Te machʼatik snaʼojikix ta lek te bintik taleliletik ya stʼunike, snaʼojik ta jamal te bintik lek sok te bintik chopole. Ma xjelon te stalelik, manchukme yanyantik bin ya xkʼax ta skuxlejalik. Jaʼ ya stʼunik te lekil taleliletik snopojik, manchukme maʼyuk machʼa ya x-ilotik yuʼun.

Ta kʼajkʼal ini, ya xjuʼ xjelon spensar te alaletik ta swenta te bin lek sok te bin chopol te kʼalal ya yilbeyik stalel te sjoʼtakik ta klase, te musika, te pelikulaetik sok programaetik te ya xkʼax ta telebision. Yaniwan sjojkʼoybey sbaik teme yuʼun-nixbal jaʼ lek-a te taleliletik akʼbil snopike.

Yuʼun-nix jich ya xkʼot ta pasel-a te kʼalal yakik ta mukʼubele. Ay jun libro te la yal te kʼalal mato staojik schʼielik-a te alaletike, «ya skʼan te chapalukikix ta swenta te tenel ya x-akʼbotik yuʼun te sjoʼtak ta klase, te bin ya xkʼax ta radio o telebision swenta ma x-och ta spensarik te ya skʼan ya xnaʼbot sbaik yuʼun te yantike. Ya skʼan ya snaʼik te jaʼ lek ta tʼunel te lekil taleliletik akʼbil snopik te kʼalal ay bintik ya staik ta nopel spasel ta skuxlejalike, manchukme ya xkontrainotik yuʼun te yamigotake» (Beyond the Big Talk). Jamal chikan ta ilel te ya skʼan ya yichʼik pʼijubtesel te kʼalal mato staoj schʼielik-ae.

Akʼbeya yil te bin lek ta pasele

TOJOBTESEL TE YA YAKʼ TE BIBLIA: «Te machʼatic mucʼul ants-winique [...], pʼijubeniquix ta snaʼel te bila leque soc te bila ma lecuque» (Hebreos 5:14, XCD).

• Koltaya ta yilel te bin lek sok te bin chopol. Tuuntesa te bintik ya xkʼot ta pasel ta jkuxlejaltik yuʼun ya awakʼbey yil te awal anichʼan te bin lek sok te bin chopol. Teme ay machʼa la spas lot, jich xa awalbey: «Maba lek te la spas lote, melel maba yak ta yalel te bin smelelile». O teme ay machʼa ma la skoltay te machʼa ayix yaʼbilale, jich xa awalbey: «Maba lek te bin la spase, melel maba ya yakʼ ta ilel slekil yoʼtan». Ta patil bael, yame xkʼot ta yoʼtan te mukʼ skʼoplal te ya spas ta skuxlejal te lekil taleliletike.

• Albeya te bin yuʼun ay bin lek o ma lek ta pasel. Akʼa ta pensar te awal anichʼan yuʼun jich ya akoltay ta spʼijubtesel-a te snopojibal yuʼune. Ya xjuʼ ya apasbey te jojkʼoyeletik ini: «¿Bin yuʼun ya skʼan te jaʼuk ya kaltik te bin smelelile?», «¿Bin yuʼun ya jchʼaytik kamigotaktik teme ya jpastik lote?» o «¿Bin yuʼun te ma lekuk te elekʼe?».

• Albeya te bin lekilal ya sta yuʼun. Jich ya xjuʼ ya awalbey: «Teme ya awal te bin smelelile, te ants winiketik yame yakʼ smukʼul yoʼtanik ta  atojol» o «Teme ya awakʼ ta ilel slekil awoʼtane, ya smulan sjokinat te ants winiketike».

Jaʼuk smarkail kʼoem te afamilia te lekil taleliletike

TOJOBTESEL TE YA YAKʼ TE BIBLIA: «Tsajtaya me awaiy abaic ta lec» (2 Corintios 13:5, XCD).

• Teme spisil te afamilia pajalnax ya yakʼik ta ilel lekil taleliletik, ya xjuʼ te jich ya awalik:

  • «Te joʼotike maba ya jpastik lot»

  • «Ta jfamilia ma xmajawanotik sok ma x-utawanotik»

  • «Maba ya kaltik kʼopetik te ya x-ejchʼenteswan»

Jichme ya sta ta ilel te awal anichʼan te kʼax mukʼ skʼoplal te bintik taleliletik ya yichʼ akʼel ta nopel ta yutil snae. Ma jaʼuknax mantaliletik, jaʼ jun marka kʼoem ta afamilia.

• Tuuntesa te bintik ya xkʼot ta pasel ta jujun kʼajkʼal yuʼun ya awalbeyik skʼoplal sok te awal anichʼan te taleliletik ay yuʼun te afamiliae. Ya xjuʼ ya apaj te stalel te afamilia sok te stalel te sjoʼtak ta klase, te machʼatik ya xkʼaxik ta telebision o yantikxan. Ta patil jojkʼoybeya: «¿Binwan la apas te jaʼukate?» o «¿Binwan la spas te jfamiliatik te jichuke?».

Akʼbeya ta yoʼtanik ta spasel te bintik leke

TOJOBTESEL TE YA YAKʼ TE BIBLIA: «Lecuc me bin ya yalbat awoʼtan» (1 Pedro 3:16).

• Utsil kʼoptaya kʼalal ya yakʼ ta ilel lekil talelil. Kʼalal jaʼ ya yakʼ ta ilel te lekil taleliletik awakʼojbey snop te awal anichʼane, utsil kʼoptayame sok cholbeya yaʼiy te bin yuʼun kʼax lek te jich la spase. Jich ya xjuʼ ya awalbey: «La awal te bin smelelile. Kʼax tseʼel koʼtan yuʼun». Teme ya yalbat ta jamal te smule, albeya te kʼax lek te jich ya spase, mame jaʼuk te oranax ya awute.

• Tojobtesa teme ya yakʼ ta ilel chopol talelil. Akʼbeya snop te ya skʼan ya sitintay sba sok te bin wokolil ya sta te awal anichʼan ta swenta te bin chopol la spase. Yame skʼan ya snaʼik te alaletik te bin ma lek la spasik sok te bin yuʼun ma smulan te sfamiliaik te jich la spasike. Ay meʼil tatiletik te ma skʼan ya stojobtesik te yal snichʼnabik yuʼun ma skʼan te ya smel yoʼtanike, pero te kʼalal ya xkʼopojik soke, jichme ya xjuʼ ya skoltayik ta spʼijubtesel te snopojibal yuʼunik sok jichme ya snopik yilel te bin lek sok te bin chopol ta pasele.