Nopbo skʼoplal jun skampamento soltaroetik ti ta jol vits o ta chʼentik oye, te ta akʼole xvinaj ti takin li osil ta olone xchiʼuk ti puro tontike. Li jfilista soltaroetik ti te oyike oy kʼusi chilik li ta osiltik taje: jaʼ chaʼvoʼ j-israeletik ti te vaʼal ta yelovalik ta jot sjol chʼentike. Li jfilistaetike tseʼej chaʼiik li kʼusi chilike, yuʼun muʼyuk bu chiʼik-o yuʼun li chaʼvoʼ viniketike. Ep xa jabil spasojik ta mantal li j-israeletike xchiʼuk oy junantik ti chbatik ta stojolal jfilistaetik yoʼ xjuxbat ye yabtejebik sventa osiltike. Jaʼ yuʼun, chʼabal lek yabtejebik sventa paskʼop li soltaroetik ta Israele. Jech xtok, ¡yepal uni chib viniketik ti te vaʼajtike! Akʼo mi oyuk yabtejebik, ¿mi xuʼ van spasik kanal? Jech oxal, xi labanvanik li jfilistaetike: «Muyanic tal liʼ yoʼ bu oyuncutique; oy cʼusi chacalbotcutic», yalojik mi chakʼbeik svokol (1 Samuel 13:19-23; 14:11, 12).

Jech onoʼox un, oy buchʼu chichʼ svokol, pe jaʼik li jfilistaetike. Li chaʼvoʼ j-israeletike yalik ta anil li ta yalobaltike, echʼ xtuchʼik, vaʼun lik muyikuk batel li ta jot sjol chʼentike, toj muyebaltik, persa skʼan stunes yokʼ skʼobik sventa xmuyik batel li ta tontike, pe muʼyuk bu makatik. Tukʼ skʼelojik muyel li jfilistaetike (1 Samuel 14:13). Li jfilistaetike yakʼik venta ti oy yabtejeb li vinik ti jbaʼbe batele, xchiʼuk ti jaʼ jkuch-abtejebal yuʼun li buchʼu tijil tale. Pe ¿mi ta melel van snopoj tstsak ta kʼop li jun to yepal soltaroetik ti kʼajomal noʼox jun li buchʼu xchiʼuk batele? ¿Mi yuʼun van pas ta chuvaj?

Moʼoj, muʼyuk pas ta chuvaj, yuʼun lek tsots li xchʼunel yoʼontone. Li vinik taje Jonatan sbi xchiʼuk li sloʼil xkuxlejale ep kʼusitik chakʼbe xchan li yajtsʼaklomtak Kristo avie. Akʼo mi muʼyuk ta jtikʼ jbatik ta paskʼop, ep kʼusi xuʼ jchanbetik Jonatan ta sventa li stsatsal yoʼonton laj yakʼ ta ilele, li stukʼil yoʼontone xchiʼuk ti jaʼ baʼi laj yakʼ ta yoʼonton li yantike, ti jaʼ talelaletik ti jtunelik sventa oyuk kuʼuntik li melel xchʼunel oʼontonale (Isaías 2:4; Mateo 26:51, 52).

Skʼan xkojtikintik buchʼu jaʼ li Jonatane sventa xkaʼibetik lek smelolal kʼuchaʼal bat stsakʼ ta kʼop li jfilistaetike. Li Jonatane jaʼ sba xnichʼon li Saule ti jaʼ li sba ajvalil yuʼun Israele, kʼalal laj yichʼ tʼujel li Saul sventa x-och ta ajvalilale, li Jonatane staoj xaʼox svaʼlej, xuʼ van jtob jabil yichʼoj o mas jutuk. Yileluke lek xil sbaik xchiʼuk li stote yuʼun ch-albat li kʼusitik tsnop tspase. Li Saule jaʼ toʼox jun tayal vinik, kʼupil sba xchiʼuk mu snaʼ xiʼ. Pe li Jonatane oy kʼusi mas tsots skʼoplal chil ta stojolal li stote, jaʼ ti oy toʼox lek xchʼunel yoʼonton xchiʼuk ti bikʼit yakʼoj sbae. Jaʼ yuʼun, muʼyuk bu labal sba laj yaʼi ti jaʼ yichʼ tʼujel ta ajvalil li stote. Kʼalal to ta Samuel laj yal ti muʼyuk buchʼu jech yan kʼuchaʼal Saul ta sjunlej li Israele (1 Samuel 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2).

