1. ¿Bin yilel stalel te machʼa ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik?

 TE MACHʼA ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik ya spas tulan yuʼun ya skʼotes ta pasel te bin ya yal sok smelelil te bin ya yale (Sal. 15:4). Jich te yantik ya snaʼik te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojol. Jich ya jkʼantik te ya snop ta jtojoltik te kermanotaktik. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik?

2. ¿Bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik?

² Maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya jsujtik yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtan ta jtojoltik, ya skʼan ya jpastik tulan. Jaʼ pajal sok te takʼin te wokol ta tael, pero oranax ta lajinel. Te Jehová yakʼoj ta ilel te ya xjuʼ ya kakʼ smukʼul koʼtantik ta stojol. Spisil-ora jich ya jpastik, melel «ta spisil te yatʼel spasoje ya yacʼ ta naʼel te jun yoʼtan ta jtojoltique» (Sal. 33:4, TZOXCH). Jaʼ ya skʼan ya jkʼayinbeytik te stalele (Efes. 5:1). Ta artículo ini ya kilbeytik skʼoplal ejemploetik yuʼun j-abatetik yuʼun Jehová te la skʼayinbeyik stalel te jTatik te ay ta chʼulchan sok la yakʼik ta ilel te ya xjuʼ te ay machʼa ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojolike. Jaʼnix jich ya kiltik joʼchajp taleliletik te ya skoltayotik yuʼun jich ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik.

3, 4. 1) ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel te j-alwanej Daniel te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojol? 2) ¿Bin ya skʼan ya jojkʼoybey jbatik?

³ Te j-alwanej Daniel la yakʼ ta ilel lekil ejemplo. Kʼalal la yichʼ chukel bael ta Babilonia, ta patil la yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojol. Bayal machʼatik naʼbotxan sba yuʼun kʼalal koltayot  yuʼun Jehová te la scholbey bin swentail te swayich te ajwalil Nabucodonosor. Ta jun buelta ay bin la yalbey te maniwan smulan jtul ajwalil: jaʼ te maba tseʼel yoʼtan te Jehová ta stojole. Te Daniel la skʼan te maba xiw, melel te Nabucodonosor bayal ya x-ilin (Dan. 2:12; 4:20-22, 25). Bayal jaʼbil ta patil, te Daniel la yakʼ ta ilel te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojol kʼalal la yalbey skʼoplal bin swentail te bin chiknaj ta pajkʼ ta sna te ajwalil yuʼun Babilonia (Dan. 5:5, 25-29). Ta patil, te Darío sok te j-aʼteletik yuʼun jaʼnix jich la yilik te Daniel te «yichʼoj espíritu te cʼax lec xan a». La snaʼik stojol te «jun yoʼtan, hich mayuc bin chopol la stahic o te ma tsʼacaluc la spas te yaʼtele» (Dan. 6:3, 4). Jaʼnix jich te ajwaliletik te maba ya yichʼik ta mukʼ te Jehová la yilik te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojol te Daniel.

⁴ Jich bitʼil la kilbeytikix skʼoplal te ejemplo yuʼun te Daniel, akʼa jojkʼoybey jbatik: «¿Bin ya snop ta jtojol te machʼatik maba Testigoike? ¿Jichbal ya yilonik te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojol sok te ya jpas te bin ay ta jwentae?». Mukʼ skʼoplal te ya jpasbey jbatik te jojkʼoyeletik-abi, melel te kʼalal ya kakʼtik ta ilel te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik, ya kakʼtik ta ichʼel ta mukʼ te Jehová.

5. ¿Bin yuʼun la yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojol te Hananías?

