«Kʼalal 15 toʼox jabilale lek chkaʼi li mantaletik chakʼbeikun li jtot jmeʼe, pe avi ti 19 xa jabilale ta jkʼan ti masuk kolemun yuʼunike» (Sylvia).

 ¿Mi jaʼ jech chavaʼi aba kʼuchaʼal li Sylviae? Mi jaʼ jeche, li mantal liʼe tskoltaot sventa xavalbeik skʼoplal xchiʼuk atot ameʼe.

•  Li kʼusi skʼan xanaʼe

•  ¿Kʼusi stakʼ xapas?

•  Li kʼusi tsnopik yan kerem tsebetike

 Yoʼ to mu xaloʼilta xchiʼuk atot ameʼ ta sventa li mantaletik yakʼojboxuke, teuk ta ajol liʼe:

•  Muʼyuk lek jkuxlejaltik ti chʼabaluk mantaletike. Nopbo skʼoplal junuk be ti bu ep tajek chanav karoetike, ¿kʼusi van chkʼot ta pasel ti chʼabaluk senyaletik ta be, mantaletik ti chal kʼu stsatsal xuʼ chanavik xchiʼuk ti chʼabaluk semaforoetike? Jaʼ jech xkoʼolaj li mantaletik oy ta yut jnatike, yuʼun jaʼ chkoltavan sventa oyuk lek smelolal li kʼusi chichʼ pasele.

•  Li atot ameʼe chakʼboxuk mantaletik, yuʼun skʼanojoxuk. Mi muʼyuk chakʼboxuk mantaletik atot ameʼe, xuʼ van chakʼ ta aʼiel ti mu sventaik-o li kʼusi xuʼ xkʼot ta atojolale. Vaʼun, ¿mi lek van yakal tspas yabtelik kʼuchaʼal totil meʼil?

 ¿MI ANAʼOJ LIʼE? Li totil meʼiletike skʼan xchʼunik mantaletik ek. Mi mu toʼox xanaʼ taje, kʼelo kʼusi chal ta Génesis 2:24, Deuteronomio 6:6, 7, Efesios 6:4 xchiʼuk ta 1 Timoteo 5:8.

 Akʼo mi anaʼoj taje, ¿kʼusi xuʼ xapas mi chanop ti muʼyuk lek li mantaletik yakʼojboxuk atot ameʼe?

 Nopo baʼyel li kʼusi chavale. ¿Mi jchʼunej mantalot xchiʼuk mi chapas li kʼusi chalbot atot ameʼe? Mi muʼyuke, mu to xuʼ xavalbe ti skʼan mas kolemot yuʼunike. Xuʼ tskoltaot li mantal ti xi sbie: «¿Qué puedo hacer para ganarme la confianza de mis padres?».

 Mi laj xa avakʼbe yil atot ameʼ ti chachʼun mantale, skʼan xanop lek kʼusi chakʼan chavalbe li atot ameʼe. Stakʼ xatsak ta vun li kʼusi chakʼan chavalanbee. Taje jaʼ tskoltaot sventa xavil mi lek li kʼusi chakʼane. Xuʼ xajakʼbe atot ameʼ kʼusi ora xokolik sventa oyuk kʼusi xajakʼbe. Kʼalal chachiʼin ta loʼile, teuk ta ajol liʼe:

 Ichʼvanan ta mukʼ. Xi chal li Vivliae: «Li tsots tacʼovele jaʼ tsliques cʼacʼal oʼntonal» (Proverbios 15:1). Teuk ta ajol ti muʼyuk lek kʼusi chkʼot ta pasel mi lik avalbe atot ameʼ ti muʼyuk lek li kʼusi tskʼanboxuke.

 «Kʼalal mas chkichʼ ta mukʼ li jtot jmeʼe, mas chichʼikun ta mukʼ ek. Xuʼ koʼol kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik mi chkichʼ jbatik ta mukʼe» (Bianca ti 19 sjabilale).

 Chikintao. Xi tstojobtasot li Vivliae: «Skʼan me akotolikuk oyuk ta avoʼontonik xchikintael, nopik me lek kʼalal chakʼopojike» (Santiago 1:19). Teuk ta ajol ti yakal chachiʼin ta loʼil atot ameʼ, maʼuk yakal chavalbe mantal.

 «Kʼalal yantik chijchʼi batele, xuʼ van ta jnoptik ti mas xijtojobe ti jaʼ muʼyuk li jtot jmeʼtike. Chopol mi jech ta jnoptike, yuʼun jaʼ lek chbat jkuxlejaltik mi ta jchikintatik li tojobtasel chakʼike» (Devan ti 20 sjabilale).

 Nopo ti voʼot totilot o meʼilote. Nopo kʼusi van tsnop li atot ameʼe. Li Vivliae chal ti maʼuk noʼox jnop jkʼoplal jtuktike, yuʼun skʼan jtsaktik ta venta kʼusi tsnop li yantike (Filipenses 2:4).

 «Xkoʼolaj kajkontratak chkil toʼox li jtot jmeʼe, maʼuk ti koʼol chi-abtejkutike. Pe avie, chkakʼ venta ti laj yakʼ tajek yipalik sventa lek spasik li kʼusi akʼbil ta sbaike xchiʼuk jaʼ jech laj kakʼ kipal ek sventa xyijub li jnopbene. Skotol li kʼusi tspasike jaʼ sventa jlekilal, yuʼun tsvul yoʼontonik ta jtojolal» (Joshua ti 21 sjabilale).

 Koltao aba ta xchapanel li vokolile. Nopo noʼox ti mu xakʼ atot ameʼ ti chatsʼot batel akaro junuk ora sventa xabat ta kʼin. Nopbo skʼoplal kʼusi ti tsvul-o yoʼontonik ta melele. ¿Mi jaʼ tsvul-o yoʼontonik ti jun ora chatsʼot batel akaroe o mi jaʼ ta skoj li kʼine?

•   Mi jaʼ chiʼik-o ta skoj ti toj nome, ¿mi chakʼ van batan mi jaʼ chachiʼin batel li buchʼu lek xchanoj stsʼotel karoe?

•   Mi jaʼ tsvul-o yoʼontonik ta skoj li kʼine, ¿mi mas jun yoʼonton chaʼiik mi chavalbe buchʼutik chkʼotik xchiʼuk buchʼu oy ta sba tskʼel li kʼine?

 Teuk ta ajol ti skʼan xa-ichʼvan ta mukʼ ta akʼopojel xchiʼuk ti xachikinta li kʼusi chalbot atot ameʼe. Vinajuk ta akʼopojel xchiʼuk ta atalelal ti chavichʼ «ta mukʼ atot ameʼ» (Efesios 6:2, 3). ¿Mi chakʼ atot ameʼ ti masuk kolemot mi jech la apase? Yikʼaluk tana o xuʼ van muʼyuk. Mu ventauk kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik, skʼan teuk ta ajol liʼe:

 Ta slekiluk avoʼonton paso li kʼusi chalbot atot ameʼe. Epal kerem tsebetik mu xakʼik venta ti tsots tajek skʼoplal ti jechuk spasik sventa masuk kolemike. Mi lik asaʼ kʼop xchiʼuk atot ameʼ ta skoj ti muʼyuk tspasik li kʼusi chakʼane, mas to me muʼyuk chakʼboxuk mi oy kʼusi chakʼan ta mas tsʼakale. Pe mi ta slekil avoʼonton chachʼun mantale, xuʼ mas kolemot yuʼunik ta mas tsʼakal.