¿Yabal akuy te ya sta yorail te ya xjuʼ yuʼun te ants winiketik schajpanel te kʼopetik te ya yakʼotik ta mel-oʼtan sok te ya yakʼbotik jwokoltik ta pajel chaʼbeje? Swenta ya xlekubotik yuʼun jun chamel, ya skʼan te jaʼ nail ya yichʼ poxtayel te bin-nix ya sjach-a te chamele, ma jaʼuknax te ya slamantesbey te skʼuxule.

Kakʼtik jun ejemplo. Ay jtul winik te Tom sbiil, te tsakot ta chamel sok laj bael. ¿Bin yuʼun te laje? Te doctor yuʼun te hospital te banti kʼote, jich la stsʼibay: «Kʼalal kaj ta chiknajel te bintik kʼux la yaʼiy te Tom, maʼyuk machʼa la yil te bin-nix yuʼun-a te ay ta chamele». Jich yilel te machʼatik ilot yuʼun ta naile, jaʼnax la yakʼbeyik poxetik yuʼun ya slamantes te bintik kʼux ya yaʼiye.

¿Jichbal yak ta kʼoel ta pasel-euk ta swenta te wokolile? Te ajwaliletik yakʼojik leyetik, cámaras de vigilancia sok yakʼojik bayal policiaetik swenta ya yichʼ lajinel te utsʼinele. Manchukme ya xkoltaywan-abi, manix jaʼuk ya slajin-a te wokolile, melel te bin ya xtijbot yoʼtan yuʼun ay bin chopol ya spas te ants winiketike jaʼ ta swenta te bintik schʼuunejik, te bin ya skʼan yoʼtanik sok te stalelike.

Te Daniel te yak ta kuxinel ta Sudamérica te banti yak ta toyel te pobreile, jich la yal: «Te ayix tal tiempo leknix ay jtebuk-a te kuxinele, ma jxiʼtik-a te ay machʼa ya yelkʼanbotik te bintik ay kuʼuntike. Pero ta ora ini, chikan banti ayotik ma xjuʼix te jun koʼtantik ya xkuxinotik. Ta swenta te kʼax wokol te kuxinele, te ants winiketik ya yakʼik ta ilel te ay bayal sbikʼtal yoʼtanik sok te ma xyichʼik ta mukʼ te yantik ni jaʼuk te sbilukike».

Ta Oriente Medio ay jtul winik te an lokʼel ta skaj te jajch kʼop tey-ae sok te patil la snop te Biblia, jich la yal: «Tey ta jlumale te familiaetik, te política sok te religionetike ya stenik te keremetik yuʼun ya xbajtik ta guerra. Jaʼnix jich ya spasik-euk te skontratakike. Jaʼ la yakʼbon kil-abi te jkʼaxel maba lek te ya smukʼulin koʼtantik te ajwaliletike».

Yuʼun-nix melel-a te bin ya yal te Bibliae:

• «Como ta scolel schʼihyelic to ya snopticlan ta yoʼtanic te bintic chopol» (Génesis 8:21).

• «Mero jloʼloywanej te oʼtanile, cʼax hich a te bin utʼil spisil bintic ay. Cʼax chopol, ¿machʼa ya xhuʼ ya snaʼbe sba?» (Jeremías 17:9).

• «Como ta oʼtanil ya xlocʼ talel te bin chopol ta nopel, te milaw, [...] chijil-oʼtanil, elecʼ, lehaw ta cʼop soc te sbohlcʼoptayel Dios» (Mateo 15:19).

Te ants winiketik maba juʼem yuʼunik slokʼesel ta yoʼtanik te bintik chopole sok yak ta batsʼejel, jich ya jtatik ta ilel ta swenta te wokoliletik te la kalbeytikix skʼoplal ta yan tal articuloe (2 Timoteo 3:1-5). Jich yak ta kʼoel ta pasel manchukme ayix bayal nojptesel sok ayix bayal te bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼopon jbatik sok te yantike. ¿Bin yuʼun-nix-a te ma juʼem kuʼuntik yakʼel lamalkʼinal sok te jun koʼtantik ya xkuxinotike? ¿Yuʼun-nixbal jkʼaxel ma xjuʼ kuʼuntik-a? ¿Yuʼunbal ma jaʼuk ay ta jwentatik slajinel te wokolile?

Manchukme ya yichʼ pasel jun milagro yuʼun ya yichʼ lajinel-a te bin chopol ay ta yoʼtan te ants winiketike, manix jaʼuk ya schajpan-a te kʼope. ¿Bin yuʼun? Jaʼ ta swenta te ay bintik ma xjuʼ yuʼun spasel te ants winiketike.

