1, 2. 1) ¿Bin spasoj chaʼoxtul ajwaliletik ta skontrainel te j-abatetik yuʼun te Dios, sok bin spasojik te hermanoetik? 2) ¿Bin yuʼun ya xjuʼ te tseʼel koʼtantik manchukme ya kichʼtik kontrainel? (Albeya skʼoplal te fotoetik te ay ta yelaw te revista).

 TA ORA INI, yichʼoj makel te kaʼteltik ta kʼaxem ta 30 nacionetik sok territorioetik. Ta lugaretik-abi, te j-aʼtel patanetik yotsesojik ta chukel te hermanoetik sok te hermanaetik. ¿Bin yuʼun? Ta sit te Jehová maʼyuk bin chopol spasojik. Te bin spasojik jaʼ te ya skʼoponik sok ya snopik te Biblia, te ya scholik skʼop Dios sok ya xbajtik ta tsoblejetik sok te yantik j-abatetik yuʼun Dios. Jaʼnix jich ma schʼikoj sbaik ta política. Manchukme yichʼojik kontrainel, te j-abatetik yuʼun Dios jun yoʼtan yakʼoj sbaik * sok yakʼojik ta ilel te jaʼnax yichʼojik ta mukʼ te Jehová sok ya x-akʼbot stseʼelil yoʼtanik yuʼun.

² Ayniwan awiloj fotoetik te banti tseʼelnax yoʼtanik te Testigoetik-ini, melel snaʼojik te tseʼelnax yoʼtan te Jehová te bitʼil jun yoʼtan yakʼoj sbaik ta stojol (1 Crón. 29:17a). Te Jesús jich la yal: «Tseʼelnaxme yoʼtanik te machʼatik yichʼojik kontrainel ta swenta te ya spasik te bin toj ta pasele […].  Chiknajuk ta ilel te kʼax tseʼel awoʼtanik, melel kʼax mukʼ te amajtanik» (Mat. 5:10-12).

3. Jich bitʼil ya yal te Hechos 4:19, 20, ¿bin la spas te jpuk-kʼopetik te kʼalal la yichʼik kontrainel, sok bin yuʼun te jich la spasike?

³ Te hermanoetik jich yak ta kʼoel ta pasel ta stojolik te bin-utʼil kʼax ta stojol te jpuk-kʼopetik ta sbabial siglo te la yichʼik kontrainel ta skaj te la yalbeyik skʼoplal ta swenta te Jesús. Bayal buelta te juez yuʼun judioetik «la yalbeyik ta mantal te manchuk ya yalbeyikix skʼoplal te Jesús» (Hech. 4:18; 5:27, 28, 40). ¿Bin la spas te jpuk-kʼopetike? (Kʼopona Hechos 4:19, 20). Snaʼojik te ay machʼa kʼaxtoxan mukʼ yaʼtel albotik ta mantal te yakuk scholbeyik skʼop Dios te ants winiketik yuʼun te lume sok te ya kalbeytik skʼoplal ta lek ta swenta te Cristo (Hech. 10:42). Jaʼ yuʼun te Pedro, te Juan sok te yantik jpuk-kʼopetik, la yalik te jaʼnax ya schʼuunbeyik skʼop te Dios, sok te ma xyijkitayik ta yalbeyel skʼoplal ta swenta te Jesús. Jich kʼoem te la sjojkʼoylanbey te juecetik: «¿Bin yuʼun te jich ya apasike? ¿Yabal akuyik te jaʼex kʼax mukʼxan awaʼtelik te bin-utʼil te Dios?».

4. Jich te bitʼil ya yal te Hechos 5:27-29, ¿bin ejemplo la yakʼik ta ilel te jpuk-kʼopetik ta stojol te j-abatetik yuʼun Dios, sok bin-utʼil ya xjuʼ ya jpastik-euk?

