TA JAʼBIL TAL 1970 ayon ta jun wayibal yuʼun jun hospital-a. Ay 20 kaʼbilal-a, soldadoon-a sok kichʼoj tulan chamel-a. Ayon ta Hospital General Valley Forge de Phoenixville, ta Pensilvania (Estados Unidos). Ta jujun olil ora, jtul enfermero ya yilbon te jpresion, ta skaj te yak ta koele. Te enfermero jaʼ pekʼelxan yaʼbilal te bitʼil joʼon sok yak ta xiwel-a. La jojkʼoybey: «¿Maʼyuk machʼa awiloj te ya xlaje?». Sakub sit yelaw sok jich la sjakʼbon: «Maʼyuk kiloj».

Kʼax wokol te bin yak ta kʼaxel ta jtojol-ae. Pero, ¿bitʼil kʼoon ta hospital? Ya jcholbeyex awaʼiyik.

Ta yorail te guerra yuʼun Vietnam la stsakon chamel kʼalal ayon ta aʼtel bitʼil koltaywanej ta quirófano. Kʼax ya jmulan skoltayel-a te machʼatik ayik ta wokol sok te machʼatik ayik ta chamele. Ya jkʼan ya x-ochon ta cirujano-a. Kʼoon ta Vietnam ta julio ta jaʼbil 1969. Te bitʼil kʼoelonto-a, la schajpanonik jun semana swenta ya xkʼayon-a te skʼuxul kʼajkʼal sok te horario ya stuuntesik tey-ae.

Ta patil, kʼoon ta jun hospital banti ya spasik operación te ay ta Dong Tam. Mato jaluk kʼoel-a te jajch ta kʼoel helicopteroetik te skuchojik bayal ants winiketik te ejchenajemik sok te lajemikixe. Kʼax mukʼ skʼoplal ta koʼtan te nación-abi sok ya jmulan aʼtel, jaʼ yuʼun jajchon ta aʼtel ta oranax. Ya jchajpantik te machʼatik ejchenajemik sok ya kotsestik ta oranax ta jun na te siketnax yutil te ya xtuun ta spasel operación. Wokol ya yil-a te machʼa ya spas te operación, te machʼa ya yakʼ te anestesia sok te chaʼtul enfermeroetik, melel kʼax latsʼal te lugare; pero la spasik tulan yuʼun ya skoltayik te machʼatik ayik ta wokole. La kil ta yutil te helicopteroetik te ay ijkʼal mukʼul bolsaetik te maʼyuk machʼa la skojtesel. La yalbonik te nojel ta sbakʼetalik te soldadoetik te lajik ta guerra. Jaʼ-abi jaʼ te bin kʼax ta jtojol ta yorail te guerrae.

Cheʼoxeb jaʼbil ta nail te kʼalal mato xboon ta guerra-ae, la jnaʼbey sba te testigoetik yuʼun Jehová. Te jmamae ay la snop te Biblia, pero maba la yichʼ jaʼ. Kʼax ya jmulan yaʼiyel te bin ya scholbote. Ta jun buelta, kʼaxon ta stsʼeel te sNail Tsoblej sok te jchaʼtat, jich la jojkʼoybey: «¿Bin-a ini?». Jich la yalbon: «¡Mame xa anop te ya atʼun te ants winiketik ini!». La jchʼuun te bin la yal melel kʼux ta koʼtan, jich ma la kilix-a te testigoetik yuʼun Jehová.

Kʼalal lokʼon tal ta Vietnam, jich la kaʼiy te ya jkʼan ya jle te Diose. Melel bayal bintik kʼax ta jtojol te ya yakʼbon jwokole. Jich ilel ta maʼyuk machʼa ya xkʼot ta yoʼtan te bin yak ta kʼaxel ta nación-abi. Ay la yalik te soldadoetik yuʼun Estados Unidos yakiklaj ta smilel te alaletik ta Vietnam, sok ya xjul ta koʼtan te ay la stsob sbaik ta yalel te ants winiketik te yakik ta smilel alaletik te soldadoetik-abi.

