TE KʼALAL xtaluk ta Balumilal te Jesús la yakʼ ta ilel te stalel sok te bin ya spas te sTat te ay ta chʼulchan. Jich la yal «Mayuc bin jtuquel-oʼtan nax ya jpas, ha nax ya cal te bin aʼbibilon jnop yuʼun te Tatile». Sok la yalxan: «Spisil ora ya jpas te bin lec yoʼtan yuʼun stuquel» (Juan 8:28, 29; Colosenses 1:15). Jich yuʼun, teme ya jkʼan jnaʼtik te bin ya snop te Dios ta stojol te antsetik sok te bin-utʼil ya skʼan ya yichʼ ilel, jaʼ lek te ya jnopbeytik te ejemplo yuʼun te Jesús.

Te machʼatik yilojbeyik skʼoplal te Evangelioetik, la yalik te maʼyuk machʼa jich spasoj, te bitʼil la yakʼ ta ilel stalel te Jesús ta stojol te antsetik. ¿Bin yuʼun te jich la yalike? Te bin mukʼ skʼoplal, ¿yabal xkoltayot te antsetik ta ora ini te bin la yakʼ ta nopel te Jesús?

Te Jesús ma jichuk la yil te yuʼun-nax ya yichʼ mulanel te antsetik. Te jwolwanejetik yuʼun te religionetik, ya yalik te jaʼlaj te antsetik ya x-akʼawanik te ya xyalik ta mulil. Jich yuʼun ma x-akʼotik te ya xkʼopojik sok te winiketik ta komon sitil o ya smuk sjolik kʼalal ay banti ya xbajtik. Pero te Jesús maʼyuk bin-ora la spʼaj te antsetik. Te bin la yakʼ ta nopel, jaʼ te manchuk ya xbikʼtaj yoʼtan te winiketik sok te yakuk yichʼik ta mukʼ (Mateo 5:28).

Te Jesús jich la yal: «Machʼayuc a te ya yihquitay hilel yihnam soc ya yicʼ yan ants, yac me ta antsiwej ta stojol te yihname» (Marcos 10:11, 12). Te Jesús ma pajaluk snopojibal sok te fariseoetik te ya xjuʼ yijkitay yinam te winik ta «biluc nax scuentahil» (Mateo 19:3, 9). Jteb ma spisiluk te judioetik ma lek snopojibal yuʼunik swenta te yalel ta mulil. Ya skuyik te ma muliluk teme jtul winik ya spas mulil sok yan ants. Jaʼnix jich te rabinoetik, ya yalik te jaʼ mulil teme jaʼ la spas te antsetik, yan stukel teme jaʼ la spas te winiketik, malaj muliluk stukel. Te machʼa ya yilbey skʼoplal te Biblia, jich ya yal: «Te Jesús la yal teme jtul mamalalil ya spas mulil sok yan ants o jtul inamil te ya spas mulil sok yan winik, pajal jmulawiletik ta sit te Dios, jich la stoybey skʼoplal te antse».

Lekilal ta stojol te antsetik ta kʼajkʼal ini: Ta congregacionetik yuʼun te testigoetik yuʼun Jehová, te antsetik jun yoʼtan ya xkʼopojik sok te winiketik, melel snaʼojik te lek ilbilik sok te ya x-ichʼotik ta mukʼ. Ta Biblia Xchʼul Cʼop Dios ta Tzeltal yuʼun Oxchuc soc Tenejapa, jich ya yal ta 1 Timoteo 5:2: «Te meʼtiquetique, jich me xacʼopon te bitʼil ameʼ. Soc te jchʼiel achʼixetique, jich me xacʼopon te bitʼil awijtsʼinab. Ma me ayuc mulil ta awoʼtan ta stojolic». Te hermanoetik, jaʼ ya spasik te bin ya yal te texto-abi.

Te Jesús la slokʼes tiempo ta spʼijubtesel te antsetik. Te rabinoetik ta skʼajkʼalel te Jesús, jaʼ ya skʼanik te manchuk te ya yichʼ pʼijubtesel te antsetik. Yan stukel te Jesús, la slokʼes tiempo ta yakʼbeyel snopik te bin smelelil sok la stijbey yoʼtan yuʼun ya yalik te bin ay ta yoʼtanik. Jaʼnix jich ma jichuk yoʼtan, te jaʼnax te antsetik ay ta swentaik te ya x-aʼtejik ta cocina. Ta jun buelta la yakʼ ta ilel te Jesús te kʼalal jun yoʼtan la spʼijubtes te María (Lucas 10:38-42). Te sujtib la yakʼ te Marta ta stojol te Jesús, kʼalal laj te Lázaro, jich la yakʼ ta ilel te pʼijuben ta lek (Juan 11:21-27).

