Kʼalal chkalbetik skʼoplal stunesel nopbenalile, jaʼ chkalbetik skʼoplal tajimoletik xchiʼuk yan kʼusitik ti chakʼ akʼo abtejuk li snopbenike, ti tskʼan tsnabeik smelolal li kʼusitike, ti xyijub li snopbenike xchiʼuk ti oyuk kʼusi xchanik spasele.

 Junantik kʼusi xuʼ xapasik:

•   Spasel divujo

•   Spasel veʼlil a

•   Tajinkutik ti jaʼutik xa yan krixchano o ti yan bu oyutik chkiltike

•   Kʼejinkutik

•   Jtsʼaktik kʼusitik

•   Tajinkutik ta yan kʼusitik (xuʼ ep kʼusitik xkʼataj-o li jun kartone)

 Ta epal lumetike li ololetike muʼyuk xa jech chtajinik kʼuchaʼal taje, yuʼun jaʼ xa noʼox chchʼay-o yoʼontonik ta elovajel o jaʼ noʼox tspasik li kʼusitik xchapanoj yantike.

 Totil meʼiletik, ¿mi skʼan van xavul-o avoʼontonik ta skoj taje?

•   Li kʼusi skʼan xanaʼe

•   Li kʼusi xuʼ xapase

•   Kʼalal tstunes snopbenike, jaʼ chkoltaatik sventa lekuk xchʼiik tal li alab nichʼnabiletike. Li tajimoletike xuʼ xkoltaatik sventa lekuk sbekʼtal stakopalik, lekuk snopbenik li ololetike xchiʼuk ti lekuk xil sbaik xchiʼuk li yantike. Xuʼ jaʼ te xchanik-o ti oyuk smalael yuʼunike, ti lekuk kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunike, ti snaʼ spajtsan sbaike xchiʼuk ti lekuk yoʼontonik ta stojolal yan ololetik kʼalal jmoj chtajinike. Taje jaʼ chkoltaatik mi sta xchʼielike.

•   Xuʼ me sokesatik li ololetik mi jal te tʼojol satik ta skʼelel television, selular, tavleta o yan kʼusitik. Xuʼ me xmeʼin ta yoʼontonik mi toj jal te tʼojol satik ta skʼelel li pantayae. Jech xtok, xuʼ van jaʼ ta skoj ti chjupʼik ta mas li ololetike xchiʼuk ti anil chkap sjolike. Taje jaʼ me jun pʼijubtasel sventa li totil meʼiletik ti mu me xakʼik ti jaʼ chchabibat yalab xnichʼnabik li television, selular o yan kʼusitike.

•   Mu me skotoluk velta oy sbalil mi oy xa slistail li kʼusitik ta jpastike. Kʼalal akʼbil yorail skotol li kʼusitik tspas li ololetike, jaʼ muʼyuk xa me ta xkakʼbetik yorail sventa tspasik li kʼusi lek chaʼiike. Jaʼ xkaltik, ti chakʼ akʼo x-abtej li xchinabike taje toj tsots skʼoplal sventa li uni ololetike.

•   Kʼelo ti jaʼ xtajinik-o li kʼusi chakʼ abtejuk snopbenike. Mi xuʼe, akʼo tajinikuk ta jamal osil li ololetike sventa skʼupinik li kʼusitik pasbile. Mu xa makbe yoʼonton ta spasel li kʼusi tskʼupin spasele xchiʼuk ti xtajin ta ixtolaletik ti chakʼ abtejuk li snopbene. b

   Nopo ta sventa liʼe: ¿Kʼusitik talelal xchiʼuk kʼusitik chchan spasel kalab jnichʼnab mi jaʼ chtajin-o li kʼusi jaʼ chakʼ akʼo x-abtej snopbene? ¿Kʼuxi chkoltaat ta xkuxlejal taje?

   Beiltasel ta Vivlia: «Oy onoʼox sbalil kʼalal ta jpastik ejersisioe» (1 Timoteo 4:8).

•   Kʼelo ti mu teuk x-echʼ-o ora yuʼunik ta skʼelel television o tavleta li avalab anichʼnabe. Nopo me lek mi jaʼ chatunes telefono, tavleta o television sventa xachʼanubtas li avalab anichʼnabe. Li doktoretike chalik ti mu stunesik telefono o tavleta xchiʼuk mi jaʼuk skʼelik television li ololetik ti mu to staik chib jabile. Jech xtok, chalik ti lek noʼox la ta jun ora xuʼ skʼelik ta kʼakʼal li buchʼutik chib kʼalal ta voʼob sjabilalike. c

   Nopo ta sventa liʼe: ¿Kʼu sjalil chkakʼ akʼo skʼel selular, tavleta o television li kalab jnichʼnabe? ¿Mi skʼan van te jchiʼuk? ¿Kʼusitik yan xuʼ xchʼay-o yoʼontonik?

   Beiltasel ta Vivlia: «Kʼelik me lek ti mu me bol krixchanouk ti kʼu yelan chapas abaike, jaʼ lek pʼij xapas abaik, lek me xatunesik li jujun kʼakʼal chjelav avuʼunike» (Efesios 5:15, 16).

•   Pʼijan me ta skoj ti oy slistail skotol li kʼusitik tspasik li alab nichʼnabiletike. Melel onoʼox ti xuʼ jaʼ te xchanik-o junuk tajimol o ti oy kʼusi lek xchanik spasel mi lek chʼakbil yorail li kʼusitik tspasike. Pe teuk me ta ajol ti xuʼ xlubik tajek li avalab anichʼnabik ta skoj ti chapanbil xa li kʼusi tspasik jujun kʼakʼale. Pe maʼuk noʼox li ololetike, yuʼun xuʼ jech xkʼot ta stojolal li totil meʼiletike, yuʼun jaʼ li buchʼu ch˗ikʼvanik batel ta spasel li kʼusitik chapanbile. Ta melel, toj tunel me li mantal ta Efesios 5:15 xchiʼuk 16 ta sventa taje.

   Nopo ta sventa liʼe: ¿Mi toj ep li kʼusitik tspas li kalab jnichʼnabe? Mi jaʼ jeche, ¿kʼusi stakʼ pasel?

   Beiltasel ta Vivlia: «Sventa xanaʼik stʼujel li kʼusi mas tsots skʼoplale» (Filipenses 1:10).