Te bitʼil la jkʼan la jnaʼbey sba te Diose boon ta iglesiaetik. Spisilnanix-ora kʼux kaʼiyej-a te Diose, pero maba la jmulan te bin la kil tey-ae. Jich yuʼun ta patil kʼoon ta sNail Tsoblej yuʼun te testigoetik yuʼun Jehová te ay ta Delray Beach (Florida). Ya xjul ta koʼtan te jaʼ jun domingo yuʼun febrero ta 1971.

Kʼalal kʼoon, nopol xlajix-a te discurso público, jich yuʼun jilon ta snopel Te J-ilkʼinal ta toyol. Maba ya xjul ta koʼtan te bin la yichʼ nopele, pero maʼyuk bin-ora ya xchʼay ta koʼtan te alaletik te yakik ta sleel ta sBibliaik te versiculoetik. Chamnax koʼtan yuʼun. Jich yuʼun, la jchʼam kaʼiy te tsobleje. Kʼalal nopolix ya xlokʼon-a, noptsaj tal ta jtojol jtul hermano te Jim Gardner sbiil te ayniwan 80 yaʼbilal. Yichʼoj ta skʼab te libro La verdad que lleva a vida eterna sok jich la yalbon: «¿Yabal akʼan te libro ini?». La jchaptik te ya yulaʼtayon ta jueves ta sab yuʼun ya jnoptik te libro-abi.

Ya x-aʼtejon ta jun clínica-a ta Boca Ratón (Florida). Ta domingo-abi, te boon ta tsobleje jaʼ jtaoj aʼtel ta ajkʼabal-a. Ya x-ochon ta las 11 jaʼto ya xlokʼon ta las siete ta sab. Maʼyuk bayal kaʼtel-a, jaʼ yuʼun jajchon ta skʼoponel te libro la yakʼbonike. Noptsaj tal jtul enfermera sok la spojbon te jlibroe; la yil te libro sok jich la yal ta tulan: «¿Mabal yuʼun yakat ta snopel te ya x-ochat ta religión-abi?». La jpojbey te libroe sok jich la kalbey: «Jaʼtonax olil jkʼoponoj, pero yakniwan». Jich bajt te enfermerae. Ta ajkʼabal-abi, laj kuʼun skʼoponel te libroe.

Kʼalal kʼot ta jnaʼ ta jueves te hermano Gardner te bin nail la jojkʼoybey jaʼ ini: «¿Bin ya xbajt jnoptik?». Jich la yalbon: «Jaʼ te libro te la kakʼbate». Pero la kalbey te la jkʼoponixe. Jich yuʼun, jich la yalbon: «Bueno, jaʼuknax ya kiltik te sbabial capítulo». La jta ta ilel te ay bintik mato kʼoem ta koʼtane. La yalbon te yakuk jle te textoetik ta jBibliae, te jaʼ te Versión del Rey Jacobo. Jich la jnaʼ te machʼa-a te smelelil Diose, te jaʼ te Jehová. Ta sab-abi la jnoptik oxeb capítulo yuʼun te libro sok te Jim (te jaʼ jich ya kalbey-a te hermano Gardner). Ya jnoptik oxeb capítulo ta jujun jueves-a. ¡Kʼax bayal ya jmulan-a! ¡Mero la jmulan te la snojpteson jtul hermano te ya xbajt ta chʼulchan te la snaʼbey sba te hermano Russell!

Cheʼoxeb semana ta patil yakonix ta scholel skʼop Dios sok-a te congregacione. Ya xiwon-a te kʼalal jajchon ta scholel te skʼop Diose, kʼaxtoxan-a te kʼalal ya xbootik ta nanatike, pero jaʼ la skoltayon te Jime (Hech. 20:20). Jaʼ la sjokinonxan te Jim, jich jajch jmulan ta lek scholel te skʼop Diose. Jaʼto ta ora ini, jich ya kil te jaʼ jun mukʼul majtanil te scholel te skʼop te Diose. ¡Maʼyuk bin ya spaj te ya jokin jbatik ta aʼtel sok te Diose! (1 Cor. 3:9).

Ta ora ini ya kalbey skʼoplal te bitʼil jajch te skʼuxul koʼtan ta stojol te Jehová (Apoc. 2:4) Te skʼuxul koʼtan ta stojole, jaʼ skoltayejon te kʼalal ya xjul ta koʼtan te bin kʼax ta guerra sok te wokolil la yakʼe (Is. 65:17).

