Yuʼun ya x-ayinxan kʼinal te banti ya stsʼunbaj te ants winiketik, jujun jaʼbil ya yichʼ tsʼetel bayal millón ta tejkʼ teʼetik. Te 75 jaʼbil kʼaxemix tale, yichʼoj tsʼetel bayal teʼetik ta skaj-abi lajemix olil te selvaetik ta swolol balumilal.

Te jujun buelta ya yichʼ lajinel te toyem teʼtikile, jaʼnix jich ya xlaj te bintik kuxinemik tey-a sok te bintik ya yakʼbotike.

Chamnax koʼtantik yuʼun te ya xchaʼchʼi te teʼetik te banti la yichʼik tsʼetel sok te kʼunkʼun ya xchaʼmak bael te kʼinale. Mato jaluk te ecologistaetik chamnax yoʼtanik yuʼun te kʼalal la yilik te oranax ya xlekub te kʼinaletik te banti la yichʼ tsʼetel te teʼetik sok te ya xchaʼkʼatpʼujik ta toyem teʼtikil. Kiltik cheʼoxeb ejemploetik:

• Chaʼoxtul investigadoretik la yilik te bin ya xkʼot ta pasel ta stojol te kʼinaletik te banti la yichʼ tsʼetiklanel teʼ te la yichʼ tuuntesel yuʼun ay bintik ya yichʼ tsʼunel tey-a, pero te patil maʼyukix bin la yichʼ tsʼunel tey-a. Ta América sok ta África Occidental la yichʼ ilel 2.200 ta jpam kʼinaletik te banti chiknaj ta ilel te ta 10 jaʼbil te lumkʼinal ya xjuʼ ya xchaʼkʼatpʼuj ta toyem teʼtikil.

• Jich bin-utʼil la yichʼ alel ta revista Science, te investigadoretik ya yalik te ay ta 100 jaʼbil te kʼinaletik ta stukeliknix ya xjuʼ ya xchaʼkʼatpʼujik ta toyem teʼtikil.

• Mato jaluk ta Brasil, jun grupo yuʼun cientificoetik la spajaltayik te bin-utʼil ya xkʼatpʼuj ta toyem teʼetik ta cheb kʼinaletik: jun te banti te ants winik la stsʼet te teʼetik sok jichnax la yijkitesik, tey ta yane jaʼ te banti ay bin la spasik yuʼun ya yichʼ tsʼunelxan teʼetik.

• Ta swenta te estudio te la spasike, te revista National Geographic ya yal te investigadoretik chamnax yoʼtanik yuʼun te kʼalal la yilik te ma puersauk ya yichʼ tsʼunel te teʼetik, melel ta joʼebnax jaʼbil te kʼinaletik te banti la yichʼ tsʼetel te teʼetike chaʼchʼi talel te teʼetik tey-ae.

Ta swolol balumilal, ay bin yakik ta spasel yuʼun ya yichʼ kanantayel te toyem teʼtikil te ay ta ora ini sok yuʼun ya xchaʼyichʼ lekubtesel te banti la yichʼ tsʼetel te teʼetike. Jun informe yuʼun te Naciones Unidas, la yal ta swenta te bintik yichʼoj pasel yuʼun ya yichʼ kanantayel te toyem teʼtikil, te 25 jaʼbil kʼaxem talele koem 50% ta swolol balumilal te stsʼetel teʼetike.

Pero ma tikʼuk-a te bin spasojike. Jun informe te la yal te organización Global Forest Watch la yal te maba jelonem te bitʼil yak ta tsʼetel te toyem teʼtikil te kʼax tal jaʼbiletike.

Te empresaetik te ya stsʼetik teʼetik te ma akʼbilik permiso yuʼun te ajwaliletik ya staik bayal millón takʼin-a, jaʼ ta skaj te yak ta lajel te toyem teʼtikil sok te selvaetik.

«Te Jehová a la yacʼ coluc ta lumqʼuinal spisil ta chahp teʼetic te tʼujbil ta ilel soc te lec ta loʼbeyel sit» (Génesis 2:9).

Te kʼalal leknax ya yichʼ tuuntesel te toyem teʼtikil sok te selvaetik , stukelnix ya schaʼyachʼubtes sba melel jich la spas te Jehová. Te Jehová ma skʼan te ya xlaj te toyem teʼtikil sok te selvaetik, jaʼnix jich ya skʼan ya skanantay te bintik ay tey-ae.

Te Biblia ya yakʼ ta nopel te Jehová maba ya xbajt yakʼ te ya slajin te ants winiketik te bintik ay ta lumkʼinal ta skajnax te sbikʼtal yoʼtanike. Ma xbajt yakʼ te ya yichʼ lajinel te balumilal sok te bintik kuxajtik tey-ae. Ilawil te artículo «Te Dios yaloj ta jamal te ya slekubtes te Balumilale» te ay ta página 15 ta revista ini.