⁴ Te jpuk-kʼopetik la yakʼik ta ilel jun lekil ejemplo ta stojol te j-abatetik yuʼun Dios sok jich yichʼoj pasel kʼalalto ta ora ini, jaʼ te «ya skʼan ya jchʼuunbeytik smantal te Dios jich bitʼil ajwalil, ma jaʼuk te winiketike» (kʼopona Hechos 5:27-29). Te kʼalal yichʼojikix majel-a ta skaj te jun yoʼtan la yakʼ sbaik, «tseʼelnax yoʼtanik lokʼik bael ta Sanedrín, melel lek ilbilik yuʼun Dios te bitʼil kʼax swokolik ta swenta sbiil te Jesuse», sok la scholikxan te skʼop Dios (Hech. 5:40-42).

5. ¿Bin jojkʼoyeletik ya kakʼbeytik sujtib?

⁵ Ta swenta te bin la spas te jpuk-kʼopetik, ya xtal ta koʼtantik te jojkʼoyeletik ini: ¿Bin-utʼil ay-a te ya schʼuunbeyik skʼop te Dios pero te Biblia ya yal te ya skʼan ya yichʼ chʼuunbeyel skʼop te  ajwaliletike? (Rom. 13:1). Ta swenta te bin la yal te jpuk-kʼop Pablo, ¿bin-utʼil ya kakʼ jbatik «ta wentainel yuʼun te ajwaliletik sok te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik» sok te jun koʼtan ya kakʼ jbatik ta stojol te Dios, te jaʼ te mukʼul ajwalil kuʼuntike? (Tito 3:1).

6. 1) ¿Machʼatik-a te «yichʼoj mukʼ yaʼtelik» te ya yalbey skʼoplal te Romanos 13:1, sok bin ya skʼan ya jpastik ta stojolik? 2) ¿Bintik-a te ma xjuʼ yuʼunik spasel te ajwaliletik yuʼun te balumilal?

⁶ (Kʼopona Romanos 13:1). Ta versículo ini, te kʼopil «te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik» ya yalbey skʼoplal te ajwaliletik yuʼun balumilal te yichʼoj mukʼ yaʼtelik ta stojol te ants winiketik. Te j-abatotik yuʼun Dios, ya skʼan ya jchʼuunbeytik skʼop te ajwaliletike, melel jaʼ ya yakʼik te ayuk lamalkʼinal, te ya yichʼ kʼotesel ta pasel te leyetik sok aynix ya skoltaybeyik skʼoplal te lum yuʼun te Jehová (Apoc. 12:16). Jaʼ yuʼun ya kichʼtik albeyel te ya skʼan ya jtoj te jpatantik, te yakuk jxiʼtik sok te yakuk kichʼtik ta mukʼ te ajwaliletike (Rom. 13:7). Pero te ajwaliletik ini yichʼoj yaʼtelik ta swentanax te jaʼ akʼbil yaʼtelik yuʼun te Jehová, melel jich jamal la yal te Jesús te kʼalal yak ta ichʼel ta kʼop-a yuʼun te ajwalil romano Poncio Pilato. Kʼalal te Pilato la yal te ya xjuʼ ya skoltaybey skʼoplal te Jesús yuʼun ma xyichʼ milel-a, te Jesús jich la yal: «Te manchuk jaʼ la yakʼbat awaʼtel te Diose, maʼyuk tulan awaʼtel te jichuke» (Juan 19:11). Jichnix te bin-utʼil te Pilato, te ajwaliletik sok te politicoetik ta jkʼajkʼaleltik, ma spisiluk ay bin ya xjuʼ yuʼunik spasel.

7. ¿Bintik-a te ma skʼan ya jchʼuuntik te ya yalik te ajwaliletik sok bin ya skʼan ya xkʼot ta yoʼtanik?

⁷ Te j-abatotik yuʼun Dios ya jchʼuuntik te mantaliletik yuʼun te ajwaliletik, jaʼnax teme ma skontrain te mantaliletik yuʼun te Jehová. Pero te kʼalal ya yalbotik te ya jpastik te bin ma smulan te Jehová, maba ya jchʼuuntik. Jich bitʼil te kʼalal ya xkʼanbotik te jchʼieletik te yakuk x-ochik ta soldado ta snacionik. * Soknix te kʼalal ma xyakʼik te ya jtuuntestik te Biblia, te jpublicaciontik, te ya xlokʼotik ta scholel skʼop Dios o te ya jtsob jbatike. Kʼalal te ajwaliletik ma stojiluk ya spas te yaʼtelik, jich bitʼil te ya skontrainik te jnopojeletik yuʼun Cristo, jaʼ ya x-ichʼotik ta kʼop yuʼun te Diose. ¡Te Jehová yak ta yilel te bin ya spasike! (Ecl. 5:8).

