Te skʼanel perdón ya slekubtes oʼtanil

TE Deborah Tannen, te jaʼ maestra ta Universidad yuʼun Georgetown, te ay ta Washington, D.C. jich la stsʼibay: «Bayal bin lek ya xlokʼ-a te skʼanel perdone. Te kʼalal ay machʼa jajchem kʼop yuʼunik maba ya smajix sbaik, ya xchajpaj te kʼop te ya xjajch yuʼun te nacionetike, te ajwaliletik ya yilbey te swokol te ants winiketik sok ya yakʼ te lek ya yil sbaik te ants winiketike».

Te Biblia ya yal te kʼalal ya jkʼantik perdón jich ya xjuʼ ya xchajpaj te kʼop jajchem kuʼuntik sok te yantike. Ta lokʼombakʼop te la yalbey skʼoplal te Jesús ta swenta te kerem te la yijkitay jilel te stat, ya yal te kʼalal sujt tal te kerem sok la skʼanbey perdón te state, te stat la yikʼ ochel yan buelta ta sna (Lucas 15:17-24). Ya skʼan te pekʼeluk koʼtantik yuʼun ya jkʼantik perdón, melel te machʼatik pekʼel yoʼtanik, ma wokoluk ya yaʼiyik skʼanel perdón.

Te bin lek ya xlokʼ-a te kʼalal ya jkʼantik perdón

Te Abigaíl, jtul pʼijil ants ta Israel, la yakʼ ta ilel te bin lek ya xlokʼ-a te kʼalal ya yichʼ kʼanel perdón manchukme jaʼ sleoj smul-a te smamalal. Te kʼalal ay ta jochol takin kʼinal-a te David sok te swiniktak, la skanantaybeyik te schambalam te Nabal, te jaʼ smamalal te Abigaíl. Pero kʼalal te David la stikun chaʼoxtul soldadoetik ta skʼanbeyel pan sok jaʼ te Nabal, maʼyuk bin akʼbotik. Ta skaj-abi, bayal ilin te David, la stsob 400 ta tul soldadoetik swenta ya xbajt smilik te Nabal soknix te machʼatik ay yuʼun ta sna. Te kʼalal la yaʼiy stojol te Abigaíl, bajt sta ta be te David, te kʼalal la yil te David, la spajkan sba kʼalal ta lum ta stojol sok jich la yalbey: «Cajwal, hoʼon acʼa cʼohtuc ta jcuenta te mulile. Awocoluc acʼa scʼoponat te aʼbat awuʼun, aʼiybeya awaʼiy te scʼop te ya yalbate». Te Abigaíl kʼopoj sok te David sok la skʼebanbey weʼel uchʼelil. Tey-abi, te David jich la yalbey te Abigaíl: «Jun awoʼtan suhtan bahel ta ana. La jcaʼiybatix acʼop soc la jquichʼbat ta cuenta te bin la acʼambon» (1 Samuel 25:2-35).

Ta swenta te spekʼelil yoʼtan sok te la skʼan perdón te Abigaíl yuʼun te bin ma lek la spas te smamalal, jich ma lajik te machʼatik ayik ta sna. Te David jaʼnix jich la yalbey wokol te Abigaíl te jaʼ ta swenta te ma la smal chʼichʼe. Manchukme ma jaʼuk te Abigaíl te la sta smul ta stojol te David sok te swiniktake, la yal ta jamal te ma lek te bin la spas te smamalal sok la skʼanbey perdón te David.

Yanxan te machʼa la snaʼ skʼanel perdone, jaʼ te jpuk-kʼop Pablo. Ta jun buelta la yichʼ chajpanel ta Sanedrín te Pablo ta stojol te judioetike. Te mukʼul sacerdote Ananías bayal ilin ta swenta te bin jamal la yal te Pabloe, jaʼ yuʼun la yalbey te winiketik te nopol tekʼelik te banti ay te Pablo te akʼa smajik ta ye. Ta swenta-abi, jich la yal te Pabloe: «¡Dios me ya smajat, haʼat bombil saquil pahcʼ! ¿Haʼat bal huculat yuʼun yac achahpanon ta scuenta te Ley, pero haʼat yac acʼaxuntay te Ley yuʼun te yac awacʼon ta majel?». Kʼalal la yaʼiyik te machʼatik tey ayik-ae, la yalbeyik te Pablo te bin yuʼun te ya yixtaʼkʼoptay te mukʼul sacerdote, ta swenta-abi te Pablo la skʼan perdón yuʼun. Jich la yal: «Quermanotac, ma ba jnaʼoj teme ha te mucʼul sacerdote; como hich tsʼihbabil: Ma me xawixtaʼcʼoptay te machʼa yichʼoj yaʼtel ta alumal» (Hechos 23:1-5).

