Li Nojelal ta voʼ ta skʼakʼalil Noee, ¿mi jaʼ van jun jecheʼ loʼil?
Li kʼusi chal Vivliae
Kʼot ta pasel ta melel li Nojelal ta voʼe. Yuʼun jaʼ laj yakʼ talel Dios sventa slajesbe skʼoplal li chopol krixchanoetike. Maʼuk noʼox, yuʼun laj yalbe Noe xtok ti akʼo spas jun arka sventa kuxul xkomik li lekil krixchanoetik xchiʼuk li chonbolometike (Jenesis 6:11-20). Xuʼ jchʼuntik ti kʼot ta pasel li Nojelal ta voʼe, yuʼun jaʼ jech chal li Vivliae tiʼ jaʼ yakʼoj ta naʼel stuk li Diose (2 Timoteo 3:16).
¿Mi ta melel kʼot ta pasel o jaʼ jun jecheʼ loʼil?
Li Vivliae chal ti kuxi ta melel li Noee xchiʼuk ti kʼot onoʼox ta pasel li Nojelal ta voʼe. Jaʼ yuʼun, maʼuk noʼox jun jecheʼ loʼil.
Li jtsʼibajometik ta Vivliae xchʼunojik lek ti kuxi ta melel li Noee. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Esdras xchiʼuk Lukas ti lek xaʼiik sabel skʼoplal kʼusitike laj yalik ti te nitil skʼoplal Noe li ta snitilulaltak Israele (1 Kronikas 1:4; Lukas 3:36). Jech xtok, li Mateo xchiʼuk Lukase la stsʼiba ta s˗evanjelioik li kʼusi laj yal Jesus ta sventa li Nojelal ta voʼe (Mateo 24:37-39; Lukas 17:26, 27).
Jech xtok, li j˗alkʼop Esekiel xchiʼuk li jtakbol Pabloe laj yalik ti lek ta chanel stalelal Noe ta skoj ti tsots xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti tukʼ laj yakʼ sbae (Esekiel 14:14, 20; Ebreos 11:7). ¿Mi sta˗o van ti jech laj yalbeik skʼoplal Noe ti muʼyukuk kuxi ta melele? Jaʼ yuʼun, chichʼ alel ti lek ta chanbel stalelal Noe xchiʼuk li yan vinik antsetik ti tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal Jeovae, yuʼun kuxiik ta melel (Ebreos 12:1; Santiago 5:17).
Li Vivliae lek jamal chal ti kʼu yelan kʼot ta pasel li Nojelal ta voʼe. Kʼalal chalbe skʼoplal Nojelal ta voʼ li Vivliae, muʼyuk bu xi tslikese: «Jun veltae, xi kʼot ta pasele...». Moʼoj, yuʼun li Vivliae chal lek kʼusi jabilal, kʼusi uilal xchiʼuk kʼusi kʼakʼalil tal li Nojelal ta voʼe (Jenesis 7:11; 8:4, 13, 14). Jech xtok, chal kʼu smukʼul li arka la smeltsan Noee (Jenesis 6:15). Skotol taje jaʼ sprevail ti kʼot ta pasel ta melel li Nojelal ta voʼe xchiʼuk ti maʼuk noʼox jun jecheʼ loʼile.
¿Kʼu yuʼun laj yakʼ talel Nojelal ta voʼ li Diose?
Li Vivliae chal ti kʼalal skʼan toʼox xtal li Nojelal ta voʼe, solel «epajem li xchoplejal krixchanoetik li ta balumile» (Jenesis 6:5). Jech xtok, chal ti «melel Diose laj yil ti sokem li balumile», yuʼun noj ta choplejal xchiʼuk ta mulivajel (Jenesis 6:11; Judas 6, 7).
Li Vivliae chal ti sok tajek li kuxlejal kʼalal yalik tal ta balumil junantik chopol anjeletik sventa xchiʼinik ta vayel junantik antsetike. Li anjeletik taje ayan skeremik ti nefilim laj yichʼik ojtikinele xchiʼuk ti laj yakʼbeik tajek svokol li krixchanoetik vaʼ orae (Jenesis 6:1, 2, 4). Li Diose kʼot ta nopel yuʼun ti ta slajesbe skʼoplal li chopol krixchanoetik liʼ ta balumile xchiʼuk ti jaʼ xa noʼox tspoj komel li lekil krixchanoetik sventa xlekub yan velta li kuxlejale (Jenesis 6:6, 7, 17).
