Buyuk xa noʼox xavil ti muʼyuk tukʼilal li ta balumile. Liʼe jaʼ noʼox chib skʼelobil:

• Li ta enero ta 2018, oy jun jchapanvanej ta Estados Unidos la slokʼes ta chukel jun vinik ti jutuk xa mu 38 jabil te tikʼile. Li ta ADN la skʼelike laj yakʼik venta ti muʼyuk smul li vinike.

• Li ta Septiembre ta 1994, li ta jun lum ta yosilal Africae oy oxvoʼ keremotik ti laj yichʼik tikʼel ta chukel ta skoj ti mu xakʼ sjol yoʼontonik ti spasik li servisio militare. Li ta Septiembre ta 2020 lokʼ 26 jabil tikʼilik ta chukel. Pe mi jsetʼ chapanbilik xchiʼuk mi jsetʼ tabil smulik.

Mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ avichʼoj pasbele. Xuʼ van jech chavaʼi aba kʼuchaʼal li Jobe, jun vinik ti te tsakal skʼoplal ta Vivliae ti xi laj yale: «Xi-avet-o ta skʼanel koltael, pe muʼyuk buchʼu tukʼ xchapanun» (Job 19:7). Akʼo me vokol chkaʼitik ti chkiltik tukʼilal ta tsʼakale, pe li Vivliae chal ti ta onoʼox chkʼot ta pasele. Yoʼ to mu xkʼot ta pasele li Vivliae chalbutik tojobtaseletik sventa xkuch kuʼuntik li kʼusitik muʼyuk tukʼ chkichʼtik pasbel li avie.

Kʼalal muʼyuk chichʼ tsʼakel ta venta li smantaltak Diose, muʼyuk tukʼ kʼusi chichʼ pasel. Li Vivlia chal ti te chlik tal ta stojolal Dios li melel tukʼilale (Isaias 51:4). Kʼalaluk li Vivlia chalbe skʼoplal tukʼilal xchiʼuk tukʼ kʼusi chichʼ pasele, koʼol kʼusi skʼan xalbe skʼoplal (Salmo 33:5). ¿Kʼusi skʼan xal? Kʼalal tukʼ kʼusi chichʼ pasele, jaʼ xkaltik, ti chichʼ tsakbel ta venta li smantaltak Diose, oy tukʼilal. Pe mi laj yichʼ pasel mulile, jaʼ xkaltik, ti muʼyuk chichʼ tsakbel ta venta li smantal Diose, muʼyuk xa tukʼilal un bi. Nopbo skʼoplal li skʼelobiltak liʼe:

• Li kʼusi tskʼan yoʼonton stukike. Li kʼusi tskʼan oʼontonal xchiʼuk li mulile koʼol snitojbe sba skʼoplal (Santiago1:14, 15). Sventa sta li kʼusi tskʼan yoʼontonike, ep buchʼutik chakʼbeik svokol li yantike xchiʼuk muʼyuk tukʼ kʼusi tspasbeik. Pe li Diose chal ti jaʼ akʼo jsaʼtik li kʼusi lek chaʼi yantike (1 Korintios 10:24).

• Kʼalal mu xichʼ naʼel mi chopole. Oy buchʼutik mu xakʼik venta ti muʼyuk tukʼ kʼusi tspasbeik li yantike, pe ta sat Diose jaʼ xa mulil (Romanos 10:3). Jvules ta joltik ti muʼyuk xa noʼox stukʼil ti kʼu yelan milat li Jesuse, akʼo mi muʼyuk chopol yalojik li kʼusi tspasike (Echos 3:15, 17).

• Li organisasionetik xchiʼuk li kʼusi snopoj tspasike. Ta alele li jpolitikoetik, pʼolmajebal xchiʼuk li relijionetik ta spʼejel balumile jaʼ chakʼik lekilal xchiʼuk tukʼilal jechuke. Pe chkakʼtik venta ti muʼyuk jech kʼotem ta pasele. Yuʼun noj ta choplejal li balumile, pʼajbail, muʼyuk tukʼilal, batem ta yoʼontonik takʼin, mu stsak sbaik ta venta, junantike jkʼulejik ta mas, junantike chʼabal mi jsetʼuk stakʼinik. Jamal xvinaj ti muʼyuk tukʼilal li ta balumile. Melel onoʼox ti oy institusionetik ti oy ta yoʼontonik tspasik li kʼusi leke, pe muʼyuk lek chkʼot ta pasel yuʼunik mi muʼyuk la stsakik ta venta li smantaltak Diose (Eklesiastes 8:9; Jeremias 10:23).