Li Jonatane lek tajek chaʼi ti chtakat batel yuʼun stot sventa xbat stsak ta kʼop li yajkontra steklumal Jeovae. Li mukʼta paskʼopetik taje maʼuk jech kʼuchaʼal li paskʼopetik avie. Ta voʼnee, li Israele jaʼ toʼox li lum ti tʼujbil yuʼun Jeovae, vaʼun nopolik noʼox tstsakat ta kʼop yuʼun li lumetik ti chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike. Li jfilistaetike chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik jech kʼuchaʼal li dios Dagone, ta skoj taje, tskʼanik tajek ti spasik ta mantal xchiʼuk ti xchʼayesbeik skʼoplal li stʼujbil teklum Jeovae.

Li viniketik jech kʼuchaʼal Jonatane, persa skʼan xbatik ta paskʼop chaʼiik sventa xakʼik ta ilel ti tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolal li Jeovae, jaʼ yuʼun li Jeovae laj yakʼbe bendision li kʼusi la spase. Kʼalal choti kʼuchaʼal ajvalil li Saule, laj yakʼbe sbain jmil ta voʼ soltaroetik li xnichʼone. Li Jonatan xchiʼuk li soltaroetik taje ay stsakik ta kʼop tsop jfilista soltaroetik ta Gueba. Akʼo mi jutuk yabtejebik, li Jeovae la skolta li Jonatan yoʼ spas kanale. Ta skoj taje, li jfilistaetike la stsobik batsʼi epal soltaroetik. Ep xiʼik li sviniktak Saule. Junantike jatavik batel xchiʼuk la snakʼ sbaik, junchib xtoke solel la spas ta jmoj skʼopik xchiʼuk li jfilistaetike. Pe li Jonatane muʼyuk bu xiʼ (1 Samuel 13:2-7; 14:21).

Jnoptik ta sventa li kʼusi laj kaltik ta slikebale. Li Jonatane la snop ti ta mukul chbatik xchiʼuk li jkuch-abtejebal yuʼune. Li Jonatane jaʼ to laj yalbe li jkuch-abtejebal yuʼun li kʼusi snopoj tspas kʼalal nopol xa ox oyik ta stojolal li jtsop jfilista soltaroetik ta Mikmaxe. Li kʼusi snopoj tspasike jaʼ ti chakʼ sbaik ta ilel ta stojolal li jfilisteaetike. Mi albatik yuʼun jfilisteaetike ti akʼo muyikuke, jaʼ me svinajeb ti chkoltaatik yuʼun li Jeovae. Muʼyuk bu xchibet yoʼonton li jkuch-abtejebal yuʼune, yikʼaluk van jaʼ ta skoj ti xi laj yal li Jonatane: «Yuʼun li Mucʼul Diose muʼyuc cʼusi tsots chaʼay; xuʼ yuʼun tscolta li bochʼotic epique xchiʼuc li bochʼotic muʼyuc epique» (1 Samuel 14:6-10). ¿Kʼusi skʼan xal taje?

Jamal xvinaj ti lek xojtikin Dios li Jonatane. Snaʼoj ti Jeovae ep ta velta skoltaoj steklumal sventa stsal yuʼun yajkontratak ti mas toj epike. Bateltike, jun noʼox vinik tstunes sventa spasik kanal (Jueces 3:31; 4:1-23; 16:23-30). Jaʼ yuʼun, li Jonatane snaʼoj ti kʼusi mas tsots skʼoplale maʼuk mi oy epal soltaroetik o mi xuʼ lek yuʼunik o mi oy ep yabtejebik, li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ li xchʼunel yoʼontonike. Ta skʼoj ti tsots xchʼunel yoʼontone, chakʼbe ta skʼob Jeova mi chbat tsakvanikuk ta kʼop li Jonatan xchiʼuk li jkuch-abtejebal yuʼune. La stʼuj jun skʼelobil sventa chakʼ venta li kʼusi tsnop Jeovae. Kʼalal yakʼ venta ti lek chil Jeova li kʼusi snopoje, tsots yoʼonton bat.