Te Jesús sok spisil yoʼtan la spʼijubtes te antsetik. Ta skʼajkʼalel te Jesús jteb ma spisiluk te judía antsetik, jaʼ ya skʼanik te mukʼuk skʼoplal sok te yakuk xkʼatpʼujik ta profeta te skerem alik. Jaʼ yuʼun kʼalal jich albot yuʼun jtul ants «bayel yutsil te ants la yalatayat», te Jesús la yal te jaʼ mukʼxan skʼoplal te ya schʼuunbey smantal te Dios (Lucas 11:27, 28). Jich la yakʼ ta ilel te bin mukʼxan skʼoplal ay ta swentaik spasel te antsetik, ma jaʼuk te costumbreetik (Juan 8:32).

Lekilal ta stojol te antsetik ta kʼajkʼal ini: Te comentario ya yakʼ te antsetik ta congregación, leknax aʼiybilik. Te machʼatik ya xwolwanik ta congregación ya yichʼik ta mukʼ te antsetik, ta komon sitil sok ta stukeliknax, melel jaʼ ya yakʼik «ta nopel te bin leque» (Tito 2:3). Jaʼnix jich ma skom sbaik ta scholel te lek yachʼil kʼop yuʼun te Wentainel yuʼun Dios (Salmo 68:11; ilawil te recuadro te ay ta página 9,  «¿Labal yal te Pablo te ma xjuʼ xkʼopoj te antsetik?»).

Te Jesús mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te antsetik. Ta namey, jaʼ mukʼ skʼoplal ilbil te keremetik. Te libro te Talmud sbiil, jich la yal: «Tseʼelnax yoʼtan te machʼa kerem snichʼnab, jaʼ oʼbol sba te machʼa ay achʼixetik yuʼun». Te meʼil tatil wokol la yaʼiy teme achʼix te yal snichʼnabik, melel jaʼ ay ta swentaik sleel te machʼa ya xnujpun sok te achʼix sok jaʼ ya stojik, jich-abi ma xjuʼ te yato xtal ta kanantayel yuʼun te kʼalal ya xmeʼel mamalubik.

Yan stukel te Jesús mukʼ skʼoplal ya yil te chʼin achʼix, jich bitʼil ya yil te kerem. Te kʼalal la schaʼkuxajtes te skerem al te meʼba ants ta Naín, jaʼnix jich ta patil la schaʼkuxajtes te yantsil nichʼan te Jairo (Marcos 5:35, 41, 42; Lucas 7:11-15). Ta yan buelta te Jesús la slekubtes jtul ants «te ayix waxaclajuneb (18) haʼbil te yichʼoj espíritu te la yaʼbe schamel». La yalbey te «ha stsʼumbal Abraham», te bitʼil jich la yal te Jesús ma naʼbiluk sba ta libroetik yuʼun te judioetik (Lucas 13:10-16). Kʼalal te Jesús la yal stsʼumbal Abrahán, jich la yakʼ ta ilel te la yichʼtiklan ta mukʼ sok te mukʼ skʼoplal la yil te schʼuunel yoʼtanik (Lucas 19:9; Gálatas 3:7).

Lekilal ta stojol te antsetik ta kʼajkʼal ini: Ta Asia jich ya yalik, teme ay machʼa ya schʼites jtul achʼix jich yaʼiyel te maʼyuk bin lek ya xlokʼ yuʼun ta sfamilia. Pero te hermano te ay yal snichʼnab, ma jichuk ya sta ta nopel stukel. Manchukme achʼix o kerem, ya yakʼ ta yoʼtan te yakuk yichʼ pʼijubtesel ta lek sok teme ya stsakotik ta chamel, ya yakʼ ta ilel ta doctor.

