Kʼelo li kʼusi yichʼoje

KOLTAEL SVENTA UTSʼ ALALILETIK | TOTIL MEʼILETIK

Pʼijubtaso li avalab anichʼnab ta sventa li pornografiae

Pʼijubtaso li avalab anichʼnab ta sventa li pornografiae

 «Jnaʼojkutik ti buyuk noʼox xuʼ chakʼik ta ilel li pornografiae, pe li kʼusi chchʼay ta jolkutike jaʼ ti xuʼ buyuk noʼox sta ta kʼelel pornografia li jtsebkutike» (Nicole).

Li ta mantal liʼe ta jkʼeltik batel:

 Li kʼusi skʼan xanaʼike

 Li ololetike xuʼ me staik ta kʼelel pornografia akʼo mi bikʼitik to. Li buchʼutik chchanbeik skʼoplale yakʼojik venta ti tstaik xa ta ilel pornografia kʼalal 11 to sjabilal li kʼoxetike.

 Li ololetike buyuk noʼox xuʼ staik ta kʼelel li pornografiae akʼo mi muyuk jech oy ta yoʼontonik. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ staik ta kʼelel kʼalal oy kʼusi tsaʼik ta Internet, kʼalal tskʼelik redes sociales o kʼalal chtajinik ta Internete, yuʼun xuʼ te xvinaj talel lokʼoletik o videoetik sventa pornografia. Jech xtok, xuʼ staik ta chanel vunetik o audioetik ta Internet ti jaʼ chalbe skʼoplal sventa pornografiae.

 Yan kʼusi skʼan snaʼik li totil meʼiletike jaʼ ti xuʼ xtakbatik batel ta mensaje yalab xnichʼnabik lokʼoletik ti muʼyuk smelolale. Kʼalal jakʼbat sloʼilik mas ta baluneb sien ta voʼ kerem tsebetike, li 90% ta tsebetik xchiʼuk li 50% ta keremetike laj yalik ti chtakbatik yuʼun xchiʼilik ta chanun fotoetik xchiʼuk videoetik ti bu xvinaj krixchanoetik ti tʼanalike.

 Li pornografia ti mas kʼelbile. Li pornografia ti kʼun ta taele te chakʼik ta ilel ti oy buchʼu chilbajinike, mas jech chichʼ pasel ta stojolal li antsetike.

 Li ololetik ti tskʼelik pornografiae chil˗o svokolik. Li buchʼutik chchanbeik skʼoplale chalik ti li ololetik ti tskʼelik pornografiae xuʼ van oy kʼusitik tsnuptanik, jech kʼuchaʼal liʼe:

  •   muʼyuk xa choʼontoninik chanun

  •   tsvul noʼox yoʼontonik xchiʼuk muʼyuk sbalil chaʼi sbaik

  •   tsnopik ti muʼyuk chopol kʼalal oy buchʼu chichʼ sujel sventa xchiʼinat ta vayele

 Li kʼusi xuʼ xkʼot ta stojolalike: Li ololetik ti tskʼelik pornografiae ta xil˗o svokolik. Jaʼ yuʼun, li totil meʼiletike jaʼ li buchʼu xuʼ mas skoltaik li yalab xnichʼnabik sventa mu jechuk snuptanike.

 Beiltasel ta Vivlia: «Skʼan me te oyuk ta avoʼonton li kʼusi yakal chkalbot avie, skʼan xavakʼbe xchan li anichʼnabe, loʼiltabo kʼalal chachoti ta anae, kʼalal chaxanav ta bee, kʼalal chavaye xchiʼuk kʼalal chalike» (Deuteronomio 6:6, 7).

 ¿Kʼuxi xuʼ xachabi avalab anichʼnabik sventa mu skʼelik li pornografiae?

 Nopbo skʼoplal. ¿Kʼusi ora o bakʼin xuʼ sta ta ilel pornografia li avalab anichʼnabike? ¿Mi tskʼel Internet kʼalal jaʼo stuk te oy ta eskuelae?

Ep butik xuʼ sta ta kʼelel pornografia li avalab anichʼnabe.

 Ojtikinbo lek selular li avalab anichʼnabe, kʼelo kʼusitik tstunes xchiʼuk kʼusitik videojuegoal chtajin˗o. Junantik aplikasionetik sventa mensajee chakʼ opción sventa oy noʼox kʼuk sjalil xvinaj li mensajee, li videoe o li lokʼoletik sventa pornografiae. Ep tajimoletik ta Internete ta kʼunkʼun chnitvan ochel sventa xichʼ kʼelel li pornografiae, jech xtok chjakʼbatik mi tskʼan chtajinik ta tajimoletik sventa chiʼinejbail ta vayel.

 «Chkal avaʼiik li kʼusi la skoltaune: mi oy selular li avalab anichʼnabe, li voʼoxuk kʼuchaʼal totil meʼiloxuke skʼan xanaʼik stunesel sventa oyuk noʼox spajeb kʼusi xuʼ skʼel ta selularike. Jech xtok, skʼan xanaʼik kʼusi xuʼ xavutik sventa xuʼ xavilik kʼusitik tskʼelike» (David).