Jkʼelbetik skʼoplal chaʼtos li kʼusi smakoj li xchʼunel yoʼonton Jonatane. Baʼi, li Jonatane toj labal sba tajek chil li kʼusitik spasoj li Dios yuʼune. Snaʼoj ti mu persauk xkoltaat ta yipal krixchanoetik li Buchʼu skotol xuʼ yuʼun sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼontone. Akʼo mi jech, li Jeovae toj lek chaʼi chakʼbe bendision li buchʼutik tukʼ chtunik ta stojolale (2 Crónicas 16:9). Xchibal, Li Jonatane tskʼel baʼi mi lek chil Dios li kʼusi snopoj tspase. Li avie muʼyuk bu jmalaojtik ti chakʼbutik ta ilel ta skʼelobil juʼelal mi lek chil li kʼusi ta jnop ta jpastike. Ta skoj ti lek xa tsʼakal kuʼuntik li Skʼop Diose, xuʼ xa xkaʼibetik lek smelolal kʼusi tskʼan yoʼonton li Diose (2 Timoteo 3:16, 17). ¿Mi ta jkʼeltik baʼi ta Vivlia kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jnop ta jpastike? Mi jech ta jpastike, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkiltik li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose, jaʼ jech kʼuchaʼal la spas li Jonatane.

Vaʼun li chaʼvoʼ viniketik, li Jonatan xchiʼuk li jkuch-abtejebal yuʼune, anil xa muyik batel yoʼ bu oyik li jfilisteaetike. Jaʼ to te laj yakʼik venta li jfilisteaetik ti yakal stsakatik ta kʼope, vaʼun la stakik batel soltaroetik sventa xbat smakik ta be li chaʼvoʼ yajkontraike. Maʼuk noʼox ti mas epik li jfilisteaetike, yuʼun mas akʼol oyik. Ti jechuke anil tstsalik li chaʼvoʼ viniketike. Pe li Jonatane ta jujuntal lik stsalanan li soltaroetike. Li jkuch-abtejebal yuʼun ti ta patil xtale, chlaj smilanan ta j-echʼel. Ta junchib noʼox metroe, la smilik 20 ta voʼ jfilistea soltaroetik. Maʼuk noʼox taje, oy to kʼusi la spas li Jeovae. Lik xiʼikuk tajek li soltaroetik ti te oyik ta skarpanaike xchiʼuk li buchʼutik lokʼemik batele. Kʼalal ta soltaroetik ti lek chanemike och tajek xiʼel ta yoʼontonik. Lik nikuk li balumile xchiʼuk la stikʼbe mukʼta xiʼel ta yoʼonton jfilisteaetik li Diose (1 Samuel 14:15).

Li Saul xchiʼuk li sviniktake, ta nom toʼox yilik ti batsʼi xiʼemik xchiʼuk ti mu snaʼ kʼusi tspasik li jfilisteaetike. ¡Lik stsak sbaik ta milel stukik! (1 Samuel 14:16, 20). Lik stsak stsatsal yoʼontonik li j-israeletike vaʼun lik smilik li jfilisteaetike, yikʼaluk jaʼ van la stunesbeik li yabtejeb jfilisteaetik ti chamemik xaʼoxe. Li vaʼ kʼakʼal taje, li Jeovae laj yakʼ spas kanal li steklumale. Li stuke muʼyuk bu jelem-o. Mi jaʼ ta xkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeova jech kʼuchaʼal la spas li Jonatan xchiʼuk li jkuch-abtejebal yuʼune, muʼyuk chiktautik (Malaquías 3:6; Romanos 10:11).

Li Saule jelel kʼu yelan chil ti la spasik kanale, ti jaʼ mu jechuk chil li Jonatane. Yuʼun li Saule oy spasojan smultak. Jech kʼuchaʼal ti muʼyuk la xchʼunbe smantal li yaj-alkʼop Jeova ti jaʼ li Samuele xchiʼuk ti jaʼ jun jlevi vinik eke, yuʼun li Saule jaʼ laj yakʼ li chikʼbil matanale ti jaʼ oy ta sba yakʼel jechuk li Samuele. Jaʼ yuʼun, kʼalal kʼot li Samuele, laj yalbe Saul ti muʼyuk chjalij li ajvalilal yuʼune. Ta tsʼakal xtoke, kʼalal la stak batel ta paskʼop li sviniktake, oy kʼusi jamal laj yalbe batel yajsoltarotak ti muʼyuk srasonale: «Li bochʼo oy cʼusi tstun [o tsveʼ] cʼalal muʼyuc to chchʼay cʼacʼale, ti cʼalal muʼyuc to ta jtsal li cajcontrataque, acʼo stoj smul» (1 Samuel 13:10-14; 14:24).

