Ta skoj ti oy xa kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale, li yajval avabtel, li achiʼil ta abtel o li buchʼu oy kʼusi chachonbee tsnopik ti xuʼ skʼoponoxuk talel ta kʼusiuk noʼox orae. Ta skoj taje, mas vokol sventa oyuk noʼox lek yorail avuʼun li avabtele xchiʼuk li kʼusitik chakʼan chapase. Jaʼ yuʼun, skʼan xanaʼ ti oy no’ox yorail li avabtele xchiʼuk li yan k’usitik chapase, te sk’oplal li anupunele.

•  Li kʼusi skʼan xanaʼe

•  ¿Kʼuxi xuʼ oyuk yorail avuʼun li avabtel xchiʼuk li avutsʼ avalale?

•  Li kʼusi chal yan nupultsʼakaletike

•  Kʼusitik jmoj xuʼ xachanbeik skʼoplal

•   Li kʼusitik achʼ chlokʼanuke xuʼ me jaʼ xbat ta avoʼonton yuʼun li avabtele ti jaʼ muʼyuk xa chachʼakbe yorail li anup achiʼile, yuʼun xuʼ xkʼot ayamada, amensaje o akorreo elektroniko.

   «Vokol xa tajek sventa jmojuk oyot xchiʼuk avutsʼ avalal kʼalal chlaj avoʼonton ta abtele, yuʼun xuʼ stakboxuk batel junuk korreo o skʼoponoxuk talel, vaʼun jaʼ muʼyuk xa chachʼakbe yorail li anup achiʼile» (Jeanette).

•   Sventa oyuk lek yorail avuʼun li avabtele xchiʼuk li avutsʼ avalale skʼan oy kʼusi xapas, yuʼun mi moʼoje xuʼ me jaʼ xbat ta avoʼonton ti jaʼ muʼyuk xa chachʼakbe yorail li anupunele.

   «Li buchʼu chil svokole jaʼ li jmalale, yuʼun xi ta jnope: ‹Te chaʼibe smelolal, te chakʼun ta perton, jaʼ to jmoj kʼusi xuʼ jpaskutik ta jlikel›» (Holly).

•   Jaʼ tsots skʼoplal li anup achiʼile. Xi chal li Vivliae: «Ti kʼusi spasoj ta jun li Diose muʼyuk buchʼu xuʼ xchʼak» (Mateo 19:6). Li voʼote muʼyuk chavakʼ ti oyuk buchʼu xchʼakot ta stojolal li anup achiʼile, ¿mi jaʼ xa chavakʼ ti xchʼakot li avabtele?

   «Li krixchanoetike tsnopik ti xuʼ skʼoponikun tal kʼusiuk noʼox ora ta skoj ti tstojik li kʼusi ta jpase. Pe jaʼ mas tsots skʼoplal chkil li jnupunele, jaʼ yuʼun chkalbeik ti mu skʼoponikun tal kʼalal jaʼo yorail ta jkux koʼontone xchiʼuk ti jaʼ to ta jkʼoponik batel mi li xokobe» (Mark).

   Xi xa jakʼbe abae: «¿Mi chkakʼ ta ilel ti jaʼ tsots skʼoplal chkil jnupunel ti jaʼ mu sta li kabtele?».

•   Alo ti mu xuʼ avuʼune. Xi chal li Vivliae: «Li pʼijilale jaʼ te oy ta stojolal li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike» (Proverbios 11:2). Mi bikʼit chavakʼ abae, chavakʼ venta ti mu spas avuʼun skotole, jech xtok muʼyuk chachʼam junuk abtelal o chakʼan koltael.

   «Chi˗abtej ta plomero, jaʼ yuʼun oy krixchanoetik ti tskʼoponikun talel ti anil xa tskʼanik koltaele. Mi jaʼo mu xuʼ kuʼune, chkakʼbe snumero yan plomero ti jaʼ xuʼ xkoltaate» (Christopher).

