«Mi jelel chavaʼi aba xchiʼuk li yantike, chʼabal avamigotak, chʼabal sbalil akuxlejal mi jaʼuk oy kʼusi lek chata ta jelavel. Atuk chakom xchiʼuk chchʼayoxuk ta sjol li yantike» (Carl).

 ¿Mi labal sba chavaʼi taje? Yikʼaluk van. Pe oy junantike xuʼ kʼusiuk noʼox tspasik sventa mu jechuk xkʼot ta stojolalik kʼuchaʼal laj yal li Carl. Li voʼote, ¿mi kʼusiuk noʼox van chapas sventa xakoʼolaj xchiʼuk li yantike? Li ta mantal liʼe tskoltaot sventa xatojob snopel li kʼusi skʼan xapase.

•  ¿Kʼu yuʼun ta jkʼantik xijkoʼolaj xchiʼuk li yantike?

•  Li kʼusi skʼan xanaʼe

•  Li kʼusi tsnopik yan kerem tsebetike

•   Yuʼun mu jkʼantik ti pʼajbil chkaʼi jbatike. «Li ta redes sosialese laj kil ti la smuyesik sfotoik junantik kamigotak ti bat xchʼay yoʼontonike, pe muʼyuk la stakikun ta ikʼel. Lik jnop ti oy kʼusi chopol yakal ta jpase... jaʼ xa noʼox ta jnopilan ti muʼyuk lek chilikune» (Natalie).

   NOPO TA SVENTA LIʼE: ¿Mi oy junuk velta ti pʼajbil la avaʼi abae? ¿Mi oy kʼusi la apas sventa lek xayilik?

•   Yuʼun mu jkʼantik ti jelelutik xchiʼuk li yantike. «Li jtot jmeʼe mu skʼanik ti oyuk jtelefonoe, kʼalal tsjakʼbeikun jchiʼiltak ta chanun li jnumeroe xchiʼuk kʼalal chkalbeik ti muʼyuk kuʼune, xi chalbeikune: ‹¿Kʼusi la? ¿Jayib ajabilal chaʼa?›. Kʼalal chkalbeik ti 13 jabilale, chakʼ ta ilel ta satik ti abol jbae» (Mary).

   NOPO TA SVENTA LIʼE: ¿Kʼusi ti mu xakʼ apas atot ameʼ ti jaʼ jelel-o chavaʼi aba xchiʼuk li yantike? ¿Kʼusi chapas sventa mu xavul-o tajek avoʼonton ta skoj taje?

•   Yuʼun mu jkʼantik xkichʼtik labanel. «Li jchiʼiltak ta chanvune chopol chilik kʼalal jelelutike, ti jelel chijkʼopojutike o ti jelel kʼusi jchʼunojtike. Mi mu xakoʼolaj xchiʼuk li yantike, chavichʼ labanel» (Olivia).

   NOPO TA SVENTA LIʼE: ¿Mi oy junuk velta avaʼioj ti muʼyuk lek kʼusi la spasboxuk yantik ta skoj ti mu noʼox xakoʼolaj xchiʼukike? ¿Kʼusi chapas kʼalal jech chanuptane?

•   Yuʼun mu jkʼantik ti tskomtsanutik li kamigotaktike. «Chkakʼ persa ti xikoʼolaj xchiʼuk li buchʼutik ta jchiʼinane. Mu jechuk chikʼopoj kʼuchaʼal stalel onoʼox chikʼopoje. Chitseʼin-o li kʼusi mu labaluk chkaʼie. Kʼalal oy buchʼu tslabanike, ta jlaban ek akʼo mi jnaʼoj ti chopol chaʼi sbae» (Rachel).

   NOPO TA SVENTA LIʼE: ¿Mi tsots skʼoplal chavaʼi ti xakoʼolaj xchiʼuk li yantike? ¿Mi oy junuk velta ajeloj atalelal ta skoj ti chakʼan chakoʼolaj xchiʼuk yantike?

•   Xuʼ chopol kʼusi chkʼot ta pasel mi chakʼan jech atalelal kʼuchaʼal yantike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun xvinaj kʼalal oy buchʼu naka noʼox tskuy sbae. Jun kerem ti 20 sjabilal ti Brian sbie xi chale: «Mas to mu xikoʼolaj xchiʼuk jchiʼiltak kʼalal naka noʼox ta jkuy jbae». Xi to chale: «Laj kakʼ venta ti jaʼ mas lek kʼalal jaʼ jech ta jpas jtalelal kʼuchaʼal onoʼox nopemune, yuʼun li yantike chakʼik venta mi naka noʼox ta jkuy jbatik».