Ay te bin mato chʼayem ta koʼtane. Jaʼ te bin kʼot ta pasel ta jaʼbil 1971. Mato jaluk-a te la snutson lokʼel te jchaʼtat te banti yakon ta kuxinele-ae. Ma skʼan-a te ya xkuxin ta banti sna jtul testigo yuʼun Jehová. Maʼyuk lek jtakʼin-a, melel ta kaʼtel ya stojonik ta cheʼcheb semana. Ta semana-abi, la jlajin spisil te jtakʼin yuʼun la jman jkʼuʼ te ya jlap ta scholel skʼop Dios. Melel jaʼ ya jkʼan-a te ya yichʼ ichʼel ta mukʼ te Jehová ta swenta te jkʼuʼ jpakʼe. Manchukme aynix jtsoboj takʼin-a, pero kakʼoj ta jun banco-a te ay ta Michigan, te banti chʼion tale. Jich yuʼun jilon ta kuxinel jun cheb kʼajkʼal ta banti jcarro. Jaʼ ya jle-a te bañoetik te ay ta gasolineraetik yuʼun ya jox kisim tey-a sok yuʼun tey ya katintes jba jtebuk-a.

Ta jun buelta kʼoon ta sNail Tsoblej kʼalal ya skʼanxan cheʼoxeb hora yuʼun ya xlokʼotik ta scholel-a te skʼop Diose. Yakon ta sujtel talel ta kaʼtel-a. La kakʼ jilel te jcarro ta spat te sNail Tsoblej te banti maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya yilon. Te kʼalal ayon tey-ae, jajch juluk ta koʼtan te bin kʼot pasel ta Vietnam: tal ta koʼtan te yikʼ te sbakʼetal te ants winiketik te yakik ta kʼajkʼele, tal ta jsit te chʼichʼ te bayuknax maleme... Jich yaʼiyel te yakon ta yaʼiyel stojol sok yakon ta yilel kʼalal te soldadoetik ya sjojkʼoybonik-a teme ya xjuʼ ya xkolike sok te yakuk jkoltaylane. Jnaʼoj-a te yananix xlajik-ae, pero la jpas tulan yuʼun la jlamantesbey yoʼtanik, sok la jpas tulan te manchuk ya kakʼ ta naʼel ta swenta te jsit kelaw te bin ya xkʼot ta pasel ta stojolike. Kʼax bayal la jmel koʼtan yuʼun.

Okʼon ta skʼoponel te Diose (Sal. 56:8). Jajchon ta snopilanel ta koʼtan ta swenta te chaʼkuxajele. Jich la kaʼiy te oranax kʼot ta koʼtan te bin ya xbajt spas te Jehovae: ya bajt schaʼkuxajtes te ants winiketik, jich ya xtupʼ spisil te bintik la kile sok ya xjuʼ ya stupʼ te mel-oʼtan te ya kaʼiytik ta jpisiltik te jayeb woklajotike. Ya xchaʼkuxaj te keremetik-abi sok ya xjuʼ ya snaʼbeyik sba te Diose (Hech. 24:15). Jich la kaʼiy te kʼax bayal skʼuxul koʼtan ta stojol te Jehová. Mero la stijbon koʼtan te bin yaʼiyel la kaʼiy jbae. Ayto ta koʼtan te bin kʼot ta pasel ta kʼajkʼal-abi. Jaʼto tal-abi jpasoj tulan te manchuk ya xlaj te skʼuxul koʼtan ta stojol te Jehová, manchukme ay pruebaetik sok wokoliletik.

