¿Mi skʼan xchabiik savado li yajtsʼaklomtak Kristoe?
Li kʼusi chal Vivliae
Li yajtsʼaklomtak Kristoe mu persauk xchabiik li savadoe o ti xchabiik yan kʼakʼale. Yuʼun jaʼ chchʼunbeik «li smantal Kristoe», ti mu persauk xchabiik li savadoe (Galatas 6:2; Kolosenses 2:16, 17). ¿Kʼuxi jnaʼojtik taje? Baʼyel jkʼeltik bu lik talel li xchabiel savadoe.
¿Kʼusi skʼoplal li savadoe o li skʼakʼalil kuxob oʼontonale?
Li jpʼel kʼop ta evreo ti savado xie, jaʼ te likem talel tal ta evreo ti jaʼ skʼan xal «kux oʼontonal o xkechanel». Ti bu chvinaj ta sba velta ta Vivliae jaʼ li ta Lajuneb Mantaletik ti akʼbatik li voʼneal jteklum Israele (Éxodo 16:23). Xi chal li ta xchanibal Mantale: «Naʼic me li scʼacʼalil chacux avoʼntonic sventa chavocʼbicun ta jventae. Vaquib noʼox cʼacʼal xuʼ chaʼabtejic, xuʼ chapasic scotol li avabtelique. Yan li svucubal cʼacʼale jaʼ xcuxubil avoʼntonic; jaʼ sventa chavichʼicun ta mucʼ, vuʼun li Mucʼul Diosun avuʼunique» (Éxodo 20:8-10). Li jun kʼakʼal chchabiike chlik ta viernes ta mal kʼakʼal kʼalal chchʼay xa ox batel kʼakʼale, jaʼ to tstsuts ta savado kʼalal chchʼay xa ox batel kʼakʼale. Li vaʼ kʼakʼale, chʼabal buchʼu xuʼ xlokʼ ta jteklum, mu stakʼ stsan skʼokʼik, mu stakʼ xkuch siʼik o yan ikatsil (Éxodo 16:29; 35:3; Números 15:32-36; Jeremías 17:21). Mi oy buchʼu muʼyuk chchabi li savadoe, ta xichʼ milel (Éxodo 31:15).
Li ta skalendario judaetike oy to yan kʼakʼal ti savado chilik xtoke, jech kʼuchaʼal li ta svukubal jabile xchiʼuk li ta sjabilal 50. Li vaʼ jabiletike, mu stakʼ stsʼunolaj li j-israeletike, yuʼun chakʼbeik xkux li balumile xchiʼuk muʼyuk tstoj yilik li vaʼ jabile (Levítico 16:29-31; 23:6, 7, 32; 25:4, 11-14; Deuteronomio 15:1-3).
Te laj skʼoplal savado kʼalal laj yakʼ ta matanal xkuxlejal li Jesuse
¿Kʼu yuʼun mu persauk xchabiik savado li yajtsʼaklomtak Kristoe?
Jaʼ noʼox ta xchabiik savado li buchʼutik chchʼunik skotol li mantaletik akʼbat Moisese (Deuteronomio 5:2, 3; Ezequiel 20:10-12). Li Diose muʼyuk bu la skʼanbe yantik ti akʼo xchabiike. Jech xtok, kʼalal laj yakʼ ta matanal xkuxlejal li Jesuse mu xa persauk xchʼunbeik Smantal Moises li krixchanoetike mi jaʼuk li judaetike, ti jaʼ te skʼoplal li Lajuneb Mantaletike (Romanos 7:6, 7; 10:4; Galatas 3:24, 25; Efesios 2:15). Li yajtsʼaklomtak Kristoe muʼyuk xa chchabiik li savadoe, yuʼun jaʼ xa mas tsots skʼoplal chilik li smantal Kristoe, ti jaʼ li kʼanelale (Romanos 13:9, 10; Evreos 8:13).