Tana, tstsak ta venta. Li Diose spʼajoj ti muʼyuk tukʼilale xchiʼuk li talelaletik ti ch-ikʼvan batel ta spasel taje (Proverbios 6:16-18). Xi laj yakʼbe stsʼiba li j-alkʼop Isaiase: «Voʼon Jeovaun, * jkʼanoj li kʼusi tukʼe; jpʼajoj li elekʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe» (Isaias 61:8).

Li ta mantaletik laj yalbe j-israeletik li Diose te laj yakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal chil li tukʼilale. Laj yalbe jchapanvanejetik ti mu xchʼamik michʼob kʼabal xchiʼuk ti mu me sokesbeik skʼoplal li kʼusi tukʼe (Deuteronomio 16:18-20). Laj yalbe j-israeletik ti ta xakʼbe kastigo ta skoj ti chilbajinik li buchʼu abol sbaik xchiʼuk ti jutuk kʼusi oy yuʼunike. Ta tsʼakale, la spʼaj-o ta skoj ti muʼyuk chchʼunbat smantale (Isaias 10:1-3).

Tana. Ta stojolal Jesus li Diose chakʼbe slajeb li mulile ti jaʼ ta skoj ti chʼabal tukʼilale. Vaʼun, tspasutik ta tukʼil krixchano, jech kʼuchaʼal tskʼan onoʼox ta slikebe (Juan 1:29; Romanos 6:23). Jech xtok, svaʼanoj jun Ajvalilal ta vinajel ti jaʼ oy ta sba chakʼ talel tukʼilal ta skotol jnaklejetike (Isaias 32:1; 2 Pedro 3:13). Mi chakʼan to chanabe mas smelolal ta sventa li Ajvalilale kʼelo li video, ¿Kʼusi jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose?

Li ta achʼ balumil yaloj Dios ti bu naka xa oy tukʼilale skotol li krixchanoetike jun xa yoʼontonik xchiʼuk chʼabal xa kʼusi chiʼik-o (Isaias 32:16-18). Li Diose koʼol oy sbalil chil li krixchanoetike, jech oxal parejo chichʼ ta mukʼ. Li vul oʼonton ti mu xa jnaʼ kʼusi ta jpastik xchiʼuk li xkʼuxul ti muʼyuk tukʼ kʼusi laj kichʼtik pasbele, ta xchʼay batel sbatel osil. Akʼo me toj echʼ xa noʼox kʼux li kʼusi muʼyuk tukʼ laj kichʼtik pasbele, ta kʼunkʼun chchʼay batel ta joltik (Isaias 65:17; Apokalipsis 21:3, 4). Mi chakʼan chanabe mas smelolale kʼelo li mantal ti xi sbie: «¿Kʼusi tspas ta jtojolaltik li Ajvalilal yuʼun Diose?».

Xuʼ. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun nabil lek ti chkʼot ta pasel li albil kʼopetik ta Vivliae. Li loʼiletik yichʼoje, li kʼusitik kʼotem ta pasele naka melelik. Xchiʼuk jmoj snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kʼusitik te chale. Jech oxal, xuʼ jpat koʼontontik kʼusi yaloj Dios li ta Vivliae. Mi chakʼan chanabe mas skʼoplale xuʼ li xatae:

• ¿Kʼu yuʼun xuʼ jchʼuntik ti melel kʼusi chal li Vivliae? (video)

• «Albil kʼopetik ti kʼotemik ta pasele»

• «Tstatsubtasutik ‹li albil kʼope›»

• «Li Vivliae melel li kʼusi chale»

Li Vivliae chalbe skʼoplal krixchanoetik ti lek stalelalik ti mu teuk noʼox smeyoj kom skʼobik kʼalal muʼyuk kʼusi tukʼ laj yichʼik pasbele. Jech kʼuchaʼal li jtakbol Pabloe muʼyuk ox tukʼ ti kʼu yelan chichʼ chapanele xchiʼuk ti xuʼ ox te chchame. Muʼyuk te smeyoj kom skʼob, la spas li kʼusi oy ta skʼobe xchiʼuk la skʼan parte ta stojolal Sesar (Echos 25:8-12).

Akʼo me xakʼ tajek yipik li krixchanoetik avie, muʼyuk onoʼox chchʼay skʼoplal li kʼusitik muʼyuk tukʼ chichʼ pasele (Eklesiastes 1:15). Akʼo mi jech, ep buchʼutik staojbeik sbalil kʼalal tspat yoʼontonik ta sventa li kʼusitik yaloj tspas Diose. Tstaik jun oʼontonal kʼalal tsnopbeik skʼoplal ti xuʼ jun yoʼonton chkuxiik ta tsʼakale akʼo me muʼyuk tukʼ kʼusi tspasbatik li avie.