Kʼax bayal bin chopol ya spas te ants winiketik te kʼalal ay guerrae, jaʼ jich la jpas-euk. Te bin skoltayejon yuʼun maba kʼax bayal ya jmel koʼtan ta swenta te bin ma lek la jpase jaʼ te ya jnopilan ta koʼtan cheb textoetik te kʼaxto ya jmulane. Te sbabiale jaʼ te Apocalipsis 12:10, 11, banti ya yal te la yichʼix stsalel te Satanás ta swenta te testigo kʼop ya kakʼtike, jaʼnix jich ta swenta te schʼichʼel te Jkolel Tuminchije. Te schebale jaʼ te Gálatas 2:20. Te texto ini ya yakʼbon kil te laj ta jtojol te Jesucristoe. Te Jehová ayon ta yoʼtan ta swenta te la smal te schʼichʼel te sNichʼane sok spasojbon perdón yuʼun te bin la jpase. Snaʼel-abi jaʼ skoltayejon yuʼun maʼyuk bin ya yalbon te koʼtane. Jaʼnix jich jaʼ stijobon koʼtan yuʼun ya jpas tulan ta skoltayel te ants winiketik ta snaʼbeyel sba te Dios te bayal skʼuxul yoʼtane (Heb. 9:14).

Kʼalal ya jnop te bin kʼot ta pasel ta jtojol te nameye, ya jta ta ilel te spisil-ora skanantayejon te Jehovae. Jich bitʼil te kʼalal la snaʼ stojol te Jim te yakon ta nainel ta jcarro-ae, ora la yalbon skʼoplal jtul hermana te ay cuartoetik yuʼun te banti ya xjuʼ ya xkuxinon. Schʼuunej koʼtan te jaʼ Jehová te la stuuntes te Jim sok te hermana yuʼun la jta te banti ya xnainone. ¡Kʼax lek yoʼtan te Jehová sok kʼax lek ya skanantay te j-abatetik yuʼune!

Ta mayo 1971 boon ta Michigan yuʼun ay bintik ya skʼan chajpanel kuʼun tey-a. Pero, ta nail la jnojes ta libroetik sok revistaetik te banti ya yichʼ kʼejel biluketik tey ta carroe. Te kʼalal mato staoj olil be yuʼun ya xkʼoon ta Michigan, maʼyukix ni junuk revista sok libroetik kuʼun-a. Bayuk banti ya xkoon ta jcarro-ae, ya jcholbey skʼop Dios sok spisil koʼtan te ants winiketike. La jchol skʼop Dios ta cheʼoxeb chukojibaletik sok la kakʼbey tratadoetik te winiketik te ya jta ta baño te banti ya xkoon–ae. Ay baeltik ya jkʼan ya jnaʼ teme ay banti sitin te kaʼtele (1 Cor. 3:6, 7).

Pero, jaʼnix jich ya jkʼan ya kal ta jamal te ay ma jtsajtay te bitʼil ya xkʼopojon-a te kʼalal ya jchol te skʼop Diose, kʼaxtoxan-a teme jaʼ ya scholbey skʼop Dios te jfamiliae. Te skʼuxul koʼtan ta stojol te Jehovae jaʼ la skoltayon yuʼun maba ya xiwon ta scholel te skʼop Diose, pero jaʼnix jich ay ma la jtsajtay jba ta kʼop. Ta swenta te mero kʼux ta koʼtan te John sok te Ron, te jaʼ jbankiltake, jkʼaxel la sujtiklan yuʼun ya schʼuunik te bin ya kakʼbey snopike. Pero, ta patil la jkʼantiklanbey perdón. Ma jkomoj jba ta spasel oración yuʼun ayuk bin-ora ya snopik-euk te skʼop Diose. Jaʼto tal-abi, te Jehová yakʼojbon jnop te ya skʼan ya jtsajtay te bitʼil ya xkʼopojon kʼalal ya jchol te skʼop Dios sok te kʼalal ya jnojptes te ants winiketike (Col. 4:6).