⁵ Ta jaʼbil 455 te kʼalal mato talem-a te Cristo sok te yichʼojix chaʼpasel-a te tsʼajkʼetik yuʼun te Jerusalén, te ajwalil Nehemías la yakʼtiklanbey yaʼtel chaʼoxtul  winiketik te smukʼulinej yoʼtane. Te machʼa la yakʼbey yaʼtele jaʼ te Hananías, te jaʼ te jtsobaw. Te Biblia ya yal te Hananías jaʼ jtul «winic te jun yoʼtan soc yichʼoj ta mucʼ te Diose, cʼax hich a te bin utʼil yantic» (Neh. 7:2). Te skʼuxul yoʼtan ta stojol te Jehová sok te ma skʼan ya yakʼbey smel yoʼtane, jaʼ tijbot yoʼtan te Hananías yuʼun yakuk spas ta lek te aʼtelil ya x-akʼbote. Jaʼnix jich te joʼotik jaʼ ya skoltayotik te taleliletik ini yuʼun ayuk machʼa ya yakʼ smukʼul yoʼtan ta jtojoltik.

6. ¿Bin-utʼil la yakʼ ta ilel te Tíquico te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta stojole?

⁶ Te jpuk-kʼop Pablo la yakʼ smukʼul yoʼtan ta stojol te Tíquico sok jaʼ jokinot yuʼun. Kʼalal chukul-a te Pabloe, spisil-ora koltayot yuʼun te Tíquico sok la yal te Pablo «te jun yoʼtan yak ta aʼtel ta stojol te Kajwaltike» (Efes. 6:21, 22). Ma jaʼuknax la smukʼulin yoʼtan swenta ya yichʼ bael cartaetik ta stojol te yermanotak ta Éfeso sok ta Colosas, jaʼnix jich yuʼun ya yakʼbey smukʼul yoʼtanik. Te Tíquico ya yakʼ xjul ta koʼtantik te hermanoetik te jun yoʼtanik te ya smukʼulin koʼtantik sok ya smel yoʼtanik ta swenta schʼuunel koʼtantik (Col. 4:7-9).

7. ¿Bin lekil ejemplo ya yakʼbotik te ancianoetik sok te siervo ministerialetik?

⁷ Ta jkʼajkʼaleltik mukʼ skʼoplal ta koʼtantik te bin ya spasik te ancianoetik sok te siervo ministerialetik te ya xjuʼ ya kakʼ smukʼul koʼtantik ta stojolik. Jich bitʼil te Daniel, te Hananías sok te Tíquico, bayal skʼoplal ta yoʼtanik te bin ay ta swentaik spasel. Jich bitʼil te kʼalal ya xbootik ta tsoblej yuʼun olil semana, ya jnaʼtik ta lek te ay machʼatik la stsaik yuʼun ya skʼasesik te jujun parte yuʼun te tsoblej. Te ancianoetik ya yalik wokol ta stojol te hermanoetik sok te hermanaetik te ya schajpanik ta lek te s-asignacionik sok te ya skʼasesike. Jaʼnix jich kʼalal ya kikʼtik ta tsoblej yuʼun slajibal semana te machʼa ya jnojptestik ta Biblia, ya jnaʼtik ta lek te ay machʼa ya skʼases te discursoe. Soknix ya jnaʼtik te ay kuʼuntik te junetik ya yichʼ tuuntesel ta scholel skʼop Dios. Te hermanoetik-abi te jun yoʼtanik ta stojol Dios, ya skanantayotik sok ya kalbeytik wokol Jehová yuʼun. Pero, ¿bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik?

8. ¿Bin smakojbey skʼoplal te ya jmel koʼtantik ta stojol te yantike? (Proverbios 11:13).

⁸ Kʼux ta koʼtantik te kermanotaktik sok ya jmel koʼtantik yuʼun te bin ya xkʼax ta stojolik. Pero ma skʼan ya jchʼik jbatik ta skuxlejalik. Ta sbabial siglo ay machʼatik «ya smulanik spukbeyel skʼoplal te bin ya xkʼax ta skuxlejal te yantike sok te ya schʼik sbaik-a te banti ma swentaukik sok te ya spukbeyik skʼoplal te bintik ma jaʼuk ay ta swentaik yalele» (1 Tim. 5:13). Jkʼaxel ma jkʼantik te jich jtaleltik-abi. Jnop kaʼiytik te ay machʼa ya yalbotik te bin yak ta kʼaxel ta skuxlejal sok ya yalbotik te maʼyuk machʼa yan ya jcholbeytik. Kaltik jun ejemplo, teme jtul hermana ya yalbotik te ay ta chamel o ayxan bin tulan yak ta kʼaxel ta skuxlejal sok ya yalbotik te maʼyuk machʼa ya kalbeytik, ya skʼan ya jpastik te bin la yalbotike (kʼopona Proverbios 11:13). * Kiltik cheʼoxeb te bin-ora mukʼ skʼoplal te ay bin ma skʼan ya kaltike.

