Ochan ta banti te bintik yichʼoje

Baan ta sleojiʼbal

Foto yuʼun te plataforma sok te letrero te ay ta sba

1922: kʼaxix tal cien jaʼbil

1922: kʼaxix tal cien jaʼbil

«TE Diose […] jaʼ ya yakʼ kaʼiytik tsalaw ta swenta te Kajwaltik Jesucristoe» (1 Cor. 15:57). Jaʼme te texto yuʼun te jaʼbil 1922, te ya xjultesbot ta yoʼtanik te bin majtanil te ya x-akʼbotik te Estudianteetik yuʼun Biblia teme jun yoʼtan ya yakʼ sbaik ta stojol te Diose. Te Jehová la smajtantes te jcholkʼopetik te machʼatik sok sbujtsʼ yoʼtanik la scholik te skʼop Dios ta jaʼbil-abi. La yakʼbey bendición te kʼalal jajch spasik imprimir, spasel libroetik, sok jajch yichʼ tuuntesel te radio yuʼun ya yichʼ pukel te smelelil kʼop ta swenta te Wentainele. Ta patil bael, ta jaʼbilnix-abi, chiknajxan ta ilel te yak ta yakʼel bendición te Jehová ta stojol te pueblo yuʼune. Te Estudianteetik yuʼun Biblia la stsob sbaik ta jun mukʼul tsoblej ta Cedar Point (Ohio, Estados Unidos). Te bin la yalik ta mukʼul tsoblej-abi la yakʼ jelon te yaʼtel te organización yuʼun te Jehová kʼalalto ta ora ini.

«CHAMNAX KOʼTANTIK YUʼUN»

Te kʼalal jajch ta moel yajtalul te jcholkʼopetik, ya skʼan te ayukxan bayal publicacionetik. Ta Betel yuʼun Brooklyn (Nueva York, Estados Unidos) tey ya yichʼ pasel-a te revistaetik, pero te hermanoetik jaʼto ya skʼanbeyik te yantik empresaetik yuʼun ya spasik imprimir libroetik te tulan spate. Ta skaj te bayal u maʼyuk bayal libroetik sok jajch ta komel te scholel skʼop Dios, te hermano Rutherford la sjojkʼoybey te hermano Robert Martin, te jaʼ ay ta swenta yilel te fábrica, teme ya xjuʼ ya yichʼ pasel libroetik.

Te fábrica ta calle Concord, ta Brooklyn (Nueva York)

Te hermano Martin jich la yal: «Chamnax la kaʼiytik-a, melel ya skʼan ya yichʼ pasel jun fábrica yuʼun ya yichʼ pasel te libroetike». Te hermanoetik la stojik jun mukʼul na ta calle Concord, número 18 ta Brooklyn sok la smanik spisil te bintik ya xtuune.

Ma spisilik lek la yilik te bin la jpastike. Jtul gerente yuʼun jun empresa te ya spas libroetik la yulaʼtay te yachʼil fábrica kuʼuntik sok jich la yal: «Kʼax lek te bin ay awuʼunik yuʼun ya apasik imprimir libroetik, pero maʼyuk machʼa ya snaʼ stuuntesel awuʼunik. Liʼ ta wakeb u bael ma xtuunix awuʼunik ta jkʼaxel».

Jich la yal te hermano Martin: «Jich yilel te smelelil te bin la yale, pero jnaʼojtik te spisil-ora ya skoltayotik te Jehová». Yuʼun-nix jich-a te bin la yal te hermanoe, melel ta patil jajch spasik imprimir 2 mil libroetik ta jujun kʼajkʼal.

Te machʼatik ya stijik te máquina

LA YICHʼ TUUNTESEL TE RADIO YUʼUN YA YICHʼ CHOLEL SKʼOP DIOS

Te j-abatetik yuʼun Jehová ma jaʼuknax la spasik libroetik, jaʼnix jich la stuuntesik te radio ta spukel te lek yachʼil kʼop. Te hermano Rutherford sbabial buelta kʼopoj ta radio ta domingo ta tibiltik, ta 26 yuʼun febrero ta 1922. La skʼases jun discurso ta radio KOG ta Los Ángeles (California, Estados Unidos) te sbiilinoj: «Bayal millón ta tul te kuxulik ta ora ini maʼyukix bin-ora ya xlajik».

