¿Mi skʼan xatoj li apatane?

JUTUK mu skotoluk li krixchanoetike mu skʼan stojik li patanetike. Ep buchʼutike ta snopik ti kʼu yepal ta xichʼ tsobele, muʼyuk lek ta xichʼ tunesel, te noʼox ta xelkʼan stuk li j˗abteletike, o moʼoje jaʼ sventa tstojik li kʼusitik chʼabal leke. Yantik xtoke, mu skʼan stojik patanetik, yuʼun xi ta snopik kʼuchaʼal li jlom jnaklejetik ta Oriente Medioe: «Muʼyuk ta jtojbekutik patan li ajvalile, yuʼun mu jkʼankutik ti xichʼ manel bekʼ tukʼ ti chtun sventa xichʼ milel li kalab jnichʼnabkutike».

Epal krixchanoetike jech ta snopik ek ti mu skʼanik ti chopol xichʼ tunesel li stojol spatanike. Li anima bankilal Mohandas Gandhi ta Indiae laj yal ti kʼuchaʼal mu xakʼ sjol yoʼonton stoj li patanetike, xi laj yale: «Li jun vinik o jun ants ti yolbaj tskolta sba o mu yolbajuk tskolta sba ta pasel li kʼusitik tspas jun jteklum ti bu tstunes soltaroetike, yakal xa me tspas smul». Li buchʼutik yijik xa o chexik to ti ta stoj li spatanike yakal xa me tskolta sbaik ta spasel li mulile.

Jech noxtok, jun filosofo ta Estados Unidos laj yal ti mu xal sjol yoʼonton stojel patanetik sventa mu skʼan skolta sba li ta paskʼopetike. Laj yal ti muʼyuk lek ta xil ti tsujvan ajvaliletik sventa xichʼ pasel li kʼusi chopole, jaʼ la lek ti ta jujuntal ta jnoptik li kʼusi chal jol koʼontontike.

Li yajtsʼaklomtak Kristoe tsots skʼoplal ta xilik mi skʼan tojel o mi muʼyuk li patane, yuʼun li Vivliae jamal ta xal ti skʼan lek sakuk li sjol yoʼontonik ta skotolal li kʼusi tspasike (2 Timoteo 1:3). Jech noxtok, li Vivliae jamal ta xal ti ajvaliletike jaʼ oy ta sbaik stsobel li patanetike. Xi chale: «Skotol krixchanoetik skʼan xchʼunbeik smantal li buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalike [o ajvaliletik ta balumile], yuʼun jech tskʼan Dios ti oy yabtelike; li buchʼutik oy yabtelike jaʼ te akʼbilik yuʼun Dios ti bu oyike. Jaʼ yuʼun, oy lek srasonal ti xachʼunbeik li smantale, maʼuk noʼox ta sventa li kʼakʼal oʼontonal taje, jaʼ ta skoj li ajol avoʼontonik xtoke. Jaʼ ta skoj ti chatojik ek li patane; yuʼun jaʼik yajtuneltak Dios ta stojolal krixchanoetik ti jech chtunik-o batel ta sventa li abtelal taje. Akʼbeik li kʼusi staik-o ta jujuntale: li buchʼu tskʼan patane akʼbeik patan» (Romanos 13:​1, 5-7).

Jech oxal, li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe, lek ojtikinbilik ti snaʼik stojel li patanetike, manchuk mi xichʼ tunesel ta sventa li kʼusitik tspasik li soltaroetike. Jaʼ jech ojtikinbilik ek li stestigotak Jeova avi kʼakʼale. * ¿Pe kʼuxi ti tstojik patanetik li stestigotak Jeova ti jaʼ onoʼox te tslokʼes takʼin li ajvalil sventa spasik li kʼusi muʼyuk leke? Li jun yajtsʼaklom Kristoe, ¿mi mu van persauk skʼan stsak ta venta kʼusi chal sjol yoʼonton ta sventa li stojel patanetike?