Li kʼusi laj yal Saule chakʼ ta ilel ti yantik sok batel li stalelale. ¿Mi yuʼun yakal xa tspas ta jun vinik ti jaʼ noʼox oy ta yoʼonton li kʼusi tskʼan stuke, ti mu sventauk li yantike, ti jaʼ patil kom ti jaʼ toʼox jun vinik ti bikʼit yakʼoj sbae xchiʼuk ti lek oy ta mantale? Yuʼun li Jeovae muʼyuk bu jech yalojbe akʼo spasik li soltaroetik ti yakʼojbeik yipal ta paskʼop xchiʼuk ti mu snaʼ xiʼike. Jech xtok, xi laj yal li Saule: «Ti cʼalal muʼyuc to ta jtsal li cajcontrataque». ¿Mi yuʼun van yaloj ti jaʼ yuʼun stuk li paskʼope? ¿Mi chʼay ta sjol ti jaʼ mas tsots skʼoplal li tukʼilal yuʼun Jeovae, ti jaʼ muʼyuk ti tskʼan tajek tspak skʼoplale xchiʼuk ti tskʼan tstsalvane?

Li Jonatane muʼyuk yabinoj li kʼusi yaloj stote. Ta skoj ti lubem ta paskʼope, la xul ochel ta snamteʼ li sna xchanul pome xchiʼuk la sloʼ jutuk li spomale. La xchaʼtsak yip ta anil. Albat yuʼun jun svinik li Jonatan ti laj yal mantal Saul ti akʼo mu xveʼik li soltaroetike. Li Jonatane laj yal ti toj ep staoj svokol li krixchanoetik ta jteklum ta skoj li kʼusi tspas stote xchiʼuk xi to laj yale: «Qʼuelavil, li vuʼune xocʼ xi to jutuc chcaʼay [o xkuxet to laj kaʼi balumil] ti la jloʼ pome. Xjelov to jech xcuxet chaʼyic scotol jchiʼiltactic ti lajuc sveʼic li cʼusi la jpojbetic cajcontratique. Ti jechuque solel tsalbil icom cuʼuntic o li filistaetique» (1 Samuel 14:25-30). Oy srason li Jonatane. Jaʼ jun tukʼil nichʼonil, pe maʼuk skʼan xal ti muʼyuk chakʼ venta li kʼusi muʼyuk lek tspas stote. Bakʼintike mu jmojuk kʼusi tsnop xchiʼuk li kʼusi chal o tspas li stote, ta skoj ti jech lek stalelale tsakbil ta venta yuʼun li yantike.

Kʼalal kʼot ta xchikin Saul ti muʼyuk la xchʼun mantal li Jonatane, mi jaʼuk la snopbe skʼoplal ti muʼyuk srasonal li kʼusi laj yale. Laj yal ti akʼo xichʼ milel li xnichʼone. Li Jonatane muʼyuk la spak skʼoplal mi jaʼuk xvokolet la skʼanbe ti akʼo mu xmilate. Oy kʼusi laj yal ti toj labal sba xchiʼuk ti maʼuk sventa slekilal stuke, xi laj yale: «Liʼ oyune, xuʼ chicham». Pe li j-israeletike xi laj yalbeik li Saule: «¿Cʼu yuʼun ta jcʼantic acʼo chamuc li Jonatane yuʼun jaʼ la stsalbutic cajcontratic vuʼutic li israelutique? Mu razonuc jech. Ta sventa ti cuxul li Mucʼul Diose, mu me xbaj jbejuc stsotsil sjol li Jonatane. Yuʼun scotol li cʼusi la spas naxe, la spas ta sventa yuʼun icoltaat yuʼun Dios». ¿Kʼusi la stakʼ li ajvalile? Och ta rason li Saule. Xi to chal batel li loʼile: «Li israeletique jaʼ jech la scoltaic li Jonatane jech muc xcham» (1 Samuel 14:43-45).

Koliyal ti mu snaʼ xiʼe, ti laj yakʼbe yipale xchiʼuk ti jaʼ baʼi laj yakʼ ta yoʼonton li yantike, lek skʼoplal kom li Jonatane. Kʼalal jutuk xa ox mu chlaj ta milele, jaʼ koltaat ti lek skʼoplale. Li voʼotik eke, toj lek me ti jnoptik kʼu yelan jkʼoplaltik ta skʼoj ti kʼusi ta jpastik jujun kʼakʼale. Li Vivliae chal ti toj ep me sbalil ti lekuk jkʼoplaltike (Eclesiastés 7:1). Mi laj kakʼbetik yipal sventa lekuk jkʼoplaltik ta stojolal Jeova jech kʼuchaʼal la spas li Jonatane, lek me jkʼoplaltik chijkom ta stojolal li yantik eke.

Akʼo mi oy spasoj smultak li Saule, li Jonatane jech-o la xchiʼin ta paskʼop epal jabil. Jnoptik xa noʼox avaʼiik chopol tajek chaʼi sba kʼalal chil ti mas xa tstoy sba li stote xchiʼuk ti mu xa skʼan xchʼun mantale. Li jujun kʼakʼal chjelave, mas to chventainat yuʼun ikʼal osil li Saule, li Jonatane mu kʼu xut skolta.

