1. ¿Banti la sta yipik te j-abatetik yuʼun Dios ta namey kʼinal?

 TE BIBLIA ya yakʼ ta naʼel te bayal yip yoʼtanik te j-abatetik yuʼun te Diose. Pero ma spisiluk-ora jich la yaʼiy sbaik. Jich bitʼil te ajwalil David ay baeltik te ma xiw sok jich la yaʼiy sba «te bin utʼil tulan wits», pero ay baeltik maʼyuk yip la yaʼiy sba sok xiw (Sal. 30:7). Kʼalal te Sansón ya x-akʼbot te chʼul espíritu yuʼun te Jehová ya sta bayal yip, pero snaʼoj te ya xchʼay te yip sok jich ya xkʼot te bin-utʼil yantik winiketik te kʼalal ma x-akʼbot te yuʼel yuʼun te Diose (Juec. 14:​5, 6; 16:17). ¿Banti la sta yipik te j-abatetik ini? Ta stojol te Jehová.

2. ¿Bin yuʼun la yal te jpuk-kʼop Pablo te kʼalal maʼyuk yip jaʼ bayalxan yip-a? (2 Corintios 12:​9, 10).

² Te jpuk-kʼop Pablo snaʼoj-a te ya skʼan ya x-akʼbot yip yuʼun te Jehová (kʼopona 2 Corintios 12:​9, 10). Jaʼnix jich la sta swokol ta swenta chamel, jich bitʼil te joʼotike (Gál. 4:​13, 14). Wokol la yaʼiy spasel te bintik lek (Rom. 7:​18, 19). Ay baeltik la smel yoʼtan sok la xiʼ te ya yichʼ milele (2 Cor. 1:​8, 9). Manchukme jich kʼax ta stojol, jich la yal: «Te kʼalal maʼyuk kip, jaʼ bayalxan kip-a». ¿Bin yuʼun te jich la yale? Melel jaʼ ya x-akʼbot yip yuʼun te Jehová te kʼalal maʼyukix yip-ae.

3. ¿Bintik jojkʼoyeletik ya kakʼbeytik sujtib ta artículo ini?

³ Jaʼnix jich, te Jehová ya yalbotik te ya yakʼbotik kiptik (1 Ped. 5:10). Swenta ya yakʼ kiptik ay bin ya skʼan ya jpastik. Jnop kaʼiytik ta swenta jun carro, yuʼun ya xbeen ya skʼan ayuk yip te motor, pero te motor maba ya yakʼ xbeen te carro teme maba ya yichʼ pʼeel te acelerador. Jich bitʼil te motor, te Jehová ya xjuʼ ya yakʼbotik kiptik, pero ay bintik ya skʼan ya jpastik. ¿Bintik koltayel yakʼojbotik te Jehová swenta ayuk kiptik? ¿Bin ya skʼan ya jpastik? Yuʼun ya jnaʼtik, kiltik bin-utʼil te Jehová la yakʼbey yip yoʼtan te j-alwanej Jonás, te María te snan te Jesús sok te jpuk-kʼop Pablo. Jaʼnix  jich ya xbajt kiltik te jichnix ya spas te Jehová ta stojol te j-abatetik yuʼun ta ora ini.

4. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun ya yakʼbotik kiptik te Jehová?

⁴ Jun te bin ya skʼan ya jpastik yuʼun ya yakʼbotik kiptik te Jehová, jaʼ te oración, melel ta swenta te oración ya kichʼtik «te kiptik te la kichʼtik akʼbeyel te ma jaʼuk kuʼuntike» (2 Cor. 4:7). Jaʼnix jich, mukʼ skʼoplal te ya jkʼopontik te Biblia sok te ya jnopilantik ta koʼtantik (Sal. 86:11). Te bin ya yalbotik ta Biblia «ay yuʼel ya x-aʼtej» (Heb. 4:12). Jaʼ yuʼun, teme ya akʼopon te Jehová sok ya akʼopon te Biblia yame ata awip yuʼun ya xkujch awuʼun te wokoliletik, te tseʼel awoʼtan ya x-abatinat ta stojol te Jehová o ya xjuʼ awuʼun spasel jun aʼtelil te wokol ya awaʼiy spasele. Kiltik bin-utʼil te Jehová la yakʼbey yip yoʼtan te j-alwanej Jonás.