9. ¿Bin-utʼil ya yakʼik ta ilel te machʼatik ayik ta familia te talel kʼaxel ya smukʼulin sba yoʼtanik?

⁹ Te jfamiliatik. Spisilik ta familia ma  skʼan ya yalik te bin ma skʼan pukel ta alele. Jnop kaʼiytik te ayniwan jtul hermana te ay bin ya spas te tseʼejtik sba ya yil te smamalale. ¿Yabal yalbey yantik? Maʼuk. Melel kʼux ta yoʼtan sok maʼyuk bin ya spas te ya yakʼ ta kʼexlal o te ma lek ya yaʼiy sba yuʼune (Efes. 5:33). Te meʼil tatiletike ya skʼan ya xjul ta yoʼtanik te ya smulanik te leknax ya yichʼ kʼoponel te jchʼieletike. Jaʼ yuʼun ma scholbeyik te yantik te banti ya xchʼayik yuʼun ma xyakʼik ta kʼexlal-a (Col. 3:21). Te alaletik ya skʼan ya xkʼayik yuʼun ma xyalbey yantik te bin ya xjuʼ ya yakʼ ta kʼexlal te sfamilia (Deut. 5:16). Teme spisilik ta jun familia ya spasik tulan yuʼun maba ya spukik ta alel te bintik ya xkʼax ta sfamiliaik, jun-nax ya x-ayinik.

10. ¿Bin yilel stalel te lekil amigoe? (Proverbios 17:17).

¹⁰ Te kamigotaktik. Jteb ma jpisiltik ay bin ya jkʼan ya jcholbeytik jtul kamigotik te bin ya xkʼax ta jkuxlejaltik. Aynix wokol ya kaʼiytik. Ta skajniwan te ma kʼayemotik ta yalbeyel yantik te bin ay ta koʼtantik. Teme la jcholbeytik jtul kamigotik sok ta patil la jnaʼtik stojol te ay machʼa la yalbeye, jkʼaxel ma lek ya kaʼiy jbatik. Pero teme ay machʼa maba ya yale ya kaltik wokol yuʼun te ya snaʼ skʼejel ta yoʼtan. Jaʼ-abi jaʼ jtul lekil amigo (kʼopona Proverbios 17:17).

11. 1) ¿Bin-utʼil ya yakʼik ta ilel te ancianoetik sok te yinamik te ya xjuʼ ya kakʼ smukʼul koʼtantik ta stojolik? 2) ¿Bin ya yakʼ jnoptik jtul anciano te kʼalal ay bin mukʼ skʼoplal la yilik sok ta patil sjokinoj te sfamilia? (Ilawil te foto).

¹¹ Ta congregación. Te ancianoetik te ma xyalik te bin ma xjuʼ ta alele jich kʼoem ta stojol te hermanoetik «te bin utʼil ahnibal yuʼun te tulan icʼ» (Is. 32:2). Chikan bin-a te ya kalbeytike ya smukʼulin koʼtantik te maʼyuk machʼa ya yalbeye. Maba ya jsujtik yuʼun ya yalbotik te bin ma xjuʼ ya yalike. Jaʼnix jich mukʼ skʼoplal ta koʼtantik te yinam te ancianoetik, melel ma suj te smamalalik yuʼun ya x-albotik te bin ma xjuʼ ya yalike. Bayal yutsil te ancianoetik te ma xyalbey te yinamik te bin ya snaʼik te yak ta kʼaxel ta stojol te hermanoetik. Te yinam  jtul anciano jich la yal: «Ya kalbey bayal wokol te jmamalal te maba ya yalbon te bin ya xkʼax ta stojol te hermanoetik te kʼalal ya yulaʼtayik o te kʼalal ya skʼanik koltayel ta swenta te schʼuunel yoʼtanik. Ma xyalbon te sbiil te hermanoetike. Bayal skʼoplal ta koʼtan te ma xyalbon te bin yak ta kʼaxel ta stojolik, melel maʼyuk bin ya xjuʼ ya jpas ta stojolik. Jich tseʼelnax koʼtan ya jkʼopon te hermanoetik ta congregación. Sok te kʼalal ya jcholbey te jwokol o te bin yaʼiyel ya kaʼiy jba, ya jnaʼ te maʼyuk machʼa ya yalbey». Jpisiltik ya jkʼantik te ya kichʼtik naʼbeyel jbatik te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik. Kiltik joʼchajp taleliletik te ya skoltayotike.