Li kʼusi mu jechuk tsnopik ta sventa li xchabiel savadoe
Xi xchʼunojik jlome: Li Diose laj yal ti akʼo xchabiik savado kʼalal la xkux yoʼonton ta svukubal kʼakʼale.
Li kʼusi melele: Xi chal li Vivliae: «Laj yacʼbe bendición li svucubal cʼacʼale, yuʼun jaʼ jun cʼacʼal ti vocʼbil yuʼune. Yuʼun li jun cʼacʼal leʼe jaʼo la xcux ta sventa li yabtel la spase» (Génesis 2:3). Li ta versikulo liʼe muʼyuk ch-albat mantal ti akʼo xchabiik savado li krixchanoetike, jaʼ noʼox chal ti kʼusi la spas Dios li ta svukubal kʼakʼale. Li Vivliae muʼyuk chal mi skʼan xchabiik savado li yajtuneltak Dios kʼalal maʼuk toʼox skʼakʼalil Moisese.
Xi xchʼunojik jlome: Kʼalal skʼan toʼox x-akʼbat Mantaletik li Moisese, chchabiik xa onoʼox savado li j-israeletike.
Li kʼusi melele: Li Moisese xi laj yalbe mantal li j-israeletike: «Li Mucʼul Dios cuʼuntique oy cʼusi la xchapan ta jtojoltic te ta vits Horeb», ti te nopol ta Vits Sinaie. Li ta mantal taje te tsakal skʼoplal li xchabiel savadoe (Deuteronomio 5:2, 12). Li kʼusitik la snuptan j-israeletike jamal xvinaj ti achʼ to chilik li xchabiel savadoe. Jech kʼuchaʼal liʼe, ti tauk xchabiik savado li j-israeletik kʼalal te toʼox oyik ta Ejiptoe, ¿kʼu yuʼun albatik ti akʼo xchabiik savado sventa svules ta sjolik ti lokʼesatik tal ta Ejiptoe? (Deuteronomio 5:15). ¿Kʼu yuʼun albatik ti akʼo mu stsobik mana li ta svukubal kʼakʼale? (Éxodo 16:25-30). Kʼalal chal Vivlia ta sba velta ti oy buchʼu muʼyuk la xchʼun mantal ta sventa li xchabiel savadoe, ¿kʼu yuʼun mu snaʼ kʼusi tspasbeik li jun j-israel taje? (Números 15:32-36).
Xi xchʼunojik jlome: Li Smantal Moisese chal ti jaʼ «sventa sbatel osil» li savadoe. Jaʼ yuʼun, skʼan xichʼ chabiel li savadoe.
Li kʼusi melele: Jlom Vivliaetike chal ti jaʼ «sventa sbatel osil» li savadoe (Éxodo 31:16, Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula). Akʼo mi jech, kʼalal «sventa sbatel osil» xi li ta evreoe, jaʼ skʼan xal xtok ti ‹mu snaʼ xlaj-o skʼoplale›, pe taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ ta sbatel osile. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Vivliae koʼol tstunes sventa chalbe skʼoplal li paleal ta Israele, ti laj yakʼbe slajeb leʼ xa ta chaʼmil jabil li Diose (Éxodo 40:15; Evreos 7:11, 12).
Xi xchʼunojik jlome: Li Jesuse la xchabi li savadoe, jaʼ yuʼun skʼan xchabiik ek li yajtsʼaklomtake.
Li kʼusi melele: Li Jesuse la xchabi li savadoe, yuʼun jaʼ juda vinik ek. Jech oxal, la xchʼun li Smantal Moisese (Galatas 4:4). Pe kʼalal chame te laj skʼoplal li Mantaletik jech kʼuchaʼal li xchabiel savadoe (Kolosenses 2:13, 14).
Xi xchʼunojik jlome: Kʼalal och ta yajtsʼaklom Kristo li Pabloe lik xchabi li savadoe.