5. ¿Bin yuʼun ya skʼan yip yoʼtan-a te Jonás?

⁵ Te Jonás ya skʼan yip yoʼtan. Te Jehová la yakʼbey spas jun aʼtelil, te bitʼil ya xiʼ te ma xjuʼ yuʼun spasele, lokʼ bael ta anel ta yan lugar ta barco. Ta swenta-abi, kʼan lajuk sok te machʼatik ay ta barco te kʼalal tal te tulan yikʼal jaʼal. Te kʼalal chʼojot koel, bikʼot yuʼun jkojt mukʼul chay. ¿Bin-utʼil la yaʼiy sba te Jonás? ¿Labal snop te tey ya xlaj-ae? ¿Labal snop te ijkitayotix yuʼun te Jehová? Maba ya jnaʼtik, pero ya jnaʼtik te kʼax bayal la smel yoʼtan.

6. ¿Bin akʼbot yip yuʼun te Jonás te kʼalal ay ta schʼujt-a te mukʼul chaye? (Jonás 2:​1, 2, 7).

⁶ ¿Bin la spas te Jonás yuʼun ya sta yip yoʼtan te kʼalal ay ta schʼujt-a te mukʼul chaye? Teyto ta schʼujt te mukʼul chay la skʼopon te Jehová (kʼopona Jonás 2:​1, 2, 7). Manchukme la skʼaxuntaybey smantal te Jehová, te Jonás snaʼoj te ya x-aʼiybot te skʼope, melel sujtesojix yoʼtan-a. La snopilan ta yoʼtan te sKʼop te Jehová. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik? Melel te oración la spas te ay ta capítulo 2 yuʼun Jonás, la stuuntes bayal kʼopiletik te ay ta Salmo (paja sok Jonás 2:​2, 5 sok Salmo 69:1; 86:7). Chikan ta ilel te ya snaʼ te Jonás te bin ya yal te versiculoetik-abi. Te bitʼil la snopilan ta yoʼtan te kʼalal yak ta kʼaxel ta tulan wokol-ae, la snaʼ te ya xbajt koltayotuk yuʼun te Jehová. Te kʼalal xejtayot lokʼel ta lumkʼinal yuʼun te mukʼul chaye, chapalix yuʼun ya spas te aʼtelil akʼbot yuʼun te Jehová (Jon. 2:10–3:4).

7, 8. ¿Bin koltayot yuʼun jtul hermano swenta ya x-ayin yip yoʼtan ta yorail wokol?

⁷ Te bin kʼax ta skuxlejal te Jonás ya skoltayotik te kʼalal ya xkʼax tulan wokol ta jtojoltik. Jnop kaʼiytik te bin kʼax ta skuxlejal jtul hermano ta Taiwán te Zhiming sbiil. b Te hermano tsakbil ta tulan chamel sok ya yichʼ tulan kontrainel yuʼun te sfamilia ta swenta te ya x-abatin ta stojol te Jehová. ¿Bin-utʼil ya x-akʼbot yip yuʼun te Jehová? Jaʼ te kʼalal ya spas oración sok te ya skʼopon te Biblia. Jich ya yal: «Te kʼalal ya xkʼax tulan jwokol, bayal ya jmel koʼtan te jich maba ya xjuʼ ya jnop ta lek te Biblia ta jtukel». Pero maba ya xchebaj yoʼtan, jich ya yal: «Te bin nail ya jpase, jaʼ te ya jkʼopon te Jehová. Ta patil ya jlap te j-audífono sok ya kaʼiy te kʼayojiletik. Ay baeltik kʼun ya xkʼayojinon jaʼto te kʼalal ya jta slamalil koʼtan, jich ya xjajch jnop te Biblia».