   XUʼ XI XAPASE: Nopbo skʼoplal li kʼusi mas tsots skʼoplal chavile. Li Vivliae chal ti skʼan jnaʼtik stʼujel li kʼusi mas tsots skʼoplale (Filipenses 1:10). Jaʼ yuʼun, xi xajakʼbe abae: «¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplale? ¿Mi jaʼ ti lek xilikun li buchʼutik mu koʼoluk jtalelalkutike? O ¿Mi jaʼ mas tsots skʼoplal ti jechuk jtalelal kʼuchaʼal onoʼoxe?».

   «Muʼyuk sbalil mi ta jkʼan koʼolutik xchiʼuk li yantike, yuʼun maʼuk xa mas lek chayiloxuk mi jaʼuk chapas ta lekil krixchano» (James).

•   Mi ta jkʼantik ti koʼolutik xchiʼuk li yantike xuʼ tsjel jtalelaltik. Xuʼ van jaʼ xa noʼox chakʼan ti lekuk xiloxuk li yantike xchiʼuk xlik apas li kʼusi lek chil yantike. Xi chal jun kerem ti Jeremy sbie: «Kʼusiuk xa noʼox xuʼ jpas sventa lek xilikun li yantike, muʼyuk tsots skʼoplal laj kil mi xuʼ tsok-o jkʼoplal». Xi to laj yale: «Xikoʼolaj ta yixtolik ta skoj ti chkakʼ spasikun ta mantale».

   XUʼ XI XAPASE: Kʼelo kʼu yelan skʼan xapas atalelal, vaʼun mu xajel. Mu me stakʼ jech xapas aba kʼuchaʼal jkot uni chon ti xkoʼolaj ta okotse (camaleón), ti tsjel skoloral mi persa chile. Lek tajek sta-o ti xi chal li Vivliae: «Mu me jaʼuc xats’aclinic ta spasel cʼusi chopol li bochʼo epique» (Éxodo 23:2).

   «Chkakʼ persa ti jkʼupin li kʼusi tskʼupinik li yan tsebetike: li sonetike, li tajimole, li skʼuʼike, li programaetik ta televisione xchiʼuk ti kʼu yelan tsbon sbaike... ta jkʼan ti xikoʼolajkutike. Pe laj van yakʼik venta ti mu jechuk jtalelale. Laj yakʼik venta skotolik xchiʼuk laj kakʼ venta ek. Mas to jtuk laj kaʼi jba, muʼyuk jbalil xchiʼuk mu xa jnaʼ buchʼuun ta melel. Laj kakʼ venta ti mu onoʼox xikoʼolaj xchiʼuk li buchʼutik chkojtikinane xchiʼuk ti muʼyuk onoʼox lek chilikun skotolike. Pe taje maʼuk skʼan xal ti mu xuʼ jta kamigotaktike, jaʼ noʼox skʼan xkakʼtik ti xyijub li jnopbentike» (Melinda).

•   Kʼalal ta jkʼantik xijkoʼolaj xchiʼuk li yantike xuʼ yan kʼusi chlik jpastik. Jun kerem ti Chris sbie laj yil ti jech kʼot ta stojolal li sprimoe, xi chale: «Li jprimoe lik spas li kʼusitik muʼyuk onoʼox tspase jech kʼuchaʼal slajesel drogae». Xi to chale: «Nop xaʼi slajesel droga xchiʼuk jutuk mu te laj-o li xkuxlejale».

   XUʼ XI XAPASE: Namajan ta stojolal li buchʼutik muʼyuk lek stalelalik xchiʼuk chopol kʼusi tspasike. Xi chal li Vivliae: «Li bochʼo jaʼ chchiʼin li bochʼotic oy sbijilique ta xbijub batel ec; yan li bochʼo jaʼ chbat xchiʼin li bol cristianoetique te chbolib o ec» (Proverbios 13:20).

   «Bakʼintike lek ti voʼotik baʼyel jpastik li kʼusi xuʼ lek xilutik-o li yantike. Pe mu xapas li kʼusi anaʼoj ti mu lekuke. Li buchʼutik sta-o chavamigoine lek chilik ti kʼu yelan atalelale» (Melanie).

   Tojobtasel: Mi chakʼan chavojtikin yantik xchiʼuk ti chata avamigotake, mu jaʼuk noʼox xanopbe skʼoplal li buchʼutik koʼol kʼusi chakʼupine. Jaʼ xachiʼin li buchʼutik koʼol kʼusi achʼunojike, ti koʼol chachʼunik li mantaletik sventa talelale xchiʼuk ti lek atalelalike.