Ayniwan 25 mil ta tul te machʼa la yaʼiy te programae. Ay machʼatik la stikunik carta ta yalel wokol. Jich la spas te hermano Willard Ashford, te ay ta kuxinel ta Santa Ana (California). La yalbey wokol te hermano Rutherford te la skʼases te tʼujbil discursoe. Jich la yalxan: «Te manchuk la yichʼ kʼasesel ta radioe, ma juʼ la kaʼiytik te discurso te jichuke ni jaʼuk te nopoluknax la yichʼ kʼasesele, melel ay oxtul te machʼa ayik ta chamel ta jna».

Ta yantikxan semana la yichʼxan kʼasesel yantik programa. Ta slajibal te jaʼbil te revista The Watch Tower la yal te ayniwan 300 mil ta tul ants winiketik la yaʼiyik te skʼop Dios ta radio.

Ta swenta te cartaetik sok te bin la yalik te ants winiketik, te Estudianteetik yuʼun Biblia la staik ta nopel te ya spasbeyik snaul te banti ya skʼasesik ta radio ta Staten Island, te ma namal ay ta Betel yuʼun Brooklyn. Ta yantikxan jaʼbiletik, te Estudianteetik yuʼun Biblia ya stuuntesik te estación yuʼun radio, te WBBR, swenta ya spukbeyikxan skʼoplal te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainele.

«ADV»

Te revista The Watch Tower 15 yuʼun junio ta 1922 la yal te ya yichʼ pasel jun mukʼul tsoblej ta Cedar Point (Ohio) ta 5 kʼalal ta 13 yuʼun septiembre ta 1922. Kʼax tseʼel yoʼtanik te Estudianteetik yuʼun Biblia te kʼalal yakik ta kʼoel-ae.

Ta discurso te la yakʼ te hermano Rutherford jich la yalbey te machʼatik kʼotike: «Schʼuunoj koʼtan te ya yakʼbey bendición te Kajwaltik […] te mukʼul tsoblej ini, sok te ya yichʼ albeyel skʼoplal te maʼyuk jich yichʼoj pasel-ae». Te yantik machʼatik la skʼasesik te discurso ta mukʼul tsoblej-abi, bayal buelta la stijbeyik yoʼtan te hermanoetik te yakuk scholik te skʼop Diose.

Te machʼatik kʼotik ta mukʼul tsoblej ta 1922 ta Cedar Point (Ohio)

Ta viernes 8 yuʼun septiembre ayniwan 8 mil ta tul ants winiketik kʼotik tey-a swenta ya skʼan ya yaʼiyik te discurso te ya skʼases te hermano Rutherford. Ya skʼan ya snaʼik bin ya skʼan ya yal te kʼopetik «ADV», te tey tsʼibaybil ta invitación. Te kʼalal yakik ta najkajel-ae, bayal machʼatik la yilik te mukʼul lona te balbil ta sba te plataforma. Te Arthur Claus, te tal kʼalalto ta Tulsa (Oklahoma, Estados Unidos) la sle te banti ya xjuʼ ya schʼam yaʼiy ta leke, melel maʼyuk microfonoetik sok bocinaetik ta yorail-abi, jaʼ yuʼun la yil swokolik.

«Jaʼ baem koʼtantik ta yaʼiyel te bin ya yichʼ alele»

Swenta maʼyuk machʼa ya xchʼaybot yoʼtan, te presidente yuʼun te mukʼul tsoblej la yal te maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya x-och te kʼalal yak ta kʼaxel-a te discurso, teme tibilix akʼote. Ta nueve y media ta sab te kʼalal jajch te discurso yuʼun te hermano Rutherford, nail la yalbey skʼoplal te bin la yal te Jesús ta Mateo 4:17: «Nopol ayix te Wentainel yuʼun te chʼulchane». Te kʼalal la yalbey skʼoplal bin-utʼil ya xbajt yaʼiyik te ants winiketik te Wentainele, jich la yal: «Jaʼnix te Jesús la yal te kʼalal nopol ya xtalix-ae, ya yichʼ tsobel spisil te j-abatetik te lek yoʼtanik sok te jun yoʼtanik ta stojol te Diose».

Te hermano Claus te nakal ta auditorio-ae, jich la yal: «Jaʼ baem koʼtantik ta yaʼiyel te bin ya yichʼ alele». Pero ma lek jajch yaʼiy sba sok lokʼ bael. Ma skʼan ya xlokʼ bael-a, melel snaʼoj te ma x-akʼotix ochel-ae.