Li kʼusi mas to chopol la spase jaʼo kʼalal li Jeova laj yalbe Saul ti akʼo stsak ta kʼop li j-amaleketike. Toj chopolik li j-amaleketike, jaʼ yuʼun li Jeovae laj xa onoʼox yal kʼalal kuxi Moises ti ta xichʼik lajesele (Éxodo 17:14). Laj yichʼ albel Saul ti akʼo smil li ajvalil Agag xchiʼuk skotol li xvakaxtake. La spas kanal paskʼop li Saule, xuʼ jnoptik ti tukʼ yoʼonton la skolta stot li Jonatane, jech onoʼox kʼuchaʼal ta yantik veltae. Pe li Saule yolbaj muʼyuk la xchʼunbe smantal li Jeovae, yuʼun muʼyuk bu smil li Agague xchiʼuk la yichʼbe komel li skʼulejale xchiʼuk li xvakaxtake. Jaʼ yuʼun, li j-alkʼop Samuele laj yal li kʼusi tspas Jeova ta stojolal li Saule: «Ta sventa ti laj abajbe smantal mucʼul Dios ec li voʼote, jaʼ yuʼun chasbajot ec [...]; mu xa xacʼ coman ta ajvalil» (1 Samuel 15:2, 3, 9, 10, 23).

Ta tsʼakal jutuke, li Jeovae la slokʼesbe li chʼul espiritu yakʼojbe toʼox Saule. Ta skʼoj ti muʼyuk xa te oy ta stojolal Jeovae, li Saule julikeltik chjel ti kʼu yelan chaʼi sbae, chlik skʼakʼal yoʼonton xchiʼuk ch-akʼbat tajek xiʼel. Yileluke jun chopol espiritu och ta xkʼexol li lekil espiritu yuʼun Diose (1 Samuel 16:14; 18:10-12). ¡Toj ep van chat yoʼonton Jonatan kʼalal chil ti jel xa tajek li stote, yuʼun snaʼoj ti jaʼ toʼox jun lekil vinike! Akʼo mi jech, li Jonatane tukʼ-o yoʼonton ta stojolal Jeova. La skolta stot ti bu kʼalal xuʼ yuʼune xchiʼuk bakʼintike jamal laj yalbe mantal. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal chaʼie jaʼ ti xtun ta stojolal li Sdios xchiʼuk Stot ti jaʼ li Jeovae, ti muyuk bu chjel jsetʼuke (1 Samuel 19:4, 5).

Toj kʼux chbat ta koʼontontik kʼalal chkiltik ti ta kʼunkʼun tsok batel junuk kamigotik o kutsʼ kalaltike. ¿Mi oy avaʼioj jech? Li kʼusi kʼot ta stojolal Jonatane tsvules ta joltik li kʼusi la stsʼiba ta tsʼakal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Acʼo me chisjip chistenun li jtot jmeʼe, pero li voʼote Mucʼul Dios, aventainojun o» (Salmo 27:10). Tukʼ yoʼonton li Jeovae. Mi oy kʼusi tspasbot junuk jmulavil krixchano ti kʼux chbat ta avoʼontone o ti mu jechuk tspas kʼuchaʼal amalaoje, vuleso me atojol ti jaʼ tskʼelot stuk li Jeovae, ti jaʼ li totil ti muʼyuk buchʼu jech xkoʼolaj-oe.

Li Jonatane yikʼaluk snaʼoj ti ta slokʼes ta ajvalil stot li Jeovae. ¿Kʼusi van ta snop? ¿Mi ta van sjakʼbe sba kʼu yelan tspas mantal kʼalal mi och ta ajvalile? ¿Mi smalaoj van chkʼot ta tukʼil ajvalil, ti lek xchʼun mantale xchiʼuk ti tstukʼibtas li kʼusitik muʼyuk lek la spas stote? Mu jnaʼtik. Li kʼusi jnaʼojtike jaʼ ti muʼyuk jech kʼot ta pasele. ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti iktaat komel yuʼun Jeova li tukʼil vinik taje? Mi jsetʼuk, li Jeovae la stunes Jonatan sventa chakʼ ta ilel kʼu yelan ta melel li jun lekil amigoil ti xuʼ te ta jtatik ta Vivliae. Li ta yan mantale jaʼ ta jkʼelbetik skʼoplal li jun tukʼil amigoil taje.