Te bin smelelile, jaʼ ini: «Te ants-winic [...] ma haʼuc yuʼun te ya yal banti ya xbehen» (Jeremías 10:23). Jich bitʼil maba la kichʼtik pasel yuʼun ya xkuxinotik ta yutil jaʼ, jaʼnix jich maba la kichʼtik pasel yuʼun ya jwentain jbatik ta jtukeltik.

 Nopa awaʼiy jtsʼinuk ta swenta ini, ¿yabal smulan te ants winiketik ta ya yichʼik albeyel te bin-utʼil ya skʼan ya xkuxinik o te bintik mantaliletik ya skʼan ya yichʼik ta wentae? ¿Yabal smulanik te ya yichʼik albeyel te bin-utʼil ya skʼan ya yilik te skʼasesel alal o te bin-utʼil ta chʼitesel te alnichʼanetike? Jaʼnax yakotik ta yalbeyel chaʼoxchajp skʼoplal te bin yuʼun maba jun-nax ayik te ants winiketike. Manchukme wokol ya schʼuun koʼtantik te bin ya yal te Bibliae, yuʼun-nix melel-a te bin ya yale. Ma jaʼuk ay ta jkʼabtik swentainel te yantike ni jaʼuk te ya jwentain jbatik ta jtukeltike. Jich yuʼun, ¿machʼanix ya xjuʼ ya skoltayotik-a?

Te machʼanix ya xjuʼ ya skoltayotik-ae, jaʼ te Diose, melel jaʼ Jpaswanej kuʼuntik sok maba chʼayemotik ta yoʼtan jich te bitʼil skuyojik chaʼoxtul ants winiketik. Ta swenta te lekil tsitsel yakʼojbotik ta Bibliae ya jtatik ta ilel te kʼuxotik ta yoʼtane. Teme kʼot ta koʼtantik te bin ya yal te Bibliae, jich ya xkʼot ta koʼtantik te bin yuʼun ay bintik ma xjuʼ kuʼuntik spasel sok te bin yuʼun jkʼaxel maba lek kʼoem ta lokʼel te bin ya spas te ants winiketike. Jtul filósofo jich la yal: «Te nacionetik sok te ajwaliletik maʼyuk bin snopojik ta swenta te bin kʼoem ta pasel ta skuxlejalike, manchukme aynix bin snopojik maʼyuk bin spasojik ta swenta».

Te Jesús te jaʼ sNichʼan te Diose, jich la yal: «Te pʼijil-oʼtanil ya xchicnaj te toj ay ta scuenta spisil te yal-snichʼnab» o te yaʼtelule (Lucas 7:35). Kiltik jun ejemplo ta swenta-abi. Te Salmo 146:3, jich ya yal: «Ma me xawacʼ smucʼulin awoʼtanic te winiquetic ay scʼoblalic, te snichʼnab winic». Te lekil tsitsel-abi, ya skoltayotik yuʼun ma tojoluknax ya jmaliytik te bin ma xkʼot ta pasele. Jtul winik te Kenneth sbiil te nainem ta jun mukʼul lum yuʼun Norteamérica te banti bayal utsʼinel, jich la yal: «Spisil te politicoetik ya yalik te ya schajpanik spisil te kʼopetike, pero ma juʼem yuʼunik. Jaʼ-abi ya yakʼ kiltik te yuʼun-nix melel-a te bin ya yal te Bibliae».

Te Daniel te machʼa la kalbeytikix skʼoplal ta sjajchibale, jich la yal: «Ta jujun kʼajkʼal te ya xkʼaxe ya jta ta ilel te maʼyuk jtuluk ants winik ya xjuʼ ya swentainotik [...]. Manchuk ay bayal jtakʼintik ta banco o ay lekil plan de jubilación kuʼuntik, manix jaʼuk ya skoltayotik yuʼun jun koʼtantik ya xkuxinotik te kʼalal ya xlokʼotik ta kaʼteltik. Ay machʼatik ya jnaʼbey sba te jich kʼoem ta stojolike».

Te Biblia ma jaʼuknax ya yalbotik te manchuk ya smukʼulin koʼtantik te bin maba ya xkʼot ta pasele, jaʼnix jich ya yalbotik te ay bin lek ya xjuʼ ya jmaliytike. Jaʼ-abi ya kilbeytik skʼoplal ta patil.