¿Mi mu xa xuʼ avuʼun chavaʼi? Mi jaʼ jeche, chtun avuʼun li mantal liʼe.

•  ¿Kʼusitik chapas ti xuʼ xalub tajek yuʼune?

•  ¿Kʼu yuʼun skʼan xakʼel aba?

•  Li kʼusi xuʼ xapase

•  Li kʼusi tsnop yan kerem tsebetike

•   Toj ep kʼusitik chapas. Xi chal jun tseb ti Julie sbie: «Kʼusiuk noʼox ti ta jpastike chkichʼtik albel ti masuk to xlekub batel kuʼuntike, ti oyuk to mas kʼusitik lek jtatike. ¡Vokol tajek kʼalal jech chkichʼtik albele!».

•   Tecnología. Ta skoj li telefono, tavleta o yan kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale, kʼusiuk xa noʼox ora o kʼakʼal xuʼ xkichʼtik kʼoponel. Ta skoj taje, mu xa junuk koʼontontik xchiʼuk lubem tajek chijkom yuʼun.

•   Jutuk chavay. Xi chal jun tseb ti Miranda sbie: «Ta skoj li chanun, abtel xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi mas tspasike, li kerem tsebetike chnop xaʼiik ti sob chlikike xchiʼuk ti nax akʼobal chvayike». Mi jech nopem xkaʼitik spasel eke, ta me xijlubtsaj tajek yuʼun.

 Li Vivliae tstij koʼontontik ti j-abtelukutike (Proverbios 6:6-8; Romanos 12:11). Pe muʼyuk bu chalbutik ti jaʼ xa xbat ta koʼontontik li abtele ti jaʼ xa mu jkʼel jbatike.

 «Jun veltae laj kakʼ venta ti muʼyuk veʼemun-o sjunul kʼakʼal ta skoj ti laj kakʼ ke ti ep kʼusitik ta jpase. Jaʼ to te la jchan ti mu skotoluk velta spas kuʼun li kʼusi chalbeikune, yuʼun xuʼ xi-ipaj-o yuʼun» (Ashley).

 Jaʼ yuʼun, oy srason ti xi chal li Vivliae: «Yuʼun mas to lek oy li jkot tsʼiʼ ti kuxul toe, jaʼ mu sta li jkot leon ti chamem xae» (Eklesiastes 9:4). Kʼalal ep kʼusitik chakʼan chapase, xuʼ van jech atsatsal chavaʼi aba kʼuchaʼal jkot leon, pe chlaj noʼox li avipale. Mi chalubtsan aba tajeke, xuʼ me tsots xa-ipaj yuʼun.

•   Skʼan xachan yalel moʼoj. Xi chal li Vivliae: «Pe li pʼijilale jaʼ te oy ta stojolal li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike» (Proverbios 11:2). Li buchʼu bikʼit chakʼ sbae snaʼoj ti mu spas yuʼun skotole, jaʼ yuʼun muʼyuk chchʼam skotol li kʼusi ch-albate.

   «Li buchʼutik mu snaʼ xalik moʼoje tsnopik ti spas yuʼunik skotol li kʼusi ch-albatike, pe mas lubem chkomik. Muʼyuk bikʼit chkakʼ jbatik mi jech ta jpastike. Yuʼun tsta onoʼox yorail ti tslubtsanutik tajeke» (Jordan).

•   Lek xakux. Xi chal li Vivliae: «Mas lek mi ta jkuxtik jlikeluke, jaʼ altik mi ta jmil jbatik ta abtele» (Eklesiastes 4:6). Chalik ti kʼalal chijvaye jaʼ sventa xkakʼbetik xkux li jnopbentike. Li kerem tsebetike skʼan la xvayik 8 o 10 ora jujun akʼobal, pe jutuk mu skotolikuk muʼyuk bu jech tspasik.

   «Kʼalal ep toʼox kʼusitik ta jpase, mu xa masuk chivay. Pe laj kakʼ venta ti mi livay to junuk ora mase, ximuyubaj noʼox xchiʼuk ep kʼusitik spas kuʼun li ta yokʼomale» (Brooklyn).

•   Nopo lek kʼusitik chapas. Li Vivliae chal ti skʼan jnoptik lek li kʼusi ta jpastik sventa lekuk xbat li kʼusi jnopojtike (Proverbios 21:5). Mi chkakʼbetik yorail li kʼusitik ta jpastike xchiʼuk mi ta jkʼeltik ti kʼu yepal spas kuʼuntike, jtunel-o me kuʼuntik.

   «Mi ta jtsʼibatik ta junuk ajenda li kʼusitik ta jpastike, jaʼ sventa junuk noʼox koʼontontik. Kʼalal ta jkʼeltik kʼu sjalil kakʼojbetik yorail li kʼusitik ta jpastike, jaʼ tskoltautik sventa mu xijlub tajek» (Vanessa).