12. ¿Bin yuʼun kʼax mukʼ skʼoplal te kʼuxul oʼtanil swenta ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik?

¹² Te kʼuxul oʼtanil ya skoltayotik yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik. Te Jesús la yal cheb mantalil te kʼax mukʼ skʼoplal, jaʼ te kʼuxuk ta koʼtantik te Jehová sok kʼuxuk ta koʼtantik te jpatxujktike (Mat. 22:37-39). Kʼux ta koʼtantik te Jehová, jaʼ yuʼun ya jkʼantik skʼayinbeyel te taleliletik yuʼune, melel jaʼ te machʼa ya xjuʼ ya kakʼxan smukʼul koʼtantik ta stojole. Jich bitʼil te skʼuxul koʼtantik ta stojol te kermanotaktik ya stij koʼtantik swenta ma jpuktik ta alel te bin yak ta kʼaxel ta stojol te yantike. Mame skʼan te ay bin ya kaltik te ma lek ya yaʼiy sbaik o ya xkʼexawik yuʼun (Juan 15:12).

13. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te pekʼel oʼtanil yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik?

¹³ Te pekʼel oʼtanil ya skoltayotik yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik. Te j-abat yuʼun Dios te pekʼel yoʼtane ma jaʼuk nail ya yal te bin la snaʼ stojole (Filip. 2:3). Ma xyakʼ ta naʼel te bayal bin mukʼ skʼoplal ya snaʼe. Jaʼnix jich teme pekʼel koʼtantike, ma xjajch jpuktik ta alel te bin ya jnoptik ta swenta te bin maba ya yal te Biblia ni jaʼuk te publicacionetik kuʼuntik.

14. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te pʼijil oʼtanil yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik?

¹⁴ Te pʼijil oʼtanil ya xkoltayot te j-abat yuʼun Dios yuʼun ya snaʼ te «ay yorahil ya xcʼopoj» sok ay yorail te maʼuke (Ecl. 3:7). Ta chaʼoxpam lugaretik ay jich ya yichʼ alel: «Jaʼ plata te kʼopetike sok jaʼ oro te ma orauk ya xkʼopojotike». Te ya skʼan ya yal te jaʼ kʼax lekxan teme ma xkʼopojotik ta orae. Jaʼ yuʼun te Proverbios 11:12 jich ya yal: «Te machʼa pʼij yoʼtan mayuc bin ya yal». Kiltik te ejemplo yuʼun jtul anciano te bayal experiencia yuʼun sok bayal buelta ya xkʼanbot koltayel yuʼun yantik congregacionetik te kʼalal ay bin tulan ya yichʼ chajpanel. Yan anciano jich ya yal ta stojol: «Spisil-ora ya stsajtay sba sok ma xyal te bin ya snaʼ ta stojol te yantik congregacionetik». Ta swenta te spʼijile, te anciano ini ya x-ichʼot ta mukʼ yuʼun te yantik ancianoetik ta scongregacion, melel snaʼojik te maba ya yal te bin ma xjuʼ ta alele.

15. Cholbeya skʼoplal sok jun ejemplo te bin-utʼil ya skoltayotik kʼalal ya kaltik te bin smelelil yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik.