8. ¿Bin yuʼun te ma pajaluk te machʼa mukʼ yaʼtel sok te machʼa mero toyol ay, sok bin yuʼun te mukʼ skʼoplale?

⁸ Te kʼopil te Machʼa mukʼ yaʼtel jich ya xtal ta oʼtanil te jaʼ lek, te jaʼ mukʼ skʼoplal o te toyol yaʼtele. Pero manix ya skʼan ya yal-a te jaʼ lekxan, te jaʼ mukʼxan skʼoplal o te toyolxan ay ta spisil te bintik aye. Jaʼ-abi jaʼ snitojbey sba skʼoplal sok te kʼopil, te Machʼa mero toyol ay. Manchukme te ajwaliletik yuʼun te balumilal ya yichʼik albeyel te jaʼik «te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik», ay yan te Machʼa mero toyol ay, ya skʼan ya yal-abi te jaʼ te mero toyol ta spisil te bintik ay. Ta Biblia ya yal chaneb buelta te jaʼ Jehová te Machʼa mero toyol aye (Dan. 7:18, 22, 25, 27).

9. ¿Bin la yil te j-alwanej Daniel ta najalsitiletik?

⁹ Te j-alwanej Daniel la yil najalsitiletik te la yakʼ ta ilel ta jamal te jaʼnax te Jehová te machʼa mero toyol ay ta stojol te machʼatik yichʼoj yaʼtelik. Ta nail la yil chankojt mukʼul chambalametik te jaʼik te potencia mundial ta namey kʼinal, jaʼ te Babilonia, Medopersia, Grecia sok Roma, sok te potencia mundial ta ora ini jaʼ te Reino Unido sok te Estados Unidos (Dan. 7:1-3, 17).  Ta patil, te Daniel la yil te Jehová nakal ta smukʼul juktajib ta chʼulchan (Dan. 7:9, 10). Te bin la yilxan ta patile, jaʼ te bin ya xkʼot ta stojolik te ajwaliletik ta ora ini.

10. Jich bitʼil ya yal te Daniel 7:13, 14, 27, ¿machʼatik-a te ya yakʼbey yaʼtel te Jehová yuʼun ya swentainik te Balumilal, sok bin ya yakʼ ta ilel ta stojol te Jehová?

¹⁰ (Kʼopona Daniel 7:13, 14, 27). Te Daniel yak ta yilel te Dios te ya slokʼes ta yaʼtel te ajwaliletik yuʼun te balumilal, sok jaʼ ya yakʼbey te machʼatik snujpʼ ya yichʼik sok te machʼatik ay yuʼelike. ¿Machʼatik-a? Jaʼ «pajal soc jtuhl snichʼan winic», jaʼ te Jesucristo, sok «te machʼatic chʼuhltesbilic te ha yuʼunic te Machʼa mero toyol ay», jaʼik te 144 mil te ya xwentainwanik «ta sbahtel qʼuinal» (Dan. 7:18). Chikan ta ilel te jaʼnax te Jehová te Machʼa mero toyol ay, melel jaʼnax te machʼa jich ya xjuʼ ya spase.

11. ¿Binxan la stsʼibay te Daniel te la yakʼ ta ilel te jaʼ toyolxan te Jehová ta spisil te nacionetik?

¹¹ Te bin la yil te Daniel ta najalsitil, ya yakʼ ta ilel te smelelil te bin la yal ta nailale. Te Daniel la yal «te Dios ta chʼulchane […] ya sloqʼues soc ya yotses ajwaliletic», sok la yal «te Dios te mero toyol ay scuentahinej te ban cʼalal scuentahinej te winiquetique, ya yaʼbe te machʼa ya scʼan ya yaʼbe» (Dan. 2:19-21; 4:17). ¿Aybal bin-ora yotsesoj o slokʼesoj ajwaliletik te Jehovae? Ay.