Yuʼun-nix melel-a te bin la yakʼ ta naʼel te Pablo te kʼalal la yal te ma stojiluk te bin la spasik te jchajpanwanejetik te kʼalal akʼot ta majel yuʼune. Manchukme jich-abi, la skʼan perdón ta swenta te bin la yale, melel ma snaʼoj-a te jaʼ te mukʼul sacerdote. * Ta swenta te la skʼan perdón, te Sanedrín la schʼam yaʼiy te bin ya skʼan ya scholbey skʼoplal-a te Pabloe. Snaʼoj-a te ma pajaluk te bin schʼuunejik te jchajpanwanejetike, jaʼ yuʼun, te Pablo la yal te yak ta ichʼel ta kʼop ta swenta te ya schʼuun te ay chaʼkuxajele. Ta swenta-abi, jajch stsak sbaik ta kʼop te jchajpanwanejetik, te fariseoetik jaʼ la skoltaybeyikix skʼoplal-a te Pabloe (Hechos 23:6-10).

¿Bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te cheb ejemplo la kalbeytikix skʼoplale? Jaʼ te chʼambot yaʼiyik ta lek te skʼopik ta swenta te nail la skʼanik perdone. Te skʼanel perdón ya yakʼ lamalkʼinal. Teme ya kaltik ta jamal te banti chʼayotik sok ya jkʼantik perdón ta swenta te bin ma lek la jpastike, ya xjuʼ te ya xchajpaj te kʼope.

«Maʼyuk bin chopol jpasojbey»

Teme la jnaʼtik te ay machʼa ma lek la yaʼiy sba ta swenta te bin la kaltik o la jpastik, yaniwan jnoptik te jtebnax stael o te ora ya x-ilin. Pero juluk ta koʼtantik te bin jamal la yal te Jesucristo ta stojol te jnopojeletik yuʼune: «Ha yuʼun teme yac awichʼ tal smahtan Dios ta scajtajib, teme tey yac anaʼ a te ay bin scontrahinejat yuʼun te awermano, ihquitaya hilel te mahtanil ta scajtajib, bahan, nahil pastaytesbeya yoʼtan te awermano, patil ya xtal awacʼ te mahtanil awuʼune» (Mateo 5:23, 24).

Jnop kaʼiytik te jtul hermano jich ya yaʼiy te ay bin ma lek jpasojbeytik. Ta swenta te bin la yal te Jesús, ya skʼan te ya xbajt jlekubtesbeytik yoʼtan te kermanotik chikan teme aynix bin la jpasbeytik-a o maʼyuk. Te kʼalal la yal te «ya jpastaytesbeytik» o «ya jlekubtesbeytik yoʼtan» te kermanotik, ta griego kʼop ya skʼan ya yal te «ay bin ma lek la spasbey sbaik sok te ya schajpanik te kʼope» (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine). Te kʼalal chaʼtul ants winik ya xjajch kʼop yuʼunik jaʼniwan ta skaj te ay bin ma lek la spasik ta schebalik, melel ta schebalik jmulawiletik sok ay banti ya xchʼayik, pero swenta ya xchajpaj-a te kʼope ya skʼan ya xkʼot ta yoʼtanik te ay bin ma lek la spas ta schebalik.