⁸ Te bin snopoj ta Biblia te Zhiming, akʼbil bayal yip yoʼtan yuʼun ta mero yorail. Ta jun buelta te kʼalal yichʼbelto operación, jtul enfermera albot yuʼun te maʼyuk lek yip te schʼichʼele, jaʼ yuʼun ya skʼan ya yichʼ akʼbeyel chʼichʼ. Junxan ajkʼabal ya skʼan-a te ya  yichʼ te operación la skʼopon jun experiencia ta swenta jtul hermana te la yichʼ operación te jaʼ koemxan yip-a te schʼichʼele, pero maba la yichʼ chʼichʼ sok leknax lekub. Kʼalal te Zhiming la skʼopon te experiencia ini, la sta yip yoʼtan yuʼun jun yoʼtan ya yakʼ sba ta stojol te Jehová.

9. ¿Bin ya xjuʼ ya apas teme jich ya awaʼiy te maʼyukix awip? (Jaʼnix jich ilawil te fotoetik).

⁹ Te kʼalal ya xkʼax prueba ta atojol, ¿bayalbal ya amel awoʼtan te jich wokol ya awaʼiy skʼoponel te Dios? O ¿jichbal ya awaʼiy te maʼyukix awip yuʼun ya anop te Biblia? Julukme ta awoʼtan te ya xkʼot ta yoʼtan Jehová te bin yak ta kʼaxel ta atojole. Jaʼ yuʼun manchukme jtebnax te bin ya awalbeye, ayukme ta awoʼtan te ya yakʼbat te bin ya akʼanbeye (Efes. 3:20). Teme wokol ya awaʼiy skʼoponel te Biblia ta skaj te bin kʼux ya awaʼiy sok te ya amel awoʼtan, te bin ya xjuʼ ya skoltayat jaʼ te ya achʼam awaʼiy te grabacionetik yuʼun te Biblia sok te publicacionetike. Yan te bin ya xjuʼ ya skoltayate, jaʼ te ya awaʼiy te kʼayojiletik o te ya awil jun video te ay ta jw.org. Te kʼalal ya akʼopon te Jehová sok ya ale te bin-utʼil ya sjakʼbat te akʼop ta swenta te koltayeletik ya yakʼ ta swenta te schʼuunel koʼtantike, jich kʼoem te ya awalbey: «Awokoluk, akʼbon kip».

10. ¿Bin-utʼil ya yakʼ kiptik te hermanoetik?

¹⁰ Te Jehová ya xjuʼ ya stuuntes te hermanoetik yuʼun ya yakʼ kiptik. Te kʼalal yakotik ta kʼaxel ta tulan wokol o teme yakotik ta spasel tulan yuʼun ya jpastik jun aʼtelil te la kichʼtik akʼbeyel, te hermanoetik ya xjuʼ ya yakʼbotik smukʼul kʼinal kaʼiytik (Col. 4:​10, 11). Kʼaxtoxan ya jkʼantik te koltayel yuʼun te kamigotaktik «ta yorahil wocol» (Prov. 17:17). Teme maʼyuk kiptik ya kaʼiytike, te hermanoetik ya xjuʼ ya yakʼbotik koltayel ta swenta te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatik, te bin ya yakʼ jmel koʼtantik sok ta swenta te schʼuunel koʼtantik. Kiltik bin-utʼil la sta yip yoʼtan te María, te snan te Jesús.

11. ¿Bin yuʼun ya skʼan yip yoʼtan te María?