12. Ala jun ejemplo te bin-utʼil te Jehová la slokʼes ajwaliletik ta namey kʼinal (ilawil te dibujo).

¹² Te Jehová yakʼoj ta ilel te jaʼ toyolxan ay ta stojol spisil «te machʼatik yichʼoj mukʼ yaʼtelik». Kiltik oxeb ejemplo. Te faraón ta Egipto la smosoin te lum yuʼun Jehová sok maʼyuk bin-ora la yakʼ lokʼel. Pero jaʼ koltayotik yuʼun te Dios sok la slajin ta mar Rojo te faraón (Éx. 14:26-28; Sal. 136:15). Te ajwalil Belsasar ta Babilonia, la spas jun kʼin sok la stoy sba ta stojol «te Ajwalil yuʼun te chʼulchan», jaʼ la yichʼ ta mukʼ «te diosetic te pasbilic ta plata» sok oro ma jaʼuk la yichʼ ta mukʼ te Jehová (Dan. 5:22, 23). Pero te Dios la spejkʼanbey skʼoplal te jtoyba winik ini. «Ha nix ta ahcʼabal laj ta milel te Belsasar», sok jaʼ ochix ta ajwalil te medoetik sok te persaetik (Dan. 5:28, 30, 31). Te ajwalil Herodes Agripa I ta Palestina, la smil te jpuk-kʼop Santiago sok la yotses ta chukel te jpuk-kʼop Pedro yuʼun ya smil. Pero te Dios ma la yakʼ te jich ya xkʼot ta pasele. «Te chʼul-abat yuʼun Jehová la yakʼbey chamel te Herodese» jich laj yuʼun (Hech. 12:1-5, 21-23).

13. Ala jun ejemplo te bin-utʼil la slajin jtsojb ajwaliletik te Jehovae.

 ¹³ Jaʼnix jich te Jehová la yakʼ ta ilel te jaʼ toyolxan ta stojol te jtsojb ajwaliletik. La skoltay te israeletik sok la slajin te 31 ta tul ajwaliletik yuʼun Canaán sok la yochintay jun parte yuʼun te Kʼinal te albil skʼoplal ya yichʼike (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24). Jaʼnix jich te Jehová la smil te ajwalil Ben-Hadad sok 32 ta tul ajwaliletik ta Siria te bajt yochintayik te Israel (1 Rey. 20:1, 26-29).

14, 15. 1) ¿Bin la yal te ajwalil Nabucodonosor sok Darío ta swenta te jaʼnax ya xwentainwan te Jehová? 2) ¿Bin la yal jtul salmista ta swenta te Jehová sok te lum yuʼun?

¹⁴ Te Jehová bayal buelta la yakʼ ta ilel te jaʼnax te Machʼa mero toyol ay, kʼalal te ajwalil Nabucodonosor ta Babilonia, la stoy sba te bitʼil ay yip, yuʼel sok yutsilal te ma jaʼuk la spejkʼan sba ta stojol te Jehová te jaʼnax te machʼa ya yichʼ albeyel yutsil skʼoplal, jaʼ yuʼun te Dios la yakʼ te ya sojk sjol. Ta patil lekub te Nabucodonosor, la yalbey yutsil skʼoplal te Machʼa mero toyol ay sok la yal te sbajtelkʼinal ay te Wentainel yuʼun te Jehová. Sok la yalxan te maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya smak teme ay bin snopoj ya spas (Dan. 4:30, 33-35). Kʼalal la yakʼ ta ilel te Daniel te jun yoʼtan la yakʼ sba ta stojol Dios sok te koltayot lokʼel yuʼun Jehová ta schʼen chojetik, te ajwalil Darío jich la yal ta mantal: «Ta spisil te ban cʼalal jcuentahinej spisilic ya me xiwic soc ya me yichʼic ta mucʼ te Dios yuʼun Daniel. Como ha te cuxul Dios soc sbahtel qʼuinal ay. Te ban cʼalal cuentahimbil yuʼun mayuc bin ora ya xlaj, soc te cuentahinel yuʼun stalel ya xhalaj» (Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27).

