetay sbaik sok la skʼanbeyik te Jehová te yakuk xkoltayotik yuʼune (Est. 4:3). Jnop kaʼiytik ta swenta te bin yaʼiyel la yaʼiy sba te Esdras sok te yantik judioetik te kʼalal jelon te bintik la yichʼ alel ta mantal sok jaʼ la yichʼik milel te machʼatik la schapik te ya yichʼ lajinel te judioetik (Est. 9:​1, 2). Te bintik la yil te Esdras ta yorail-abi chajpanot yuʼun ya sitintay te wokoliletik te ya xtal ta patil, sok jaʼniwan tulantesbot te smukʼul yoʼtan ta stojol te Jehová te ya xjuʼ ya skanantay te lum yuʼune. d

14. ¿Bin kʼot ta yoʼtan jtul hermana te kʼalal chʼay te yaʼtele?

¹⁴ Kʼalal ya kiltik bin-utʼil ya skanantayotik te Jehová te kʼalal ya jsitintaytik tulan wokolil, te smukʼul koʼtantik ta stojol ya yichʼxan yip. Kiltik te bin kʼax ta skuxlejal te Anastasia, jtul hermana te nainem ta Europa del Este. Te sjoʼtak ta aʼtel ya xtenot yuʼun ya schikʼ sba ta política, pero te Anastasia la yijkitay te yaʼtel yuʼun jun yoʼtan ya yakʼ sba ta stojol te Jehová. Te Anastasia jich ya yal:  «Jaʼ sbabial buelta te maʼyuk jtakʼin-a jilon». Jich ya yalxan: «La kalbey te Jehová sok la kil bin-utʼil la skanantayon sok skʼuxul yoʼtan. Teme ay bin-ora maʼyuk kaʼtel jilone, maba ya xiwon. Jnaʼoj teme ya skanantayon te jTat te ay ta chʼulchan ta ora ini, jaʼnix jich ya skanantayon te pajele».

15. ¿Bin koltayot yuʼun te Esdras yuʼun ya smukʼulinxan yoʼtan te Jehová? (Esdras 7:​27, 28).

¹⁵ Te Esdras la yil bin-utʼil koltayot yuʼun te Jehová. Te kʼalal la snopilan ta yoʼtan te jayeb buelta koltayot yuʼun te Jehová koltayot yuʼun ya yakʼxan ta ilel smukʼul yoʼtan ta stojol. Kiltik te kʼopil la stuuntes «maʼba spitojon te scʼab [te Jehová]», te ya xchiknaj ta Esdras 7:​27, 28, TSJD (kʼopona). Ta libro yuʼun Esdras ya xchiknaj joʼebxan buelta te kʼopil-abi (Esd. 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31).

16. ¿Bin-ora ya xjuʼ ya kiltik te maba ya spitotik te skʼab te Jehová? (Jaʼnix jich ilawil te fotoetik).

¹⁶ Te Jehová ya xjuʼ ya skoltayotik te kʼalal ya kichʼtik pasel ta prueba. Jich bitʼil te yaniwan skʼan ya jkʼanbeytik permiso te jpatrontik yuʼun jich ya xjuʼ ya xbootik ta mukʼul tsoblej o te ya xjuʼ ya jelontestik te skʼajkʼalel te kaʼteltik yuʼun jich maba ya jchʼaytik-a te tsoblejetike. Ta yorail-abi ya kiltik te maba ya spitotik te skʼab te Jehová kʼalal ya skoltayotik. Te kʼalal jich ya jpastike bayal bintik lek ya xlokʼ-a sok ya yichʼxan yip te smukʼul koʼtantik ta stojol te Jehová.

17. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te Esdras la yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan ta yorail wokol? (Jaʼnix jich ilawil te dibujo ta yelaw te revista).

¹⁷ Te Esdras la yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan sok la skʼanbey koltayel te Jehová. Te kʼalal jich ya yaʼiy te ma xjuʼ yuʼun spasel te aʼtelil ay ta swentae, ya skʼopon sok spekʼelil yoʼtan te Jehová (Esd. 8:​21-23; 9:​3-5). Kʼalal te yantik la yilik te smukʼul yoʼtan ta stojol te Jehová, la skoltayik sok la skʼayinbeyik te schʼuunel yoʼtan (Esd. 10:​1-4). Te kʼalal ya jmel koʼtantik ta skaj te takʼin o te bin-utʼil ya jkanantaytik te jfamiliatike, kalbeytik te Jehová ta oración sok akʼa smukʼulin koʼtantik te jaʼ ya skoltayotike.

18. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun ya kakʼxan smukʼul koʼtantik ta stojol te Jehová?

¹⁸ Te smukʼul koʼtantik ta stojol te Jehová ya yichʼxan yip teme pekʼel koʼtantik ya jkʼanbeytik koltayel sok ya kakʼ jbatik ta koltayel yuʼun-euk te kermanotaktike. Te Erika, jtul hermana te ay oxtul yalatak, la smukʼulinxan yoʼtan te Jehová manchukme bayal wokolil kʼax ta skuxlejal. Laj te smamalal sok laj-euk te yal te mato ayinem-ae. Te kʼalal ya snop spisil te bintik kʼot ta pasele, jich ya yal: «Chamnax awoʼtan yuʼun te bin-utʼil ya skoltayat te Jehová. Bayal buelta kiloj te bintik ya yal sok te bintik  ya spas te kamigotak jaʼ te sujtib te bintik la jkʼanbey te Jehová. Teme ya kalbeyik te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbae, ma wokol ya yaʼiyik te ya skoltayonike».

19, 20. ¿Bin ya jnoptik ta swenta te judioetik te ma juʼ sujtelik bael ta Jerusalén?

¹⁹ Jaʼnix jich ay bin ya xjuʼ ya jnoptik ta stojol te judioetik te ma juʼ sujtelik bael ta Jerusalén ta skaj te ayix yaʼbilalik, te tsakbilik ta chamel o te bin ay ta swentaik spasel ta sfamiliaik. Pero tseʼel yoʼtan la skoltayik te machʼatik sujtik bael ta Jerusalén kʼalal la yakʼbeyik te bin ya xtuun yuʼunik ta schaʼpasel te templo (Esd. 1:​5, 6). Jich yilel te kʼalal kʼaxix 19 jaʼbil sujtelik ta Jerusalén-a te jtsob judioetik, te machʼatik jilik ta Babilonia yato yakʼik bael majtaniletik ta stojol te machʼatik bajtik ta Jerusalén (Zac. 6:10).

²⁰ Manchukme ma xjuʼ ya jpastik bayal ta stojol te Jehová jich te bin-utʼil ya jkʼantike, schʼuunoj koʼtantik te bayal skʼoplal ta yoʼtan te Jehová te bin ya jpastik ta stojole. ¿Bin yuʼun te jich ya kaltike? Schʼuunoj koʼtantik-abi ta swenta te bin la yal te Jehová ta stojol te j-alwanej Zacarías. La yakʼbey spas jun corona te pasbil ta oro sok plata te la stikunik bael te judioetik te jilik ta Babilonia (Zac. 6:11). Te corona-abi ya xtuun swenta «snaʼojibal» yuʼun te majtanil la yakʼike (Zac. 6:14). Jich yuʼun schʼuunoj koʼtantik te maʼyuk bin-ora ya xchʼay ta yoʼtan te Jehová te spisil koʼtantik ya kakʼ jbatik ta abatinel ta stojol manchukme bayal wokoliletik (Heb. 6:10).

21. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun maba ya jxiʼtik te bin ya xtal ta pajel chaʼbeje?

²¹ Jnaʼojtik te ya xbajt kiltikxan bayal wokoliletik sok ya xbatsʼejxan te bitʼil kuxinemotik ta slajibal kʼajkʼale (2 Tim. 3:​1, 13). Pero ma skʼan te ya kakʼ tsalotik te mel-oʼtan ta swenta-abi. Juluk ta koʼtantik te bin la yalbey te Jehová te j-abatetik yuʼun ta skʼajkʼalel te Ageo: «Como joquinejex […]. Ma me xiwex» (Ageo 2:​4, 5). Jaʼnix jich te joʼotik ya xjuʼ ya schʼuun koʼtantik, teme ya jpastik tulan ta spasbeyel te skʼanojel yoʼtan te Jehová, ya xbajt sjokinotik. Teme ya jpas ta jkuxlejaltik te bintik la jnoptikix ta skʼop j-alwanejetik te la yalik te Ageo, Zacarías sok te ejemplo yuʼun te Esdras, ya xbajt smukʼulinxan koʼtantik te Jehová chikan te bin ya xkʼax ta jkuxlejaltik.