Albert Wright/iStock via Getty Images
¿MI OY VAN BUCHʼU LA SPAS?
Li stas faisán australianoe
Li faisán australiano (o talégalo leipoa) te chchʼi ta sural Australia. Li faisán australianoe te van 34 grado xkʼixnal li stsoʼop o li stase. ¿Kʼuxi chut sventa kʼixinuk-o li stas sjunul jabil mu ventauk mi ta kʼakʼaltik o ta akʼobaltik?
Kʼalal tspas stasik ta yorail siktik li mutetik taje, ep tajek tsjokʼik li yi’e, oxib metro sjamlej xchiʼuk jun metro snatil. Kʼalal laj xa ox sjokʼike, li tot mute tstikʼ ochel yaxal, yanal teʼetik xchiʼuk yan kʼusitik. Vaʼun, tokol xa chikta komel, mi tal voʼe te chtʼuxij li yaxaletike, li yanal teʼetike xchiʼuk li yan kʼusitik stsoboje. Mi laj une, yan velta xtok li tot mute ta sjokʼ to ochel mas yoʼ bu te stokanoj li kʼusitik stsoboje. Taje jaʼ sventa tey stikʼ ston li meʼ mute. Mi laje, ta stenuik komel ta yiʼ. Chlik kʼaʼuk li kʼusitik te stsoboje, vaʼun chlik kʼixnajuk. Jaʼ jech chkʼixna li stontak te yakʼoje.
Sventa kʼixinuk-o ston li faisanetike, liʼe jaʼ li kʼusitik tspasike: (1) li faisán australianoe tstunes li xkʼixnal kʼakʼale xchiʼuk li yaxaletike, li yanal teʼetike xchiʼuk yan kʼusitik ti te stikʼoj ta stase (2). Sventa jechuk-o xkʼixnal ta 34 grado li stonike, li tot mute skʼan slokʼes o stenu komel yan velta li yiʼ sventa jechuk-o kʼixine. (3). Sventa spas yuʼun taje, ta sjokʼ o ta stenu ta yok (4).
Kʼalal chakʼ ston li meʼ mute, li tot mute tslokʼes li yiʼ sventa te xakʼ komel li ta stas sjokʼoje. Laj une, tstenu komel ta yiʼ yan velta. Li ta yuilal septiembre kʼalal ta fevreroe, xuʼ van xtonin 35 ta velta li meʼ faisán australianoe. a
Li faisán mute tspas preva ta sniʼ ye mi sik o mi kʼixin li stase. Vaʼun, oy to kʼusi yan chakʼbe mi mas sik o kʼixin chaʼie. Jech kʼuchaʼal liʼe:
Li ta primaverae, kʼalal tsok xa ox li kʼusitik stikʼoj ochel ta yut stas xchiʼuk mi kʼixnaj xa ox tajeke, li tot mute tslokʼes jutuk li yiʼ ti bu spasoj li stas sventa mu xkʼixnaj tajeke. Laje, chchaʼtenu komel ta yiʼ ti mas xa sike.
Li ta yorail kʼepelaltike, li stot mute chakʼbe mas syiʼal li stas sventa mu xlaj ta kʼakʼal li stontake. Li ta jujun sobe tslokʼes jutuk li yiʼ ta sba stase, tsmala ti sikub jutuke, laje chchatenuʼ komel ta yiʼ ti mas xa sike.
Li ta otonyoe, kʼalal mi kʼaʼ xa ox li kʼusitik stikʼoj ochel ta stase, li tot faisane tslokʼes li yiʼ sventa xkʼixna xchiʼuk ti xkʼixnaj li stone. Laje ta xchaʼtenu komel yan velta sventa kʼixinuk li ston ta akʼobaltike.
Jujun kʼakʼal li tot faisán mute, te van voʼob orauk tsjots xchiʼuk tstenu komel li stontake. Ta skotole te van 850 kilo yiʼ tsbakʼes jujun kʼakʼal. Ti jech tspas taje toj ep sbalil, yuʼun muʼyuk bu tstsin sba li yiʼe. Jaʼ yuʼun, kʼalal chvokʼ li neneʼ faisanetike muʼyuk vokol chaʼiik sventa xlokʼik tal li ta stasike.
Kʼelo avil jkot faisán australiano yakal tslokʼesbe syiʼal li stase.
¿Kʼusi chanop? Ti vaʼ yelan tspas sventa kʼixinuk-o stas li faisán mute, ¿mi ta kʼunkʼun kʼataj talel o mi oy van buchʼu la spas?
a Te van vukub o vaxakib xemana skʼan xkʼixnaj li stonike. Jaʼ yuʼun, li tot faisane oy kʼusitik tspas sventa kʼixinuk-o kʼalal to ta avril.
Xuʼ van chakʼupin skʼelel xtok liʼe
¿MI OY VAN BUCHʼU LA SPAS?
Li xikʼ kuxkuxe
Ti kʼu yelan pasbil li xikʼ kuxkuxe jaʼ xa jech yakal tspasik turbinaetik ti mu xkaʼitik chbakʼe.
CHANUBTASELETIK TA VIVLIA TI TSOTS SKʼOPLALE
¿Mi oy buchʼu la spas li vinajel balumile?
Li kʼusi chal Vivlia ta sventa li vinajel balumile mu xa jechuk chichʼ aʼibel smelolal xchiʼuk chalik ti jaʼ noʼox jecheʼ loʼile. ¿Mi stakʼ chʼunel li kʼusi chal Vivlia ti kʼuxi lik talel li balumile?