Ma jaʼuk mukʼ skʼoplal te ya sleik machʼa smul te bin kʼot ta pasele, jaʼ mukʼ skʼoplal te machʼa ya xlokʼ ta yoʼtan te ya schajpan te kʼope. Kʼalal te Pablo la snaʼ stojol te ay jchʼuunjeletik ta Corinto te ya yikʼik bael te yermanotakik ta stojol te j-aʼtel patanetik yuʼun ya schajpanik kʼop ta swenta takʼin, jich la stojobteslan: «¿Ma bal haʼuc lec xan te ya xcuhch awuʼunic te bin ma stojiluc ta pasel ta atojolic? ¿Ma bal haʼuc lec xan te ya xcuhch awuʼunic te yac awichʼic loʼloyel?» (1 Corintios 6:7). Te bin ya skʼan-a te Pabloe, jaʼ te manchuk ya schajpanik te kʼopetik ya xjajch yuʼunik ta stojol te j-aʼtel patanetik, te bin la skʼan la yal jaʼ ini: jaʼ mukʼ skʼoplal te lamaluk koʼtantik sok te kermanotaktik, ma jaʼuk te ya jletik machʼa smul te bin kʼot ta pasele. Teme ya xjul ta koʼtantik te mantalil ini ma wokoluk ya kaʼiytik skʼanbeyel perdón te machʼa ya yal te ay bin ma lek jpasojbeytike.

Lokʼemuk ta koʼtantik te skʼanel perdone

Ay chaʼoxtul ants winiketik bayal ya stuuntesik te kʼopil perdón. Jich bitʼil ta Japón bayal ya yalik te kʼopil sumimasen, te jaʼ ya stuuntesik ta skʼanel perdón. Jaʼnix jich ya stuuntesik ta yalel wokol te kʼalal jich ya yaʼiyik te ma xjuʼ yuʼunik stojel kʼoem te koltayel akʼbotike. Ta skaj te bayal ya yichʼ tuuntesel te kʼopil-abi sok te yanyantik bin ya skʼan ya yal, ya skuyik te manix ya xlokʼ ta yoʼtanik-a te machʼatik jich ya yalike. Jaʼnix jich ta yantik tsʼumbaliletik bayal ya stuuntesik te kʼopil perdón manchukme maba ya xlokʼ ta yoʼtanik te kʼalal ya yalike.

Chikan bin kʼopil ya jtuuntestik ta skʼanel perdón, ya skʼan te lokʼemuk ta koʼtantik te kʼalal ya kaltike. Te bin ya kaltik sok te bin-utʼil ya kaltik ya skʼan ya xchiknaj ta ilel te yuʼun-nix ma lek ya kaʼiy jbatik ta swenta te bin la jpastike. Te Jesús jich la yalbey te jnopojeletik yuʼun te kʼalal nojpteswan ta wits: «Hich me ya xcʼopojex: Hich, teme hiche, o: Maʼuc, teme maʼuque, como teme cʼax hich ya xcʼopojat ini, ma lecuc banti ya xlocʼ tal te cʼope» (Mateo 5:37). Teme yuʼun-nix ya amel awoʼtan-ae, akʼa ta ilel. Kaltik jun ejemplo: jtul winik te yak ta spasel fila ta aeropuerto la skʼanbey perdón jtul ants te kʼalal kʼax smaj jtebuk sok smaleta. Cheʼoxeb minuto ta patil, kʼalal noptsajikxan bael, jaʼnix jich kʼax smaj jtebukxan sok te smaletae. Te winik la schaʼkʼan perdón. Ta yoxebal buelta jichnix la schaʼpas, jtul winik te nopol ay tey-a jich la yalbey: «Teme yuʼun-nix melel-a te la akʼan perdone, ya skʼan ya atsajtay awil te amaleta yuʼun ma jichuk ya achaʼpas». Yuʼun-nix melel-a, teme ya jkʼantik perdón ta smelelil, ya skʼan ya jpastik tulan swenta ma jchaʼpastikix.

Swenta ya xchiknaj ta ilel te smelelil te ya jkʼantik perdón, ya skʼan ya kaltik te banti chʼayotik, ya jkʼantik perdón sok ya jpastik tulan ta schajpanel te banti chʼayotike. Jaʼnix jich, te machʼa ay bin la yichʼ pasbeyel ya skʼan te yakuk spas perdón (Mateo 18:21, 22; Marcos 11:25; Efesios 4:32; Colosenses 3:13). Ayniwan wokol ya kaʼiytik skʼanel o spasel perdón, melel jmulawilotik. Pero te skʼanel perdón, jaʼme ya slekubtes oʼtanil.

