TEKSTOETIK TI CHAPBIL SMELOLALE
Jenesis 1:1 | «Li ta slikebale, li Diose la spas vinajel xchiʼuk balumil»
«Li ta slikebale, li Diose la spas vinajel xchiʼuk balumil» (Jenesis 1:1, Xchʼul Kʼop Dios sventa Achʼ Balumil).
«Ta sliqueb cʼalal lic ayinuc scotole, Dios la spas li vinajel xchi’uc banamile» (Génesis 1:1, Xchʼul Cʼop Jtotic Dios ta skʼop Chenalhó).
Li kʼusi skʼan xal Jenesis 1:1
Li ta Jenesis 1:1 oy kʼusi chaʼtos ti tsots skʼoplal ta xale. Li balumil xchiʼuk vinajele laj yichʼ pasel xchiʼuk ti jaʼ la spas li Diose (Apokalipsis 4:11).
Akʼo me muʼyuk chal Vivlia bakʼin xchiʼuk kʼuxi la smeltsan vinajel balumil li Diose, pe chal ti la stunes li sjuʼel ti toj labal sbae (Isaias 40:26).
Li ta ebreo kʼop «la spas» xie, jaʼ noʼox chichʼ tunesel kʼalal oy kʼusi tspas li Diose. a Yuʼun li ta Vivliae jaʼ noʼox chichʼ albel Jpasvanej li Jeovae b (Isaias 42:5; 45:18).
Stsʼak loʼil ta Jenesis 1:1
Li ta Jenesis 1:1 te chlik yal li kʼusitik la spas Dios ti te ta jtabetik batel mas sloʼilal ta kapitulo 1 xchiʼuk 2. Li ta Jenesis 1:1 kʼalal ta 2:4 li Vivliae chchapbe smelolal kʼuxi la spas Dios li balumile xchiʼuk li kʼusitik kuxajtik tee ti te skʼoplal li baʼyel vinik antse. Ta tsʼakale, jaʼ xa lik xchapbe smelolal kʼu yelan la spas li vinik xchiʼuk antse (Jenesis 2:7-25).
Li Jenesise chal ti vakib noʼox la kʼakʼal la spas kʼusitik li Diose. Pe li kʼakʼaletik taje maʼuk ti 24 ora noʼox yichʼoje, yuʼun mu jnaʼtik lek kʼu sjalikil. Kʼalal kʼakʼal xi li Vivliae, bakʼintike maʼuk chalbe skʼoplal ti 24 ora noʼox yichʼoje. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta Jenesis 2:4 chal, «skʼakʼalil» ti jaʼ skʼan xal xtok, «yorail» ti te smakoj ti kʼu yelan la spas kʼusitik li Diose, ti jalij vakib kʼakʼale.
Li kʼusi mu jechuk chalik ta sventa Jenesis 1:1
Li kʼusi xchʼunoj yantike: Li Diose la spas li vinajel balumil leʼtik to jaymiluk jabile.
Li kʼusi melele: Li Vivliae muʼyuk chal kʼusi ora laj yichʼ pasel li vinajel balumile. Li sientifikoetike chalik ti vinajel balumile ta epal miyon xa jabil laj yichʼ pasel. Taje jaʼ jech koʼol chakʼ ta aʼiel li ta Jenesis 1:1. c
Li kʼusi xchʼunoj yantike: Li ta Jenesis 1:1 chal ti Diose te skʼoplal ta jun trinidad, yuʼun li «Dios» ta ebreo kʼop ti te chichʼ tunesele chakʼ ta aʼiel ti oy jayvoʼuke.
Li kʼusi melele. Li jpʼel kʼop ta ebreo Elohím xie jaʼ skʼan xal, «Dios» ti ta plural oye. Pe taje maʼuk skʼan xal ti oy jayvoʼuk krixchanoetike, yuʼun jaʼ skʼan xal smukʼulal o yutsʼilal. Li ta ebreo kʼop Elohím xie ti te ta jtatik ta Jenesis 1:1, jaʼ skʼan xal, «diosetik». Pe taje maʼuk skʼan xal ti oy jayvoʼuk diosetike. Moʼoj, yuʼun kʼalal diosetik xi ta ebreo kʼope, jaʼ chalbe skʼoplal jun Dios ti tsots skʼoplale (Diccionario Bíblico Mundo Hispano, pajina 255).
Kʼelo li kapitulo 1 ta Jenesis, li snotailtake xchiʼuk li tekstoetik ti bu chtakvan batele.
a Xi chalbe smelolal li Glosario Holman de términos bíblicos li jpʼel kʼop ta ebreo baráʼ ti jaʼ skʼan xal, «spasel»: «Stuk noʼox jech li jpʼel kʼop taje, yuʼun jaʼ noʼox chichʼ tunesel kʼalal chichʼ albel skʼoplal li Diose. Xchiʼuk li jpʼel kʼop taje jaʼ noʼox xuʼ xchapbe smelolal li kʼusitik spasoj Diose ti mu jechuk li kʼusitik tspas krixchanoetike» (Pajina 56).
b Li ta Vivliae chal ti jaʼ Jeova sbi li Diose (Salmo 83:18).
c Li ta ebreo kʼop ti ta slikebal xie, xi chalbe skʼoplal jlik livroe: «Li jpʼel kʼop taje muʼyuk chakʼ ta aʼiel kʼu sjalil smakoj» (The Expositor’s Bible Commentary, edición revisada, volumen I, pajina 51).
Xuʼ van chakʼupin skʼelel xtok liʼe
KʼUSITIK TSJAKʼIK TA SVENTA VIVLIA
¿Bakʼin lik spas vinajel balumil li Diose?
Jaʼ mi laj kaʼibetik smelolal kʼusi skʼan xal li slikebal xchiʼuk li kʼakʼal chalbe skʼoplal ta Jenesise.
KʼUSITIK TSJAKʼIK TA SVENTA VIVLIA
¿Mi ta jech no’ox la skʼatajes tal Dios li kʼusitik kuxajtike?
Li Vivliae muʼyuk bu tskontrain li kʼusi chal sientifikoetik ti oy ep jeltos ta kʼelel li kʼusitike, manchuk mi ta jtos noʼox stsʼunbal.
CHANUBTASELETIK TA VIVLIA TI TSOTS SKʼOPLALE
¿Mi oy buchʼu la spas li vinajel balumile?
Li kʼusi chal Vivlia ta sventa li vinajel balumile mu xa jechuk chichʼ aʼibel smelolal xchiʼuk chalik ti jaʼ noʼox jecheʼ loʼile. ¿Mi stakʼ chʼunel li kʼusi chal Vivlia ti kʼuxi lik talel li balumile?
CHANUBTASELETIK TA VIVLIA
Koltael sventa xachan Vivlia
Ta jtijkutik avoʼonton sventa xakʼupin xchanel li Vivliae xchiʼuk ti xatunes li koltaeletik liʼe.