Li kʼusi melele: Kʼalal och ta nail tsobobbailetik ta skʼakʼalil savado li Pabloe, maʼuk sventa xchabi xchiʼuk li judaetike (Echos 13:14; 17:1-3; 18:4). Yuʼun kʼalal och batele jaʼ sventa xcholbe lekil aʼyejetik li krixchanoetike. Li kʼusi nopem xaʼiik judaetik vaʼ kʼakʼale, jaʼ ti chalbeik li jvulaʼaletik ti akʼo xalik jpʼelchaʼpʼeluk mantal ta sventa li buchʼutik te tsobolike (Echos 13:15, 32). Pe li jtakbol Pabloe maʼuk noʼox la xchol mantal ta savado, yuʼun la xchol mantal ‹skotol kʼakʼal› (Echos 17:17).
Xi xchʼunojik jlome: Ti kʼusi kʼakʼalil chkux yoʼonton li yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ ta domingo.
Li kʼusi melele: Li Vivliae muʼyuk bu chal mi skʼan xchabiik domingo li yajtsʼaklomtak Kristo sventa xkuxik xchiʼuk ti xichʼik ta mukʼ Diose, (li ta skalendario judaetike jaʼ slikeb xemana li domingoe). Li baʼyel yajtsʼaklomtak Kristoe koʼol noʼox chilik ta yan kʼakʼal li domingoe. Xi chal jlik enciclopedia Encarta ta sventa li «domingoe»: «Li ajvalil Constantino I laj yal ti toj tsots skʼoplal xchiʼuk ti chʼul sventa xichʼik-o ta mukʼ li Diose. Jaʼ yuʼun li ta xchanibal sigloe, li smantaltak ajvalil xchiʼuk li smantaltak relijion katolikae laj yal ti kʼusi kʼakʼalil ch-abtej li krixchanoetike xchiʼuk ti kʼusi ora chichʼik ta mukʼ Diose». a
Pe ¿kʼusi chakʼ kaʼitik li tekstoetik ta Vivlia ti tsots skʼoplal yilel li domingoe? Li ta Chʼul Tsʼibetike te chalbe skʼoplal jtakbol Pablo ti veʼik xchiʼuk yan yajtsʼaklomtak Kristo «li ta sba kʼakʼal ta xemanae», jaʼ xkaltik, li ta domingoe. Pe maʼuk ta skoj ti toj tsots skʼoplal chil li skʼakʼalil domingoe, jaʼ ta skoj ti oy xa bu chbat ta yokʼomale (Echos 20:7). Jech xtok, albatik tsobobbailetik ti xchʼak stakʼinik «li ta sba kʼakʼal ta jujun xemanae», sventa skoltaik li buchʼutik oy kʼusi chtun yuʼunike. Pe taje maʼuk skʼan xal ti yuʼun stuk xa noʼox jech li skʼakʼalil domingoe, moʼoj, jaʼ noʼox sventa ti lekuk stunes stakʼinike. Jech xtok, li matanal takʼin tstsobike te tskʼej ta sna yermanotakik xchiʼuk muʼyuk te tstsob sbaik (1 Korintios 16:1, 2).
Xi xchʼunojik jlome: Muʼyuk lek ti jchʼaktik junuk kʼakʼal sventa jkuxtik xchiʼuk ti xkichʼtik ta mukʼ Diose.
Li kʼusi melele: Li Vivliae chal ti ta jujuntal ta jnoptik li kʼusi ta jpastike (Romanos 14:5).
a Kʼelo xtok li Gran Enciclopedia Larousse, yoxibal edision, volumen 7, pajina 3391.
Xuʼ van chakʼupin skʼelel xtok liʼe
LI KʼUSITIK TSJAKʼILANIKE
¿Mi jaʼik yajtsʼaklomtak Cristo li stestigotak Jeovae?
Naʼo kʼuxi jelelunkutik-o xchiʼuk li yan jtsop yajtsʼaklomtak Cristo ti skuyoj sbaike.
LI KʼUSI BAʼYEL SKʼAN JCHANTIK TA VIVLIAE
¿Mi lek chil skotol relijionetik li Diose?
Ep krixchanoetike chalik ti mu ventauk kʼusi relijional jtʼujtike.