   Xi xa jakʼbe abae: «¿Mi ta jchʼam jtosuk abtelal ti jaʼ xuʼ snamajesun ta stojolal li jnup jchiʼile? ¿Kʼu van yelan chil li jnup jchiʼile?».

•   Chʼakbeik yorail sventa jmojuk oyoxuk. Xi chal li Vivliae: «Akʼbil yorail skotol» (Eklesiastes 3:1). Tsots skʼoplal ti xchʼakbeik lek yorail sventa jmojuk kʼusi spasik li nupultsʼakaletike, mas to kʼalal ep yabtelike.

   «Li kʼusi nopem xkaʼikutik spasel xchiʼuk li jchiʼil kʼalal oy ep kabtelkutike, jaʼ ti ta jchʼakbekutik yorail sventa jmoj xiveʼkutik o ti xlokʼ xanavkunkutik ta tiʼ nabe» (Deborah).

   Xi xa jakʼbe abae: «¿Mi ta jchʼakbe lek yorail li jnup jchiʼile? ¿Mi jaʼ jech tsnop li stuke?».

•   Iktao to li avabtele. Li Vivliae chal ti skʼan jnaʼtik «stʼujel li kʼusi mas tsots skʼoplale» (Filipenses 1:10). ¿Mi xuʼ chatupʼ bakʼintik li atelefono sventa mu xchʼay avoʼonton li mensaje o li yamada tstakboxuk tal ta avabtele?

   «Oy yorail chkikta li kabtele xchiʼuk kakʼoj persa ti jechuk jpase. Kʼalal mi kʼot yoraile ta jyochbe svolumen li jtelefono sventa mu xkaʼi mi oy kʼusi vule» (Jeremy).

   Xi xa jakʼbe abae: «¿Mi persa skʼan tsanal jtelefono ta skoj mi la saʼun tal li yajval kabtele o mi oy buchʼu tsaʼune? ¿Mi jaʼ jech tsnop li jnup jchiʼile?».

•   Teuk ta ajol ti oy onoʼox bu xuʼ xijmake. Xi chal li Vivliae: «Akʼo vinajuk ta stojolal skotol krixchanoetik ti lek xatojobik snopele» (Filipenses 4:5). Ti melel xkaltike, bateltike persa to skʼan x˗abtej li anup achiʼil akʼo mi maʼuk xa yorail ch˗abteje, ti xuʼ van jaʼo oy kʼusi anopoj chapasike. Jaʼ yuʼun, mu me chopoluk xavaʼi aba xchiʼuk teuk ta ajol ti yakal tspas ti bu kʼalal xuʼ yuʼune.

   «Oy juteb kuni pʼolmajelkutik, jaʼ yuʼun oy bateltike anil skʼan xbat skʼel li jmalale. Bateltike chopol chkaʼi, pe ta skoj ti oy onoʼox kʼusitik jmoj ta jpaskutike te noʼox ch˗echʼ kuʼun» (Beverly).

   Xi xa jakʼbe abae: «¿Mi xkaʼibe smelolal ti mu skotoluk ora xuʼ jmoj oyun xchiʼuk li jnup jchiʼile? ¿Mi jaʼ jech tsnop li jnup jchiʼile?».

 Nopbeik skʼoplal ta jujuntal li sjakʼobiltake, mi laje loʼiltaik.

•   ¿Mi oy yalojbot anup achiʼil ti chopol yaʼioj sba ta skoj ti cha˗abtej kʼalal maʼuk xa yoraile? ¿Mi oy van srason ti jech yalojbote?

•   ¿Mi oy kʼusi skʼan xajel sventa oyuk lek yorail li kʼusitik skʼan xapase?

•   ¿Mi oy aviloj ti mu xa xikta˗o yabtel li anup achiʼile? Mi jaʼ jeche, ¿mi xvul ta ajol bakʼin jech la spas?

•   ¿Mi oy kʼusi chakʼan tsjel anup achiʼil sventa oyuk lek yorail li kʼusitik tspase? Mi oye, ¿kʼusi jaʼ?