 Beiltasel ta Vivlia: «Li yoʼonton buchʼu xaʼibe smelolale tsaʼ li yojtikinobile» (Proverbios 18:15).

 Oyuk kʼusi xapas sventa mu staik ta ilel pornografia li avalab anichʼnabike. Li ta stelefono avalab anichʼnabe o li ta yan kʼusitik chatunesik ti chanochʼanik ta Internete, batan yoʼ bu chal configuración, vaʼun pasbo activar yoʼ bu chal controles parentales xchiʼuk ojtikino li kontraseñaetik tstunes li avalab anichʼnabe.

 «Laj kakʼ venta ti ep la jtabe sbalil kʼalal la jpas activar li controles parentalese sventa oy noʼox spajeb bu xuʼ x˗ochik li ta Internete. Jech kʼuchaʼal kʼalal tskʼelik television ti nitil ta Internete, mu skotoluk programa stakʼ skʼelik. Jech xtok, skʼan xavojtikinbe skontraseñail selular li avalab anichʼnabike» (Maurizio).

 «Mu xkakʼ sbaj stiʼ skuartoik kʼalal tskʼelik videoe. Jech xtok, kʼalal chbat xa vayikuke, ta jkʼanbeik komel li selularike» (Gianluca).

 Beiltasel ta Vivlia: «Li buchʼu pʼije tsta ta ilel li vokolile, vaʼun tsnakʼ sba» (Proverbios 22:3).

 Pʼijubtaso li avalab anichʼnabike. Xi chal jun meʼil ti Flavia sbie: «Junantik totil meʼiletike mu skʼan xalbeik skʼoplal pornografia li yalab xnichʼnabike, yuʼun tsnopik ti muʼyuk bu chtun˗o yuʼunike». Junantik totil meʼiletik xtoke chiʼik kʼalal chalbeik skʼoplal sventa pornografia li yalab xnichʼnabike, yuʼun tsnopik ti tstijbeik yoʼontonik sventa xlik skʼelike. Muʼyuk lek kʼalal jech tstaik ta nopele. Pe li totil meʼiletik ti yichʼoj spʼijilike kak xa onoʼox chalbeik yalab xnichʼnabik ti toj xiʼel sba li pornografiae. ¿Kʼuxi xuʼ xavalbe?

 Chanubtaso akʼoxtak kʼusi xuʼ spasik mi oy la staik ta ilel lokʼoletik ti muʼyuk smelolale. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ smutsʼ satik ta anil o ti stupʼik li kʼusi yakal tskʼelike, ti akʼo xalboxuk ta anil li kʼusi laj yilik o laj yaʼiike. a

 «Ta sbikʼtal onoʼox laj kalbe li jkeremkutik ti xibal sba li pornografiae. Kʼalal yichʼoj xa ox 11 jabile, la syales jun tajimol ta selular, pe te vinaj talel anunsioetik sventa pornografia xchiʼuk ch˗albat ti akʼo smuyes sfototake. Ta skoj ti kalojbekutik xa onoʼox skʼoplal li kʼusi xuʼ spase, tal yalbun ta anil» (Maurizio).

 Beiltasel ta Vivlia: «Chanubtaso bu beal skʼan stam batel li olole; vaʼun muʼyuk chkʼejpʼuj lokʼel ta be akʼo mi mol xa ox» (Proverbios 22:6, tsʼib ta yok vun).

 Koltao li avalab anichʼnabik ti jchʼielik to talel sventa mu skʼel, mu xchikinta audioetik o xchan vunetik sventa pornografia. Jech kʼuchaʼal liʼe, loʼiltaik k’usi xuʼ xapasik xchiʼuk tsʼibaik ta vun ti bu chal li kʼusi skʼan spas mi oy la sta ta ilel pornografiae xchiʼuk ti kʼu yuʼun jech kʼot ta nopel yuʼune. Jech xtok, tsʼibaik kʼusi xuʼ xkʼot ta stojolal mi yalel xa la skʼel pornografiae. Jech kʼuchaʼal liʼe: tsokes li xkuxlejale, muʼyuk xa lek chil sba xchiʼuk li stot smeʼe xchiʼuk muʼyuk xa lek chil sba xchiʼuk li Diose. b

 «Jech˗o alilanbo avalab anichʼnabik sventa mu stsʼujik ta skʼelel pornografia xchiʼuk akʼbo snaʼ ti chil svokol ta jelavel mi jech la spase» (Lauretta).

 «Mi xaʼibe smelolal li kalab jnichʼnabtik ti kʼu yuʼun chopol li pornografia xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sba Jeova kʼalal jech tspasike, jaʼ chkoltaatik sventa mu skʼelik» (David).

 Beiltasel ta Vivlia: «Li pʼijilale chpojvan» (Eklesiastes 7:12).