¹¹ Te María ya skʼan yip yoʼtan yuʼun ya spasbey te skʼanojel yoʼtan te Jehová. Kʼalal albot yuʼun te chʼul-abat Gabriel te mukʼul aʼtelil ya xbajt spase, bayalniwan la smel  yoʼtan yuʼun. Melel ya yikʼ yal manchukme maba nujpunem. Maʼyuk bin-ora ayinem yal, pero jaʼ ya xbajt schʼites te Mesías. Maʼyuk bin-ora sjokinoj ta wayel jtul winik, pero ya xbajt scholbey yaʼiy te José, te machʼa nopol ya xnujpun sok, te yikʼoj yale (Luc. 1:​26-33).

12. Jich bitʼil ya yal Lucas 1:​39-45, ¿bin-utʼil la yichʼ yip yoʼtan te María?

¹² ¿Bin-utʼil la sta yip yoʼtan te María yuʼun ya skʼotes ta pasel te mukʼul aʼtelil akʼbote? La skʼanbey koltayel te yantike. Te kʼalal la skʼopon te chʼul-abat Gabriel, la skʼanbey te yakuk xcholbotxan yaʼiy ta swenta te aʼtelil akʼbot spas yuʼun te Jehová (Luc. 1:34). Ta patil, najt been bael «ta witstikil» ta skʼinal Judá yuʼun ya yulaʼtay te Elisabet. ¡Kʼax lek te jich la spase! Te Elisabet la yutsilkʼoptay te María, sok ta swenta te schʼul espíritu te Dios, la yal jun albilkʼop ta swenta te alal yikʼoj te Mariae (kʼopona Lucas 1:​39-45). Jaʼ yuʼun, te María jich la yal ta swenta te Jehová: «Bayal bintik spasoj ta swenta te yuʼele» (Luc. 1:​46-51). Te Jehová la stuuntes te chʼul-abat Gabriel sok te Elisabet yuʼun ya yakʼbey yip yoʼtan te María.

13. ¿Bin kʼot ta pasel kʼalal te Dasurí la skʼanbey koltayel te hermanoetik?

¹³ Jich te bin-utʼil kʼax ta stojol te María, ta ora ini ay j-abatetik yuʼun Dios te ya xjuʼ ya yakʼbat yip awoʼtan. Kiltik te bin kʼax ta stojol jtul hermana te Dasurí sbiil, te ay ta kuxinel ta Bolivia. La yichʼ tabeyel tulan schamel te spapa sok la yichʼ ikʼel bael ta hospital. Ya skʼan ya skanantay ta lek te spapae (1 Tim. 5:4). Ya skʼan koltayel yuʼun te yantik ta spasel te tulan aʼtelil ini, melel ay wokol ya yaʼiy. Jich ya yal: «Bayal buelta jich la kaʼiy te ma xjuʼix kuʼun». Ta sjajchibal maba la skʼan koltayel. ¿Bin yuʼun? Te Dasurí jich ya yal: «Ma jkʼan ya kakʼbeyxan yaʼtel te hermanoetik. Jich ya kalbey jba: ‹Jaʼ ya xbajt skoltayon te Jehová›. Pero ta patil, la jta ta ilel te maʼyuk bin lek ya xlokʼ kuʼun-a te ya jtukeltay jba, melel jtukel yakon ta sitintayel te jwokole» (Prov. 18:1). Te Dasurí la sta ta nopel te ya yalbey chaʼoxtul yamigotak te bin yak ta kʼaxel ta stojole. Jich ya yalxan: «Ya kal bayal wokol ta stojol te kermanotak yuʼun te bayal la skoltayonik sok te la yakʼbonik yip koʼtan. Ya yichʼik bael weʼelil ta hospital sok ya yakʼbonik smukʼul koʼtan sok textoetik yuʼun te Biblia. ¡Kʼax lek ta aʼiyel te ma jtukel ayotik! Ayotik ta mukʼul familia yuʼun te Jehová, jun familia te chapal yuʼun ya skoltayat, te ya sjokinat ta okʼel sok te ya skoltayat ta sitintayel te awokol».

14. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya kichʼtik ta wenta te koltayel ya yakʼbotik te ancianoetik?

