Li lekil telefonoe xkoʼolaj ta kuchilo ti lek juxbil yee, xuʼ me jtunel kuʼuntik o slajesutik jaʼ ti kʼu yelan ta jtunestike. ¿Kʼuxi xuʼ xachanubtas avalab xnichʼnab yoʼ lekuk noʼox stunes li selulare? Xi xajakʼbe abae: «¿Kʼu sjalil chkakʼbe akʼo skʼel selular li jkerem o jtsebe?». a

•  Li kʼusi skʼan xanaʼe

•  Li kʼusi xuʼ xapase

•  «Mi akʼanoj li akerem o atsebe, oy noʼox spajeb ti kʼu yelan chavakʼbe stunes li selulare»

•   Xuʼ me xakʼ jvokoltik li stunesel selulare. Jech kʼuchaʼal la jkʼeltik li echʼ xchanobile, «Alab nichʼnabiletik xchiʼuk telefono (sbavokʼal): ¿Mi lek van ti xkak’be selular li kalab jnichʼnabtike?». Li lekil telefonoetike xuʼ xij-och ta Internet ti chakʼ ta ilel skotol li kʼusi leke xchiʼuk li kʼusi chopole.

   «Xuʼ me xchʼay ta joltik ti xlik skʼopon chopol krixchanoetik li jkerem o jtsebtik xchiʼuk ti oy kʼusi chopol x-akʼbat snopike» (Brenda).

•   Jtunel me yuʼunik beiltasel li alab nichʼnabiletike. Li kerem tsebetik avie jaʼ xa batem ta yoʼontonik stunesel telefono o komputadora, pe jaʼuk li buchʼutik oy xa jutuk sjabilalike mu xojtikinik, yuʼun mu snaʼik stunesel. Pe maʼuk me skʼan xal ti mu stakʼ xalbeik yalab xnichʼnab totil meʼil kʼuxi xchiʼuk bakʼin skʼan stunes selularike, yuʼun jaʼ mas snaʼik snopel.

   Xuʼ van toj pʼij stunesel selular li akerem o atsebe, pe li pʼijilale jelel me xchiʼuk li kʼusi xa kilojtik tal ta jkuxlejaltike. Akʼo mi snaʼik lek stunesel selular li kerem tsebetike, pe jtunel me yuʼunik ti xkoltaatik yuʼun stot smeʼik sventa xtojobikuk stunesel lek li selularike.

   «Kʼalal chavakʼbe stelefono junuk akerem o atseb ti muʼyuk chachanubtas stunesele, xkoʼolaj ti chavakʼbe syaveal karro ti akʼo stsʼot batele, pe ti muʼyuk achanubtasoj baʼyele xchiʼuk ti xi noʼox chavalbee: ‹Kʼelo me aba›» (Seth).

•   Chano lek stunesel li stelefono akerem atsebe. Kʼelo xchiʼuk chano kʼusitik stu li kʼusitik yichʼoj tal ta selulare sventa xavalbe akerem atseb yoʼ stunes leke. Jech kʼuchaʼal liʼe:

   ¿Mi anaʼoj ti oy junantik selulare yichʼoj tal ti oy noʼox kʼu sjalil xuʼ xichʼ pasel programar yoʼ stunes selular li akerem atsebe? Xchiʼuk ¿ti oy noʼox spajeb ti xuʼ x-och ta Internete? ¿Mi xanaʼ stikʼbel seguroal selular akerem atseb ti bu chal «ajustes» xie?

   ¿Mi anaʼoj ti oy junantik ajusteetike akʼo mi chichʼ pasel blokear, pe mu skotoluk velta tspas blokear li kʼusitik chopol xvinaje?

   Mi la achan lek stunesel stelefono li akerem o atsebe, mas me xanaʼ kʼuxi chakolta sventa lekuk stunese.

   Beiltasel ta Vivlia: «Ta skoj ti oy yojtikinobil yuʼun jun vinike, ch-epaj li sjuʼele» (Proverbios 24:5).

•   Oyuk noʼox spajeb ti kʼu yelan chavakʼbe stunes selulare. Nopo kʼusi stakʼ spas li akerem o atseb o ti kʼusi mu stakʼ spase. Jech kʼuchaʼal liʼe:

   ¿Mi chavakʼbe stunes selular akerem o atseb kʼalal jaʼo chaveʼike? O ¿Kʼalal chba avulaʼanik avutsʼ avalalik o avamigoike?

   ¿Mi chavakʼbe akʼo stunes selular sjunul akʼobal li akerem o atsebe?

   ¿Kʼusitik aplikasionetik chavakʼbe stunes?

   ¿Kʼu sjalil chavakʼbe stunes selular li akerem o atsebe?

   ¿Mi chavalbe kʼu sjalil tstunes jujun kʼakʼal?

   Albo li mantaletik chavakʼbee, mi mu xchʼune tojobtaso me.

   Beiltasel ta Vivlia: «Mu xavikta stukʼibtasel li kereme» (Proverbios 23:13).

•   Kʼelbo li selulare. Naʼo li skontraseña akerem o atsebe. Mi persa skʼan chavile, kʼelbo smensajetak, s-aplikasiontak, sfototak xchiʼuk ti bu ochemik li ta Internete.

   «Laj kalbe jtsebkutik ti oy bakʼintik ta jkʼelbekutik selulare. Ti mi muʼyuk lek tstunes laj kilkutike, ta jpojbekutik li selulare» (Lorraine).

   Totil meʼiletik, oy me aderechoik sventa xakʼelbeik selular li avalab nichʼnabike.

   Beiltasel ta Vivlia: «Li jun kerem eke ojtikinbil ta skoj li kʼusitik tspase, mi sak xchiʼuk mi tukʼ li stalelale» (Proverbios 20:11, tsʼib ta yok vun).

•   Chanubtaso ta spasel li kʼusi leke. Koltao akerem atseb sventa jaʼuk spas li kʼusi leke. ¿Kʼu yuʼun ti tsots skʼoplale? Yuʼun mi lokʼ ta yoʼonton stuk spasel li akerem o atsebe, muʼyuk tsmukulsatiot li kʼusitik tspas o tskʼel ta selulare. b

   Koltao avalab anichʼnab yoʼ lekuk stalelalike, ti meleluk snaʼ xkʼopojik, snaʼuk spajesel sbaik xchiʼuk mi lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼunik o mi muʼyuk leke, jaʼ me tsbain stukik. Mi lek stalelalike, mas me lek kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik xchiʼuk lek tstunes li selularike.

   Beiltasel ta Vivlia: Li krixchanoetik ti lek snaʼik snopele «lek chchanubtas snopbenik kʼalal tstunesike, taje jaʼ sventa xkʼel yuʼunik li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe» (Ebreos 5:14).