¹⁵ Jtul salmista jich la yal: «Te Jehová ya slajimbe scʼoblal te bin schapojic te nacionetic, ya sjimbe te bin snopojic te pueblohetique». Jich la yalxan: «Bayel me yutsil te nación te ha Dios yuʼun te Jehová, ha te pueblo te la stsa te ha yuʼun ya xcʼoht» (Sal. 33:10, 12). ¡Kʼax lek te jun koʼtantik ta stojol te Jehová!

16. ¿Bin-a te schʼuunoj koʼtantik, sok bin yuʼun? (Ilawil te dibujo).

¹⁶ La kiltikix te bin la spas te Jehová ta namey kʼinal. Jich yuʼun, ¿bin ya jmaliytik te ya xkʼot ta pasel ta pajel chaʼbej? Schʼuunoj koʼtantik te ya skanantay Jehová te j-abatetik yuʼun, te jun yoʼtanik ta stojol ta yorail te «tulan wokolil» (Mat. 24:21; Dan. 12:1). Jich ya xbajt spas kʼalal te jtsojb nacionetik te jaʼ te Gog de Magog, ya skontrain sok ya skʼan ya slajin te j-abatetik yuʼun Dios. Manchukme te jtsojb nacionetik-abi tey ochem skʼoplal spisil te 193 ta tul yuʼun te Naciones Unidas, jkʼaxel ma xjuʼ ya stsal te Machʼa mero toyol ay sok te chʼul-abatetik yuʼune. Te Jehová jich jamal ta yal: «Hich ya cacʼ ta ilel te smucʼul cuʼel soc te Chʼul Dioson, soc ya cacʼ te ya xnaʼot jba ta stojol bayel nacionetic. Ya me snaʼic te hoʼon Jehovahon» (Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10).

17. ¿Bin ya xkʼot ta stojol te ajwaliletik ta Balumilal, sok te machʼatik jun yoʼtanik ta stojol te Jehová?

¹⁷ Te kontrainel yuʼun te Gog ya sjach te slajibal guerra yuʼun te Armagedón, banti te Jehová ya slajin «te ajwaliletik te ayik ta swolol balumilal» (Apoc. 16:14, 16; 19:19-21). Yan stukel «te machʼatic toj yoʼtanic ya me xnahinic ta qʼuinal, ya me xhalajic tey a te machʼatic jun yoʼtanic» (Prov. 2:21).

18. ¿Bin yakʼoj ta yoʼtanik spasel bayal j-abatetik yuʼun Dios sok bin yuʼun? (Daniel 3:28).

¹⁸ Ayix tal bayal jaʼbil, bayal j-abatetik yuʼun Dios la yakʼik ta ilel te kʼux ta yoʼtanik te Dios, manchukme ay la yichʼik chukel sok te ya xjuʼ ya xlajik yuʼun. Yakʼoj ta yoʼtanik te jun yoʼtan ya yakʼ sbaik jich bitʼil la spas te oxtul hebreoetik te jun yoʼtan la yakʼ sbaik ta stojol te Machʼa mero toyol ay sok te patil koltayotik lokʼel ta horno te yak ta tilele (kʼopona Daniel 3:28).

19. ¿Bin ya yichʼ ta wenta te Jehová yuʼun ya yichʼ ta kʼop te j-abatetik yuʼun, sok bin ya skʼan ya jpastik ta ora ini?

¹⁹ Te David snaʼoj te mukʼ skʼoplal te junuk koʼtantik ta stojol te Diose. Jich la stsʼibay: «Jehová ya schahpan te pueblohetique. Chahpanawon, Jehová, ha chican te stojil caʼtel soc chican te jun ay te coʼtane» (Sal. 7:8). Jaʼnix jich la yal: «Te jun oʼtanil soc toj oʼtanil acʼa scanantayon» (Sal. 25:21). Lek ya xkuxinotik teme spisil-ora jun koʼtantik ta stojol te Jehová, chikan biluk te bin ya xkʼax ta jkuxlejaltik. Jichme ya kaʼiy jbatik te bitʼil la yaʼiy sba te salmista te jich la yal: «Bayel me yutsil te machʼatic toj ya xbehenic [o jun yoʼtanik], te stʼunojic te ley yuʼun Jehová» (Sal. 119:1).