¹⁵ Teme smelelil ya xkʼopojotik, jaʼme ya skoltayotik yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik. Te machʼa spisil-ora ya yal te bin smelelil ma wokoluk ya kakʼ smukʼul koʼtantik ta stojol (Efes. 4:25; Heb. 13:18). Jnop kaʼiytik te ay jtul hermano te ya skʼan ya slekubtes te bitʼil ya skʼases te discursoe. Jaʼ yuʼun ya yalbey jtul yamigo yuʼun ya yaʼiy te bitʼil ya skʼasese sok ya x-albot te banti ya skʼan ya slekubtese. ¿Machʼawan ya yalbey? ¿Jaʼbal te machʼa ya x-albot te bin ya smulan yaʼiyele o te machʼa sok slekil yoʼtan ya x-albot te bin smelelile? Ya jnaʼtik machʼa-a. Te Biblia jich ya yal: «Ha lec xan  te tsitsel ta jamal te bin utʼil cʼuxul-oʼtanil te muquen aye. Ya xcoltaywan te ehchen ya yacʼ te machʼa cʼuxat ta yoʼtan» (Prov. 27:5, 6). Kʼalal jtul kamigotik ya yalbotik te bin smelelile wokolniwan ya kaʼiytik schʼuunel ta sjajchibal, pero ta patil bayal bin lek ya xlokʼ kuʼuntik-a.

16. ¿Bin-utʼil ya yakʼ ta ilel te Proverbios 10:19 te mukʼ skʼoplal te ya jnaʼtik skomel jbatik?

¹⁶ Teme ya jnaʼtik skomel jbatik, jaʼme ya skoltayotik yuʼun ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik. Te talelil-abi ya skoltayotik yuʼun ma jpuktik ta alel te bin ma xjuʼ ta alele (kʼopona Proverbios 10:19). Te bin ya xjuʼ ya yakʼ te wokol ya kaʼiytik snaʼel jkomel jbatik, jaʼ te redes sociales. Teme maba ya jtsajtay jbatik ya xjuʼ ay bin ya kakʼtik ta naʼel ta stojol te ants winiketik te bin ma xjuʼ ta alele. Te kʼalal la kaltikixe ma jnaʼtik te wokolil ya xjuʼ ya yakʼe ni jaʼuk te bin-utʼil ya stuuntesik te información. Jaʼnix jich teme ya jnaʼtik skomel jbatik ya skoltayotik yuʼun maʼyuk bin ya kaltik kʼalal te jkontrataktik ay bintik ya sjojkʼoybotik te ya xjuʼ ya yakʼ ta wokol te kermanotaktik. Jich ya xkʼot ta pasel kʼalal te policiaetik ay bintik ya sjojkʼoybotik te banti makbil te kaʼteltik. Te kʼalal jich ya xkʼot ta pasele ya xjuʼ ya skoltayotik te bin ya yal te texto ini: «Ya cotses freno ta que te cʼalal ay ta jtojol te jchopol-oʼtanetic» (Sal. 39:1). Ya skʼan te ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltik te jfamiliatik, te kamigotaktik, te kermanotaktik sok yantik ants winiketik. Jaʼ yuʼun mukʼ skʼoplal te ya jnaʼtik skomel jbatik.

17. ¿Bin ya xjuʼ ya jpastik jpisiltik yuʼun ayuk mukʼul oʼtanil ta congregación?

¹⁷ Ya kalbeytik bayal wokol te Jehová te la yikʼotik ta organización yuʼun te kʼux ya yaʼiy sbaike sok te talel kʼaxel ya smukʼulin sba yoʼtanik. Jpisiltik ya skʼan ya jpastik tulan yuʼun ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtan ta jtojoltik te hermanoetik sok te manchuk ya jkom jbatik ta spasele. Te kʼalal ya jpastik tulan yuʼun ayuk skʼuxul koʼtantik, spekʼelil koʼtantik, jpʼijiltik, te smelelil ya xkʼopojotik sok te ya jnaʼtik skomel jbatik, ya kakʼtik te ay mukʼul oʼtanil ta jcongregaciontik. Jaʼ yuʼun akʼa jtʼunbeytik te ejemplo yuʼun te Jehová sok jpastik tulan yuʼun ya kakʼtik ta ilel te ya xjuʼ ya yakʼ smukʼul yoʼtanik ta jtojoltike.