Ta cheʼoxebnax minuto bael, lekix la yaʼiy sba-a. Ya yal te kʼalal yak ta beel bael ta auditorioe, la yaʼiy te tulan jajch smaj skʼabik. Mero tseʼel yoʼtan yuʼun. La snop te ya xmo bael ta sba na yuʼun ya yaʼiy te slajibal te tʼujbil discursoe. Te bitʼil jchʼielto-a te 23 yaʼbilal, juʼ yuʼun sleel te bin-utʼil ya xmo ta sba na. Jamal te banti ya x-och te xojobil kʼajkʼal, jich yuʼun te kʼalal noptsaj bael la yaʼiyix ta lek-a te discursoe.

Pero te Arthur ma stukeluknax. Chaʼoxtul te yamigotak jaʼnix jich ayik ta sba na. Jtul te machʼa tey ay-ae, jaʼ te Frank Johnson, jich oranax bajt sjojkʼoybey te Arthur: «¿Aybal anavaja?».

—Ay—xchi te Arthur.

Te Frank jich la sjakʼ: La yichʼ sujtib te j-oraciontike. ¿Yabal ata ta ilel te mukʼul lona te balbile? Jaʼ jun letrero te chukbil ta clavoetik ini. Chʼama awaʼiy ta lek te bin ya yal te juez. * Te kʼalal ya yal «pukaik ta alel, pukaik ta alel…», setʼa schanebal te banti chukule.

Te Arthur tsakojix-a te navaja, sok la smaliy te señae. Te kʼalal nopol ya xlajix-a te discurso yuʼun te hermano Rutherford, sok stseʼelil yoʼtan jich tulan la yal: «Junuk awoʼtanik sok smeleliluk testigoex yuʼun te Kajwaltik. Mame xa akom abaik ta spasel tulan jaʼto te kʼalal ya yichʼ lajinel ta jkʼaxel te Babilonia. Pukaik ta alel ta bayuk te skʼop Diose. Spisil te ants winiketik ya skʼan ya snaʼik te jaʼ Dios te Jehová, sok te Jesucristo jaʼ te Ajwalil yuʼun ajwaliletik sok Ajwalil yuʼun te machʼatik ya xwentainwanik. Kʼax mukʼ skʼoplal te kʼajkʼal ini. ¡Ilawilik, te Ajwalil yakix ta wentainwanej! Jaʼex swiniktakex. Jaʼ yuʼun pukaik ta alel, pukaik ta alel, pukaik ta alel te Ajwalil sok te Wentainel yuʼune».

Te Arthur la yal te la setʼik sok yantik hermanoetik te bin chukbil-a te lona, sok jich kʼunkʼun la slim sba koel. Te letrero jich ya yal: «Pukaik ta alel te Ajwalil sok te Wentainel yuʼune». «ADV» jaʼ te oxeb letraetik te yichʼoj ta inglés te advertise, te ya skʼan ya yal «pukaik ta alel».

«TE BIN MUKʼ SKʼOPLAL»

Te mukʼul tsoblej ta Cedar Point la skoltay bayal ta tul hermanoetik yuʼun jaʼ ya xbajt ta yoʼtanik spasel te aʼtelil te kʼax mukʼ skʼoplal yuʼun scholel te Wentainel yuʼun Dios, soknix te machʼatik jich yoʼtanik tseʼel yoʼtanik te koltaywanike. Jtul colportor (te precursor sbiil ta ora ini) te ay ta Oklahoma jich la stsʼibay: «La jcholtik skʼop Dios te banti bayal machʼatik ya x-aʼtejik ta slokʼesel sibak sok kʼax pobreik tey-a». Kʼalal te ants winiketik ya yichʼik te revista The Golden Age, jajchik ta okʼel. Jich la yal te hermano: «Kʼax bayal ya yakʼbotik stseʼelil koʼtantik te ya kakʼbeytik smukʼul yoʼtanike».

Te Estudianteetik yuʼun te Biblia, la staik ta ilel te ya skʼan kʼotesel ta pasel ta ora te bin la yal te Jesús ta Lucas 10:2, te jich ya yal: «Bayal sit te awal tsʼunubile, jaʼ maʼyuk bayal te j-aʼteletike». Ta slajibal te jaʼbil-abi, yakʼoj ta yoʼtanik te ya spukik ta alel ta bayuk te Wentainel yuʼun Dios.

^ Te hermano Rutherford ay baeltik ya yichʼ albeyel « juez», melel ay baeltik ya x-aʼtej bitʼil juez ta Misuri (Estados Unidos).