¿Stalelbal ay te chʼulchan sok te Balumilal?

Te Génesis 1:1, jich ya yal: «Ta shahchibal Dios la spas te chʼulchan soc bahlumilal».

Ta siglo veinte bayal cientificoetik ya skuyik-a te stalelnanix ay-a te bintik ay ta chʼulchan sok ta Balumilal. Pero ta swenta te bintik yachʼil tabil ta ilel, bayal ya yalik te ay sjajchibale.

¿Bin yilel ta sjajchibal-a te Balumilale?

Te Génesis 1:2, 9 ya yal te ta sjajchibal «te bahlumilal ma chahpambiluc soc jochol» sok nojel ta jaʼ.

Spisil ini jaʼ pajal sok te bin la staik ta ilel te cientificoetik. Jich bitʼil te biólogo Patrick Shih ya yal te ta sjajchibal «te Balumilal ma xjuʼ ta ichʼel ikʼ tey-a» sok te «yanax ta ilel-a». Te revista Astronomy, jich ya yal: «Te bin yachʼil staojik ta ilel ya yal te jaʼnax nojel ta jaʼ-a te Balumilale».

 ¿Bin-utʼil jajch ta jelonel te Balumilale?

Ta Génesis 1:3-5 ya yakʼ ta naʼel te jajch ta chiknajel te xojobil kʼajkʼal, pero ma xchiknaj te banti ya xlokʼ tale. Kʼax bayal tiempo yuʼun jajch ta chiknajel te Kʼajkʼal sok te Ue (Génesis 1:14-18).

Te Centro Smithsonian de Investigaciones Ambientales ya yal te ta sjajchibal, te atmósfera jaʼnax ya yakʼ te jtebnax ya xkʼax te xojobil kʼajkʼal ta Balumilal. «Te metano te ay ta ikʼ jich kʼoem bitʼil tokal te ya smak spisil te Balumilal». Pero ta patil «jam te kʼinal jich azul scoloril jil te chʼulchane».

¿Bin-utʼil jajch ta chiknajel te kuxlejalil ta Balumilal?

Te Génesis 1:20-27 ya yal te jaʼ nail chiknaj te chayetik, te jamal mutetik, te chambalametik, ta patil te ants winiketik. ¿Bin ya yalik stukel te cientificoetik? Jaʼ ya schʼuunik te jaʼ nail chiknaj te chayetik te bitʼil te yantik chambalametik sok te jaʼlaj la yichʼ pasel ta slajibal te ants winiketik.

Ay chaʼoxtul ants winiketik ya yalik te maba pajaluk te bin ya yal te Biblia sok te bin staojik ta ilel te cientificoetik. Bayal buelta jich ya yalik, melel maba kʼoem ta yoʼtanik ta lek te bin ya yal te Biblia.

Te Biblia maba ya yal te ayix 6 mil jaʼbil te la yichʼ pasel te chʼulchan sok te Balumilale. Te bin ya yal jaʼ te «ta shahchibal» la yichʼ pasel te chʼulchan sok te Balumilal (Génesis 1:1). Te Biblia maba ya yal bin-ora kʼot ta pasel.

Te Biblia maba ya yal te wakebnax kʼajkʼal la yichʼ pasel te Balumilal. Kʼalal ya stuuntes te kʼopil kʼajkʼal ya skʼan ya yal te smakoj bayal tiempo, ma junuknax kʼajkʼal. Jich bitʼil te kʼalal ya yal te spisil te bintik pasbil ta Balumilal, la yichʼ pasel «cʼalal pastaj yuʼun Jehová Dios te bahlumilal soc te chʼulchan» (Génesis 2:4). Tey ochem skʼoplal-a te bin ya yal te capítulo 1 yuʼun te Génesis, te wakeb kʼajkʼal te Dios la schajpan te Balumilal sok spisil te bintik ay tey-ae. Jaʼ yuʼun, te wakeb kʼajkʼal ya yichʼ alele, jalajniwan bayal jaʼbil. *

Te Biblia maba ya yal te ma xjuʼ ya xjelon te bin yilel te bintik kuxajtike. Te libro yuʼun Génesis ya yal te la yichʼtiklan pasel te chambalametik jaʼ «chican bintic yilel te jujuchahpe» (Génesis 1:24, 25). Te kʼopil abi, ma jaʼuk te bin ya yal te ciencia, jaʼ ya yalbey skʼoplal spisil te bintik kuxajtike. Jaʼ ini ya yakʼ jnaʼtik te ya xjuʼ ya xjelon te bintik yilel te bintik kuxajtike.

¿Bin ya awal te jaʼate?

Te Biblia ya yal bin-utʼil jajch ta pasel te chʼulchan sok te Balumilal, te bin yilel ta sjajchibal-a  sok bin-utʼil jajch ta chiknajel te kuxlejalil. Teme ya xjuʼ ya schol kaʼiytik te Biblia spisil ini, ¿mabal yakuk xjuʼ ya yalbotik machʼa-a te Jpaswanej yuʼun spisil te bintik aye? Jich bitʼil ya yal te Encyclopædia Britannica, «kʼalal ay machʼa ya yal te ma xjuʼ ya schol te bitʼil ya xchiknaj tal te kuxlejalile, […] jaʼ pajal sok te bin ya yal te cientificoetike». *