Te Jesús ay smukʼul yoʼtan ta stojol te antsetik. Ta chajpajibal yuʼun te judioetik teme ya xkʼopoj jtul ants ma xyichʼik ta wenta, jaʼ pajal sok jtul moso te jaʼnix jich ma x-ichʼot ta wenta. Ta Sbabial siglo te historiador Josefo, jich la yal: «Ma xtuun kuʼuntik te bin ya yal te antsetik, melel maʼyuk swentail te bin ya yalik sok ya xiwik ta kʼop».

¡Ma jichuk stukel te Jesús! Jaʼ la stsa te antsetik yuʼun ya yalik te chaʼkuxaj (Mateo 28:1, 8-10). Manchukme la yilik te bitʼil la smilik sok la smukik te Kajwaltik, te jpuk-kʼopetik wokol la yaʼiyik schʼuunel te bin la yal te antsetik (Mateo 27:55, 56, 61; Lucas 24:10, 11). Te bitʼil jaʼ la yichʼ tsael te antsetik yuʼun jaʼ la yilik te chaʼkuxajemix te Jesús, jich la yakʼ ta ilel te mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te antsetik, jich bitʼil te yantik (Hechos 1:8, 14).

Lekilal ta stojol te antsetik ta kʼajkʼal ini: Te hermanoetik te ya xwolwanik ta congregación, mukʼ skʼoplal ya yilik te antsetik sok ya yichʼ ta wenta te bin ya yalik. Te hermanoetik te ay yinamik, ya yichʼik ta mukʼ te yinamik kʼalal ya schʼam yaʼiyik te bin ya yalik (1 Pedro 3:7; Génesis 21:12).

Te machʼatik ya skʼayinbeyik stalel te Jesús jich ya yakʼik ta ilel te ya yichʼik ta mukʼ te antsetik, jichnix bitʼil la skʼan te Dios ta sjajchibal (Génesis 1:27, 28). Te hermanoetik te nujpunemik, ma xyalik te jaʼ mukʼxan skʼoplalik. Jaʼ ya stʼunik te bin ya yal te sKʼop Dios, jich tseʼel yoʼtanik te yinamik (Efesios 5:28, 29).

Kʼalal jajch snop te bin ya yal te Biblia te Yelena, bayal swokol ta skaj te bin ma lek ya spasbot yuʼun te smamalal. Ta sfamilia te winik kʼax ma lek stalelik, kʼayemik-a te jichnax ya yikʼik bael ta anel te slekolik sok ya smajik te antsetik. Te Yelena, jich la yal: «Jaʼ la yakʼbon yip koʼtan te sKʼop Dios. Kʼot ta koʼtan te kʼuxon ta yoʼtan, mukʼ jkʼoplal sok te ya smel yoʼtan ta jtojol te Dios. Jaʼnix jich kʼot ta koʼtan teme ya snop sKʼop Dios te jmamalal, ya xjelon stalel». Jich kʼot ta pasel, te smamalal la yichʼ jaʼ sok och ta testigo yuʼun Jehová. Jich la yalxan te Yelena: «Lekil ejemplo kʼot, melel la sjeltay te stalel sok kʼot ta koʼtantik te jaʼ lek te ya jpasbey jbatik perdón». Jich ya yal: «Jaʼ skoltayejon te sKʼop Dios te kʼux aʼiybil ya kaʼiy jba sok te leknax ya kaʼiy jba ta jfamilia» (Colosenses 3:13, 18, 19).

Ma jaʼuknax te jich kʼaxem ta stojol te Yelena. Bayal millón ta tul hermanaetik te tseʼel yoʼtanik, melel te smamalalik spasojik tulan ta spasel ta skuxlejalik te bin ya yal te sKʼop Dios, ay smukʼul yoʼtanik, ichʼbilik ta mukʼ sok jun yoʼtanik ta stojol te hermanoetik (Juan 13:34, 35).

Jpisiltik te testigootik yuʼun Jehová, jnaʼojtik te maba tojil ants winikotik, melel jmulawilotik sok ya xkʼax jwokoltik. Pero kʼoem ta koʼtantik teme ya xnoptsajotik ta stojol te jTatik Jehová, libre ya xkʼootik ta swenta te bintik boloben sok ya jmulanbeytik yutsilal te bitʼil snichʼnab ya xkʼootik ta stojol te Dios. ¡Kʼax tʼujbil te bin ya staik ta pajel chaʼbej te ants winiketik te ya yakʼ sbaik ta kanantayel ta stojol te Dios! (Romanos 8:20, 21).