Li kutsʼ kalale te likem ta Tonga, ta jun jteklum ti oy 170 lumetik ti joyol ta nab ti te xkom ta suroesteal Pacificoe. Lek noʼox sba li jkuxlejalkutike, chʼabal jluskutik, mi jaʼuk jkarokutik. Pe oy kaʼalkutik ta tuvo xchiʼuk oy jaykot kuni alakʼkutik. Kʼalal oyunkutik ta vakasione, li voʼon xchiʼuk li chaʼvoʼ jchiʼiltak ta vokʼele ta jkoltakutik ta abtel ta osiltik li jtote. Ta jtsʼunkutik lobol, ñame, taro xchiʼuk yuka. Sventa smakʼlinunkutik li jtote, jaʼ chchon li kʼusi ta jtsʼunkutike xchiʼuk tsaʼ jeltos abtelaletik. Ep jnaklejetik xchiʼuk li kutsʼ kalale tsots skʼoplal chilik li Vivliae xchiʼuk chbatilanik ta chʼulna. Pe jnopojkutik toʼox ti sventa xlekub li jkuxlejalkutike skʼan xibatkutik ta naklej ta yan lum.

 Kʼalal 16 xa ox jabilale, li juntote laj yikʼunkutik batel ta California ta Estados Unidos sventa te xibatkutik ta naklej. Vokol tajek laj kaʼikutik ti jelel li stalel xkuxlejalike. Akʼo mi mas xa ox oy kuni takʼinkutik, te linakikutik ta jun kolonya ti abol noʼox sbaik li krixchanoetike, jech xtok ep tajek paskʼop xchiʼuk naka droga tslajesik. Ta akʼobaltike, nopolik noʼox chkaʼikutik ti tstʼomesik bala xchiʼuk jutuk mu skotoluk li krixchanoetike solel chiʼik ta stojolal li pandiyeroetike. Epal krixchanoetik xkuchet noʼox yuʼun spistolaik sventa xchabi sbaik o sventa xchapanik kʼop. Te to tikʼil jun bala ta stiʼ koʼonton ta skoj ti laj kichʼ akʼbel balae.

 Kʼalal jvaʼlej xa oxe, ta jkʼan jech jkuxlejal kʼuchaʼal li jchiʼiltak ta chanune. Mas lik batkun ta kʼinetik, chkuchʼ pox, lek tajek jsaʼkʼop xchiʼuk ta jlajes droga. Meʼin ta koʼonton slajesel li drogae, ta skoj taje lik-elkʼajkun sventa jman. Akʼo mi oy srelijionik xchiʼuk chbatilanik ta chʼulna li kutsʼ kalale, muʼyuk buchʼu laj yalbun mantal o xalbeikun ti mu jpas li kʼusitik chopole. Pe oy jayibuk velta laj kichʼ tikʼel ta chukel ta skoj ti lek jsaʼkʼope. Solel muʼyuk smelol li jkuxlejale. Ta jelavele, laj onoʼox kichʼ tikʼel ta chukel.

 Li ta sjabilal 1997, jun velta kʼalal jaʼo te tikʼilun ta chukele, laj yil ti oy Jvivlia li jun jchiʼil ta chukele. Jaʼo Navidad (Svokʼel Ninyo) xchiʼuk jutuk mu skotoluk li krixchanoetik ti jaʼik jtongaetike tsots skʼoplal chilik li kʼin taje. La sjakʼbun mi jnaʼ kʼusi chal Vivlia ta sventa li svokʼel Jesuse, pe muʼyuk takʼ kuʼun, laje laj yakʼbun kil ta Vivlia li sloʼilal Jesus kʼalal vokʼe. Te laj kakʼ venta ti ep kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta Navidad ti muʼyuk te chal li ta Vivliae (Mateo 2:1-12; Lukas 2:5-14). Solel labal sba tajek laj kaʼi xchiʼuk laj jakʼbe jba kʼusi to van chal li Vivliae. Li jchiʼil ta chukel taje ta xa onoʼox xkʼotilan jujun xemana li ta tsobajel tspasik ta chukinab li stestigotak Jeovae, vaʼun ay jchiʼin li ta tsobajele. Jaʼo chchanik li slivroal Apokalipsise. Akʼo mi muʼyuk kʼusi laj kaʼibe smelolal, laj kakʼ venta ti ta Vivlia tslokʼesik skotol li kʼusi chakʼik ta chanele.

 Kʼalal laj yalbeikun ti chakʼbeikun chanubtasel ta Vivlia li stestigotak Jeovae, la jchʼam noʼox ta anil. Jaʼ to te laj kaʼi ta sba velta ti albil ti tspas ta Paraiso li balumile (Isaías 35:5-8). Laj kaʼibe smelolal ti ep kʼusitik skʼan jel ta jkuxlejal sventa lek xilun li Diose. Jech xtok, laj kakʼ venta ti mu xakʼ Dios ti xkuxi ta Paraiso jun krixchano ti meʼinem xaʼi spasel kʼusitik chopole (1 Korintios 6:9, 10). Jaʼ yuʼun, kʼot ta nopel kuʼun ti skʼan jel li jchopol talelale, ti xkikta li sikʼolajele, li yakubele xchiʼuk li drogae.

