Li ta voʼnee li sientifikoetike la snopik ti tstokʼbe ochel yaʼlel nichim kʼalal tsaʼ sveʼel li tsʼunune. Pe jaʼtik toe laj yakʼik venta ti oy kʼusi mas to lek tstunes kʼalal tstsob li yuni veʼele.

 Nopbo skʼoplal liʼe: Kʼalal chkʼot yokʼ ti bu xchiʼil nichim li tsʼunune, li sniʼ yokʼe ta xchʼak sba ta chib. Li ta jujot sniʼ yokʼe oy kʼusi charajtik yuʼun ti syuboj sbae. Vaʼun, kʼalal chkʼot ti bu xchiʼil li nichime ta sjam sba ti jaʼ chkoltaat sventa xuʼ slekʼ xchiʼuk stsob li yuni veʼele, pe muʼyuk bu tstokʼ ochel. Kʼalal tslokʼes li yokʼe, li kʼusitik charajtike ta snup sba yan velta, pe te xa stsoboj lokʼel li yuni veʼele.

 Li buchʼutik chchanbeik skʼoplal jech kʼuchaʼal li Alejandro Rico-Guevara, Tai-Hsi Fan xchiʼuk Margaret Rubega chalik ti ‹mi jaʼuk sta oʼlol segundo ti jech tspase›. Jech xtok, chalik ti ‹toj anil ti kʼu yelan tsjam xchiʼuk tsyub sba li yokʼ kʼalal tstsob li sveʼele›.

 Labal sba tajek ti kʼu yelan tstsob sveʼel li uni tsʼunune, yuʼun muʼyuk bu chlub. Li ta sniʼ yokʼe oy yipal yuʼun sventa xuʼ sjam kʼalal tstabe li xchiʼil nichime xchiʼuk xuʼ smak sba kʼalal tslokʼese.

 Ta skoj ti labal sba kʼu yelan ch˗abtej li yokʼ tsʼunun sventa tstsob sveʼele, li buchʼutik chchanbeik skʼoplale chchanbeik yaʼi ti kʼu yelan ch˗abtej sventa xuʼ xpoxtavanik xchiʼuk kʼalal tspasik robotetike. Jech xtok, chkoltavan sventa xichʼ pasel abtejebaletik ti chtun sventa xichʼ kusel li kʼusi maleme o ti xichʼ tsobel li petróleo ti chmal ta nabe.

 ¿Kʼusi chanop? ¿Mi ta jech noʼox kʼataj tal li yokʼ tsʼunune o mi oy van buchʼu la spas?