¹⁴ Te Jehová jaʼnix jich ya stuuntes te ancianoetik yuʼun ya yakʼ kiptik. Jich kʼoemik bitʼil majtaniletik te ya yakʼbotik te Jehová yuʼun ya yakʼbotik yip koʼtantik sok smukʼul kʼinal kaʼiytik (Is. 32:​1, 2). Albeya te ancianoetik teme ay bin ya amel awoʼtan yuʼun. Teme ya yakʼbatik koltayel, ichʼa ta wenta sok sbujtsʼ awoʼtan. Te Jehová ya stuuntes te ancianoetik yuʼun ya yakʼbat awip.

15. ¿Bin mukʼul oʼtanil ay kuʼuntik ta jpisiltik?

¹⁵ Te mukʼul oʼtanil ya yakʼbotik te Biblia ya yakʼ kiptik (Rom. 4:​3, 18-20). Jpisiltik ay smukʼul koʼtantik yuʼun ya xkuxinotik ta sbajtelkʼinal, jaʼ chikan teme ta chʼulchan o ta nichimal kʼinal liʼ ta Balumilal. Ta swenta te mukʼul oʼtanil-abi, ay kiptik yuʼun ya xkujch kuʼuntik te pruebaetik, ta scholel skʼop Dios sok yuʼun ya jkʼotestik ta pasel te kaʼteltik kichʼojtik ta congregación (1 Tes. 1:3). Kiltik bin-utʼil akʼbot yip yoʼtan te Pablo yuʼun te mukʼul oʼtanil-abi.

16. ¿Bin yuʼun la skʼan te ayuk yip te jpuk-kʼop Pablo?

 ¹⁶ Te Pablo la skʼan te ayuk yip. Ta carta te la stsʼibay ta stojol te corintioetik la yal te jtebnax stael jich bitʼil jun vasija te pasbil ta ajchʼal. La yal te la yichʼ kontrainel, utsʼinel sok ay baeltik te xchebet yoʼtan. Jaʼnix jich ay baeltik te jtebxanix kʼan lajuk (2 Cor. 4:​8-10). Spisil ini la stsʼibay ta yoxebal viaje yuʼun te Pablo. Ta yorail-abi, maniwan snaʼoj-a te ya xtalxan wokoliletik ta stojole. Ta patil ta yoxebalnix viaje, la yichʼ majel yuʼun bayal ants winiketik, la yichʼ tsakel, jtebxanix kʼan lajuk ta mar sok la yichʼ chukel.

17. Jich bitʼil ya yal 2 Corintios 4:​16-18, ¿bin akʼbot yip yuʼun te Pablo swenta ya xkujch yuʼun te wokoliletike?

¹⁷ ¿Bin akʼbot yip yuʼun te Pablo swenta ya xkujch yuʼun te wokoliletike? Jaʼ bajt ta yoʼtan te bin yak ta smaliyele (kʼopona 2 Corintios 4:​16-18). La yalbey te hermanoetik ta Corinto te manchukme «yak ta lajel yip» te sbakʼetale, yan stukel te yip yoʼtane, maʼuk. Jaʼ bajt ta yoʼtan te skuxlejal ya yichʼ ta patil. Kʼax mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te yak ta smaliyel te ya xbajt ta chʼulchan, «te kʼax mukʼ te bejbe yak ta mukʼubelxane». Sok yakʼoj ta yoʼtan te ya xkujch yuʼun biluk wokolil yuʼun sta te majtanile. Te Pablo la snopilan ta yoʼtan te bin yak ta smaliyele, jaʼ yuʼun jich la yaʼiy te «yak ta yichʼel yip ta jujun kʼajkʼal».

18. ¿Bin-utʼil ya x-akʼbot yip te Tíjomir sok te sfamilia ta swenta te bin ya jmaliytike?