¿Bin-ora ma skʼan ya jkʼantik perdón?

Manchukme ya slekubtes oʼtanil sok ya yakʼ lamalkʼinal teme ya kakʼtik ta ilel te ya jmel koʼtantik sok ya sujtes koʼtantik, te machʼa ay spʼijil maba ya skʼan perdón te kʼalal ma snujpʼuke. Jun ejemplo jaʼ te kʼalal ya yichʼ pasel ta prueba teme yuʼun-nix jun koʼtan ya kakʼ jbatik ta stojol-a te Diose. Te kʼalal xtaluk ta Balumilal te Jesuse la «spehcʼan sba» sok «la schʼuhun mandar cʼalal ta lajel» te la yichʼ jijpanel ta teʼ (Filipenses 2:8). Pero, maʼyuk bin-ora la skʼan perdón ta swenta te bin schʼuunoj yuʼun-nax ma xkʼaxix swokol-a. Jaʼnix jich ma la skʼanbey perdón te mukʼul sacerdote te kʼalal jich albot yuʼune: «Hala caʼiycotic ta scuenta te cuxul Dios teme haʼat nix a te Cristohat, te Snichʼanat te Diose». Pero maba xiw yoʼtan sok maba la skʼanbey perdón, jich la yalbey: «Haʼat nix la awal. Soc ya calbeyex te ta patil ya me awilic te Nichʼanil ay ta scuenta winic hucul ta swaʼel-cʼab te Dios te ay yuʼel soc yac ta talel ta stocalil chʼulchan» (Mateo 26:63, 64). Te Jesús jaʼ kʼax mukʼxan skʼoplal la yil te jun yoʼtan ya yakʼ sba ta stojol te sTate, ma jaʼuk te ya slekubtesbey yoʼtan te mukʼul sacerdote.

Te j-abatetik yuʼun Dios ya yichʼik ta mukʼ te ants winiketik te mukʼ yaʼtelike, pero ma skʼanbeyik perdón ta swenta te ya schʼuunbeyik skʼop te Dios sok te kʼux ta yoʼtanik te yermanotakike (Mateo 28:19, 20; Romanos 13:5-7).

Te kʼalal spisil-ora ayix lamalkʼinal-a

Ta ora ini jpisiltik ay banti ya xchʼayotik ta skaj te jmulawilotik sok te la skʼasesbotik jilel te mulil te Adán (Romanos 5:12; 1 Juan 1:10). Ta skaj te la skʼaxuntaybey smantal te Diose, jmulawil kʼot, pero te Adán sok te Eva maʼyuk smulik-a te kʼalal la yichʼik pasele. Te Dios yalojix ta jamal te ya stupʼ te mulil kichʼojtike (1 Corintios 15:56, 57).

Nopa awaʼiy bin yilel ya xkʼot te jkuxlejaltik. Kʼalal te Santiago, te yijtsʼin te Jesús, la yalbey skʼoplal bitʼil ya skʼan ya jtuuntestik te kakʼtike, jich la yal: «Teme ay machʼa ma ba ya xjelaw ta cʼop, mero lec cʼohem, [o toj ta winikil] ya xhuʼ yuʼun scomel spisil te sbaqʼuetale» (Santiago 3:2). Te tojil winik ya xjuʼ skomel te yakʼe, jaʼ yuʼun maʼyuk bin-ora ya skʼan perdón, melel ya snaʼ stuuntesel ta lek te yakʼe. Jaʼnix jich «ya xhuʼ yuʼun scomel spisil te sbaqʼuetale». ¡Kʼax tʼujbil te kʼalal tojil ants winik ya xkʼootik! Maʼyuk bin ya smakotik swenta lamal koʼtantik sok spisil te ants winiketik. Pero, ta ora ini ya skʼan ya jpastik tulan ta skʼanel perdón ta swenta te ay banti ya xchʼayotik, melel jaʼ jich jun koʼtan ya x-ayinotik sok te yantike.

[Nota]

[Foto]

¿Bin ya jtatik ta nopel ta swenta te bin la spas te Pabloe?

[Foto]

Kʼalal spisil te ants winiketik tojikix-a, maʼyuk bin ya xmakawan swenta jun ya x-ayinotik