KOLTAYEL TA STOJOL TE MACHʼATIK AY MACHʼA LAJEM YUʼUNIK
Te mel-oʼtan ya yakʼ kʼalal ay machʼa ya xlaj kuʼuntik
«Te Sofía a sok te joʼon ayix 39 jaʼbil jnujpuneltik-a te kʼalal laj ta tulan chamel. Te kamigotak bayal la skoltayonik, jich ma jaʼuk bajt ta koʼtan. Pero jun jaʼbil kʼax kʼux la kaʼiy. Bayal ya xjelon te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbae. Manchukme kʼaxix oxeb jaʼbil te kʼalal laje, ay baeltik te kʼax kʼuxto ya kaʼiy» (Kostas).
¿Aybal machʼa lajem awuʼun? Teme aye, jichniwan ya awaʼiy aba bitʼil te Kostas. Bayal ya yakʼ estrés sok kʼax kʼux ta aʼiyel kʼalal ay machʼa ya xlaj sjoy, jtul sfamilia o jtul yamigo. Jich ya yalik-euk te machʼatik ya yilbeyik skʼoplale. Jun artículo yuʼun te revista The American Journal of Psychiatry ya yal te «lajel jaʼ te bin kʼax kʼux ya aʼiyel sok te ma xkʼaxe». Te kʼalal jich ya xkʼax ta jtojoltik, yaniwan jojkʼoybey jbatik: «¿Jayebxan tiempo te jich ya kaʼiy jbae? ¿Yatobal jtaxan stseʼelil koʼtan? ¿Banti ya xjuʼ ya jta smukʼul koʼtan?».
Ta revista ini ya yakʼbey sujtib te jojkʼoyeletike. Ta yan artículo ya kiltik te binwan yakat ta sitintayel teme mato jaluk ay machʼa laj awuʼune. Ta yantik artículo ya kiltik chaʼoxchajpuk koltayel yuʼun ya xkujch awuʼun-a te mel-oʼtane.
Ya jmulantik te yakuk x-akʼbot smukʼul yoʼtanik te revista ini te machʼatik ay machʼa lajem yuʼunik.
a Ay yichʼoj jelel te biililetike.