¹⁸ Te bin yakotik ta smaliyel jaʼ te bin ya x-akʼbot yip yuʼun jtul hermano te yak ta kuxinel ta Bulgaria te Tíjomir sbiil. Ayix tal cheʼoxeb jaʼbil, laj ta jun accidente ta carro te yijtsʼin te Zdravko sbiil. Kʼax la smel yoʼtan te Tíjomir. ¿Bin koltayot sok te sfamilia yuʼun ya stsʼik yuʼunik te wokolile? Jaʼ te ya snopilan ta yoʼtanik te chaʼkuxajel. Jich ya yal: «Ya kaltik banti ya jmaliytik te Zdravko, bin weʼelil ya jchajpanbeytik sweʼ, machʼatik ya kikʼtik te kʼalal ya xchaʼkuxaj talel sok bintik ya jcholbeytik ta swenta te bin kʼot ta pasel ta slajibal kʼajkʼal». Te Tíjomir ya yal te snopilanel te bin ya jmaliytik  jaʼ te bin ya x-akʼbot yip sok te sfamilia yuʼun ya xkujch yuʼunik te wokol sok te ya smaliyik te ya xchaʼkuxajtesot yuʼun Jehová te yijtsʼine.

19. ¿Bin ya xjuʼ ya apas yuʼun ya stsakxan yip te bin yakat ta smaliyel? (Jaʼnix jich ilawil te fotoetik).

¹⁹ ¿Bin ya xjuʼ ya apas yuʼun ya stsakxan yip te bin yakat ta smaliyel? Teme yakat ta smaliyel te ya xkuxinat ta sbajtelkʼinal liʼ ta Balumilal, kʼopona te bin ya yal te Biblia ta swenta te Nichimal Kʼinal sok nopa awaʼiy te tey ayatix-ae (Is. 25:8; 32:​16-18). Nopa awaʼiy te bin yilel ya xkʼot te kuxlejal ta achʼ balumilal. ¿Yabal awilix-aba tey-a? ¿Machʼa ya awil tey-a? ¿Bin ya awaʼiy? ¿Bin-utʼil ya awaʼiy-aba? Te dibujoetik o te fotoetik te ay ta publicacionetik kuʼuntik ya skoltayat yuʼun ya anop bin yilel ya xkʼot te Nichimal Kʼinal. Jaʼnix jich ya xjuʼ ya awil te videoetik te yichʼoj música, jich bitʼil Te bin ya jmaliytik, Nopolix ya xkʼot ta pasel o Nopa awaʼiy te pajel chaʼbej. Teme kʼayemotik ta snopilanel ta koʼtantik te bin yilel ya xkʼot te kuxlejal ta achʼ balumilal, te wokoliletik jich ya kaʼiytik te «ma tulan sok jkʼaxelnax ay» (2 Cor. 4:17). Te bin ya yakʼbat amaliy te Jehová ya yakʼbat awip.

20. ¿Banti ya jtatik kiptik te kʼalal maʼyuk kiptik ya kaʼiytike?

²⁰ Te kʼalal ay maʼyuk kiptik ya kaʼiytik, «ya me caʼiytic tsalaw ta scuenta Dios» (Sal. 108:13). Te Jehová la yakʼbotikix spisil te bin ya xtuun kuʼuntik yuʼun ya yakʼ kiptik. Jaʼ yuʼun teme wokol ya awaʼiy spasel jun aʼtelil te awichʼoj ta organización, te ya xkujch awuʼun jun prueba o te ya x-abatinatxan sok stseʼelil awoʼtan ta stojol te Jehová, kʼopona te Dios sok nopa te Biblia yuʼun ya stojobtesat. Jaʼnix jich lea te koltayel yuʼun te hermanoetik sok mame xa awakʼ te ya xlaj te bin yakat ta smaliyel. «Ta swenta te yutsil yuʼel» te Jehová ya yakʼbotik yip koʼtantik te bantito kʼalal ya xtuun kuʼuntik, yuʼun jich ay slamalil koʼtantik sok stseʼelil koʼtantik ta stsʼikel spisil (Col. 1:11).