¿Mi snaʼojik van li krixchanoetik ti chtal Nojelal ta voʼe?
Snaʼojik. Yuʼun li Diose laj yalbe Noe li kʼusi chkʼot ta pasele xchiʼuk laj yalbe xtok ti akʼo spas junuk arka sventa xkol li yutsʼ yalal xchiʼuk li chonbolometike (Jenesis 6:13, 14; 7:1-4). Li Noee laj yalbe li krixchanoetik ti jutuk skʼan xtal li Nojelal ta voʼe, pe muʼyuk buchʼu la xchikinta (2 Pedro 2:5). Xi chal li Vivliae: «Muʼyuk bu la stsakik ta venta jaʼ to kʼalal tal li Nojelal ta voʼe, vaʼun kuchatik batel skotolik» (Mateo 24:37-39).
¿Kʼu yelan li arka la spas Noee?
Li arkae xkoʼolajtik ta jun natil kaxa, yuʼun tetik van 133 metro snatil, 22 metro sjamlej xchiʼuk 13 metro staylej. a Pasbil lek ta teʼ ti oy xuchʼale xchiʼuk akʼbil lek chapopote li ta yut xchiʼuk li ta spate. Ta oxib piso pasbil xchiʼuk oy tajek jaykʼol li yute. Laj yichʼ akʼbel jun stiʼ ta xokon li arkae. Jech xtok, laj yichʼ akʼbel sventanailtak ta sjoylejal ti ta akʼol to oye. Xuʼ van li sjole mas toyol li ta oʼlole xchiʼuk nijajtik yalel li ta xokontak sventa xmal yalel li voʼe (Jenesis 6:14-16).
¿Kʼu sjalil yichʼ yuʼun Noe smeltsanel li arkae?
Muʼyuk chal li Vivliae, pe xakʼele yichʼ onoʼox jayibuk jabil yuʼun. Yuʼun mas xa ox ta voʼob sien sjabilal Noe kʼalal vokʼ li baʼyel xnichʼone xchiʼuk vakib sien xa ox sjabilal yichʼoj kʼalal tal li Nojelal ta voʼe (Jenesis 5:32; 7:6).. b
Li Diose xuʼ van jaʼo laj yalbe Noe akʼo svaʼan arka kʼalal oy xa ox ta 50 o 60 jabiletik svokʼel li xnichʼnabtake, jaʼo kʼalal staoj xa ox lek svaʼlejike xchiʼuk ti oy xa ox yajnilike (Jenesis 6:14, 18). Mi jaʼ jech taje, xuʼ xkaltik ti yichʼ van yuʼun 40 o 50 jabiletik svaʼanel li arkae.
a Li Vivliae tstunes xukʼubil kʼalal chal kʼu smukʼul li arkae. Li «xukʼubil tstunesik li j˗ebreoetike jaʼ 44.45 sentimetro snatil» (Nuevo Diccionario Bíblico, primera edición, pajina 1089).
b Mi chakʼan chanabe to mas skʼoplal ti kʼu sjalil kuxiik li krixchanoetik ta voʼnee, jech kʼuchaʼal li Noee, kʼelo li mantal: «Li buchʼutik chichʼ albel skʼoplal ta Vivliae: ¿mi melel ti toj jal ikuxiike?», ti lokʼ li ta Jkʼel˗osil ta toyol ta 1 yuʼun enero ta 2011.
Xuʼ van chakʼupin skʼelel xtok liʼe
LI KʼUSI BAʼYEL SKʼAN JCHANTIK TA VIVLIAE
¿Kʼu yuʼun xuʼ jchʼuntik ti melel kʼusi chal li Vivliae?
Mi jaʼ laj yakʼ ta tsʼibael Dios li Vivliae, mu xkoʼolaj kʼuchaʼal yan livroetik un bi.