 Nopajtik noʼox xachiʼin ta loʼil. Mu chʼunbajuk yaʼel, pe li ololetike oy ta yoʼonton tskʼan tsjakʼbe stot smeʼik ta sventa li chiʼinejbail ta vayele xchiʼuk ta sventa li pornografiae. Xi chal Rachel de Souza ti jaʼ Comisionada de la infancia ta Inglaterra: «Kakʼojkutik venta ti oy ta yoʼonton tskʼan tsjakʼbe stot smeʼik ta sventa chiʼinejbail ta vayel li kʼoxetike, akʼo mi bikʼitik to xchiʼuk nopajtik noʼox tskʼan tsjakʼbeik skʼoplal. Kʼalal jech tsjakʼike tskʼan me tsakel ta venta ti jayib sjabilalike, yuʼun kʼalal chchʼiik batele oy to kʼusi tsjakʼik ta sventa taje».

 «Kʼalal bikʼitun toʼoxe, oy kʼusitik muʼyuk xalbeikun skʼoplal li jtot jmeʼe, oy ox ta koʼonton ti jamaluk jchiʼin jbakutik ta loʼile. Pe avi ti meʼilune nopajtik noʼox chkalbe kalabtak ta sventa li chiʼinejbail ta vayele xchiʼuk jun koʼonton kʼalal jech ta jpase» (Flavia).

 ¿Mi oy staoj ta kʼelel pornografia li avalab anichʼnabike?

 Mu xa˗ilin ta anil. Mi laj avaʼi ti laj yil, laj yaʼi o la skʼel junuk vun sventa pornografia li avalab anichʼnabe, mu me xa˗ilin ta anil. Xuʼ van ti chopol xa onoʼox chaʼi sba o ti jaʼ xa ta smul chaʼi ti jech la spase. Pe mi la˗ilin ta anile, xuʼ van mas to chopol xa’i sba avuʼun xchiʼuk xuʼ van mu xa xalbot ta tsʼakal li kʼusitik tsnuptane.

 Beiltasel ta Vivlia: «Li buchʼu oy lek spʼijile snaʼ spajtsan li kʼusi chale xchiʼuk li buchʼu oy kʼusi lek snabe skʼoplale te noʼox tsʼijil chkom» (Proverbios 17:27).

 Aʼibo sjam ti kʼu yuʼun jech kʼot ta pasele. Mu chopoluk kʼusi xanop ta anil, jaʼ lek nopo: ¿kʼuxi la sta ta kʼelel pornografia li akerem atsebe? ¿Mi oy buchʼu takbat talel li lokʼole o mi la sta stuk? ¿Mi sba to velta jech la spas o mi oy xa onoʼox skʼeloj pornografia? Li kʼusi la stunese, ¿mi yichʼoj programaetik ti xuʼ spas bloquear li kʼusitik chopole o mi apasojbe activar li controles parentalese? Mi jaʼ jeche, ¿mi yalel xa la saʼ sventa xuʼ sta ta kʼelel li pornografiae? Teuk ta ajol ti kʼusi oy ta avoʼontone jaʼ ti xal kʼu yuʼun jech kʼot ta pasel yuʼune, maʼuk ti xajotsʼol jakʼbee.

 Beiltasel ta Vivlia: «Li kʼusitik tsnop ta yoʼonton li jun vinike xkoʼolaj kʼuchaʼal natil voʼ, pe li buchʼu oy spʼijile snaʼ slokʼesel tal» (Proverbios 20:5).

 Oyuk kʼusi xapas. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi mu yolbajuk la skʼel li pornografiae, jaʼ van skʼan xal ti oy kʼusi skʼan xajel ti ta controles parentalese xchiʼuk li programaetik oy yuʼune.

 Mi yolbaj och saʼ skʼel pornografiae, tojobtaso. Pe ta slekiluk me avoʼonton xapas xchiʼuk kʼotuk me ta pasel avuʼun li kʼusi laj avalbee. Sventa xatijbe yoʼonton yoʼ mu xa spas yan veltae, xuʼ xavalbeik skʼoplal tekstoetik kʼuchaʼal Job 31:1, Salmo 97:10 xchiʼuk Salmo 101:3. c Albo ta jamal xtok ti jujun xemana chaloʼilajik sventa chakʼel kʼu yelan xbate xchiʼuk kʼelo kʼusitik to xuʼ xapas sventa xakolta batele.

 Beiltasel ta Vivlia: «Mu me xasabeik skʼakʼal yoʼonton li anichʼnabike, tukʼibtasik me sventa xachabiik xchiʼuk albeik mantal jech kʼuchaʼal tskʼan Jeovae» (Efesios 6:4).

a Kʼalal chavalbe skʼoplal sventa chiʼinejbail ta vayel li avalab anichʼnabik o sventa xojtikin li yuni bekʼtalike, tsako ta venta li sjabilalike. Sventa xanaʼ kʼuxi xuʼ xavute, kʼelo li mantal liʼe: «Cómo hablar con los hijos sobre la sexualidad».

b Sventa xanaʼik kʼusi xuʼ xatsʼibaike, kʼelik li mantal «Cómo rechazar la pornografía».

c Jech xtok, xuʼ koʼol xakʼelik li mantal «¿Kʼu yuʼun skʼan jpʼaj li pornografiae?».