 Li ta sjabilal 1999, kʼalal skʼan toʼox stsʼaki ti kʼu sjalil litikʼat ta chukele, laj yikʼikun batel ta yan chukinab. Mas ta jabil muʼyuk la jchiʼin ta loʼil li stestigotak Jeovae. Pe jpʼel ta koʼonton ti ta jel batel li jkuxlejale. Li ta sjabilal 2000, li j-abteletike muʼyuk xa laj yakʼik permiso ti te xikom li ta Estados Unidose, vaʼun la stakikun sutel ta Tonga.

 Kʼalal likʼot ta Tongae, la jsaʼ li stestigotak Jeova sventa xakʼbeikun yan velta li chanubtasel ta Vivliae. Solel la jkʼupin li kʼusi la jchan ta Vivliae, pe labal sba laj kil ti ta Vivlia tslokʼesik ek li kʼusi chakʼik ta chanel li stestigotak Jeova ta Tonga jech kʼuchaʼal tspasik li ta Estados Unidose.

 Lek ojtikinbil ta jkolonyakutik li jtote, yuʼun tsots yabtel yichʼoj li ta xchʼulnae. Jaʼ yuʼun, ta slikebale vokol toʼox tajek laj yaʼibeik smelolal xchiʼuk kapik toʼox li kutsʼ kalal kʼalal lik jchiʼin li stestigotak Jeovae. Ta mas tsʼakale, kʼalal laj yilik jtot jmeʼ ti la skoltaun li beiltaseletik ta Vivlia sventa xlekub li jkuxlejale, solel muyubajik.

 Ti kʼusi vokol laj kaʼi yiktaele, jaʼ li yuchʼel jtos uchʼbolajel ti jech nopem xaʼiik yuchʼel ti bu likemune. Li viniketik ta Tongae epal ora ta xemana chbat yuchʼik kava jtos uchʼbol ti tspasik ta yibel pimientae. Ta skoj ti lisut batel yan velta ta Tongae, lik batkun yan velta jujun akʼobal ti bu chchonik kavae jaʼ to ti kʼuxi chchʼay jnopbene. Ti jech lik jpase jaʼ ta skoj li kamigotake, yuʼun li stukike muʼyuk ta yoʼontonik li kʼusi chal Vivliae. Ta tsʼakale, li stestigotak Jeovae la skoltaikun sventa xkakʼ venta ti chopol chil Dios li kʼusi meʼinem xkaʼi spasele. Jaʼ yuʼun, lik jel jtalelal sventa xakʼbun bendision xchiʼuk sventa lekuk xilun li Jeovae.

 Lik batkun ta skotol tsobajeletik ti tspasik li stestigotak Jeovae. Koliyal ti jaʼ la jchiʼinan li buchʼutik chakʼ yipalik sventa lekuk x-ilatik yuʼun li Diose, jaʼ la skoltaun sventa mu jpas yan velta li kʼusitik chopole. Li ta sjabilal 2002, laj kichʼ voʼ xchiʼuk likʼot ta stestigo Jeova.

 Jtaojbe sbalil li smalael yuʼun Jeovae, yuʼun xi chal Vivlia ta stojolale: «Stsʼikojboxuk to, mu skʼan ti oy buchʼu xbat ta lajelal junuke; moʼoj, li kʼusi tskʼane jaʼ ti xasutes avoʼonton akotolike» (2 Pedro 3:9). Xuʼ van voʼone xa yakʼojbe slajeb li chopol balumil liʼe, pe koliyal ti mu jechuk la spase, xuʼ to likʼot ta yamigo akʼo mi chopol toʼox jkuxlejal. Toj kʼupil chkaʼi ti xuʼ stunesun sventa jkolta yan krixchanoetik ti xnopajik ta stojolale.

 Koliyal ti la skoltaun li Jeovae, lekub li jkuxlejale. Ta voʼnee chi-elkʼaj toʼox sventa jman li kʼusitik meʼinem xkaʼi slajesele. Avie ta xa jkolta krixchanoetik sventa xojtikinik li Jeovae. Li ta stsobobbail stestigotak Jeovae te laj kojtikin li kuni ajnil ti Tea sbie. Oy jun jkʼox keremkutik xchiʼuk ximuyubajkutik tajek. Koʼol ta jchanubtas jlakʼnakutik ta sventa li spatobil oʼontonal chal Vivlia ti chijkuxi sbatel osil xchiʼuk ti oy jun oʼontonal li ta Paraisoe.