Spisil-ora kʼux ta koʼtan te Jehová, pero jaʼnix jich kʼux ta koʼtan-euk te jfamiliae. Te machʼa kʼux ta koʼtan-euke jaʼ te kiname, te Susan sbiile. Spisil-ora la jkʼan te yakuk xnujpunon sok jtul ants te ya skoltayon ta abatinel ta stojol te Jehovae. Jaʼ jich spasoj te Susan, melel kʼux ta yoʼtan-euk te Jehovae. Ma xchʼay ta koʼtan te kʼalal bajt kulaʼtay jun buelta te Susan te kʼalal jaʼ jlekol-ae. La kil te yak ta skʼoponel Te J-ilkʼinal ta toyol ta sba sna te smeʼ stat, ta Cranston (Rhode Island). Te bin yan-nax la kil-ae jaʼ te yak ta skʼoponel jun artículo ta revista te ma jaʼuk te ya yichʼ nopel ta jujun semanae sok yak ta sleel spisil te textoetike. Jaʼ yuʼun, jich la jnop: «¡Yuʼun-nix ay schʼuunel yoʼtan te achʼix ini!». Nujpunotik ta diciembre 1971, jaʼto tal-abi sjokinejon sok skoltayejon, bayal ya kal wokol yuʼun-abi. Te bin ya jmulan ta stojole, jaʼ te manchukme kʼuxon ta yoʼtan, jaʼ mero kʼux-xan ta yoʼtan te Jehovae.

Ay chaʼtul jnichʼnab, jaʼ te Jesse sok Paul. Spisil-ora jokinbilik yuʼun te Jehovae (1 Sam. 3:19). Jich yilel te lekil meʼil tatil kʼoemotik ta swenta te kʼux ta yoʼtanik te Jehovae. Jaʼto ta ora ini jun yoʼtan yakik ta abatinel ta stojol te Jehová, melel maba chʼayem ta yoʼtanik te skʼuxul yoʼtanik ta stojole. Kʼaxemix 20 jaʼbil te yakik ta abatinel ta tiempo completo ta schebalik. Jaʼnix jich, mero tseʼel koʼtan yuʼun te chaʼtul kalibtak, te jaʼ sbiil Stephanie sok Racquel, te jaʼ jich kʼoemik bitʼil kantsil jnichʼnab. La snaʼ stsael ta lek yinam te Jesse sok Paul, melel mero kʼux ta yoʼtanik Jehová te antsetike (Efes. 6:6).

Te kʼalal kichʼojix jaʼ-ae, abatinon 16 jaʼbil ta Rhode Island. Tey la jta lekil kamigotak-a. Yato xjul ta koʼtan te la jmulan sjokinel ta aʼtel te ancianoetike. Jaʼnix jich, yato kal wokol yuʼun te superintendenteetik te la yulaʼtayotike, melel bayal la skoltayonik. Kʼax mukʼul majtanil kiloj te ya jokin ta aʼtel te winiketik te spisil-ora kʼux ta yoʼtanik te Jehová. Ta jaʼbil 1987 bootik ta kuxinel ta Carolina del Norte yuʼun ya jkoltaytik te hermanoetik ta scholel te skʼop Diose, tey la jtatik lekil kamigotaktik-a. *

Ta agosto 2002, la kichʼ ikʼel sok te Susan yuʼun ya xbootik ta abatinel ta Betel ta Patterson (Estados Unidos). Te joʼon aʼtejon ta Departamento yuʼun Servicio, yan te Susan, aʼtej ta sakʼel pakʼetik. Kʼaxto la smulan aʼtel tey-a. Ta patil, ta agosto 2005, la kichʼ jun mukʼul majtanil, jaʼ te ya x-aʼtejon ta Cuerpo Gobernante. Jich la kaʼiy te ma snujpʼuk te ya x-aʼtejon tey-ae. Te Susan la smel yoʼtan yuʼun te bintik smakoj te aʼtelil-abi. Jaʼnix jich maʼyuk bin-ora smulanoj-a te ya xmo ta avione, pero ta ora ini, jich yilel te spisil-ora ya xmootik ta avione. Te bin ya xkoltayot yuʼune, jaʼ te bin ya x-albot yuʼun te yinam te yantik hermanoetik te ya x-aʼtejik ta Cuerpo Gobernante. Kʼax bayal skoltayejon, jich yuʼun kʼax bayalxan kʼux ta koʼtan.

Nojel ta fotoetik te j-oficinae, jaʼ fotoetik te kʼax mukʼ skʼoplal ta koʼtane. Melel jaʼ ya yakʼ sjultesbon ta koʼtan te kʼax lek te bintik kʼaxem ta jkuxlejale. Bayalix bendición yakʼojbon te Jehová ta swenta te kʼux ta koʼtane.