Jtojtik patan yoʼ lekuk noʼox li jol koʼontontike

Li baʼyel yajtsʼaklomtak Kristoe ta stojik li patanetike, akʼo mi jaʼ tstunesik˗o sventa li kʼusitik tspasik li soltaroetike. Jaʼ yuʼun, li bankilal ta India xchiʼuk li filosofo ta Estados Unidose mu xakʼ sjol yoʼontonik stojel li patanetike.

Akʼo avil venta ti la xchʼunik mantal li yajtsʼaklomtak Kristo ti te chal ta kapitulo 13 ta Romanose, pe maʼuk sventa mu xichʼik kastigo o xil svokolik, jaʼ ta skoj li sjol yoʼontonik xtoke (Romanos 13:5). Ta melel, li jun yajtsʼaklom Kristoe manchuk mi muʼyuk lek ta xaʼi sjol yoʼonton ti bu ta xichʼ tunesel li spatane, ta onoʼox stoj sventa lek xaʼi li sjol yoʼontone. Sventa xkaʼibetik smelolal taje, skʼan xkaʼibetik sjam kʼuxi ch˗abtej li jol koʼontontike. Ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jun yechʼomal eil ti ta xal mi lek o mi chopol li kʼusi yakal ta jpastike.

Skotol krixchanoetik ch˗abtej li sjol yoʼontonike jech kʼuchaʼal laj yal li filosofo ta Estados Unidose. Pe taje maʼuk skʼan xal ti lek ch˗abtej skotol veltae. Sventa lek xilutik li Diose, skʼan jchanubtastik li jol koʼontontik jech kʼuchaʼal tskʼane. Li Diose jaʼ mas pʼij, jaʼ yuʼun skʼan jeltik li kʼusitik ta jnoptik eke sventa jechuk xa xlik jnoptik kʼuchaʼal ta snope (Salmo 19:7). Jech oxal, skʼan xkaʼibetik smelolal kʼu yelan ta xil Dios li yabtel ajvaliletike. ¿Kʼu yelan ta xil li Diose?

Li jtakbol Pabloe la sbiiltas kʼuchaʼal «yajtuneltak Dios» li ajvaliletike (Romanos 13:6). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Li ajvaliletike tskolta sbaik sventa oy kʼusitik lek stabeik sbalil li jnaklejetike, manchuk mi jaʼ jun chopol ajvalil ta onoʼox skolta sba ek sventa oyuk noʼox bomberoetik, maestroetik, polisiaetik xchiʼuk ti jtaktik batel xchiʼuk xkichʼtik takbel tal junuk pakete ta yan lume. Manchuk mi xakʼ lek venta Dios ti oy kʼusitik mu spas yuʼunik li ajvaliletike, ta xakʼ permiso ti x˗ajvalilajik kʼuk sjalile. Jech xtok, li Diose ta xalbutik mantal ti akʼo jtojtik li patanetike ta skoj ti jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti chkichʼtik ta mukʼ li kʼusitik xchapanoj komele, jaʼ xkaltik, ti yakʼojbe permiso krixchanoetik ti spasik mantal liʼ ta balumile.

Pe ti kʼu sjalil yakʼoj permiso Dios ti tspasik mantal li ajvaliletik liʼ ta balumile oy noʼox kʼuk sjalil. Li kʼusi oy ta yoʼonton li Diose jaʼ ti jaʼ spas mantal li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk ti xchapan skotol li kʼusitik chʼabal lek batem ta pasel yuʼun li ajvaliletik leʼ xa kʼuk sjalile (Daniel 2:44; Mateo 6:10). Yoʼ to mu xkʼot ta pasel taje, li Diose tskʼan ti akʼo jchʼunbetik smantal li ajvaliletike, ti jtojtik li patanetike xchiʼuk ti mu jtoy jbatik ta stojolalike.

¿Kʼusi xuʼ xapas mi jech chavaʼi aba kʼuchaʼal Gandhi ti jaʼ mulil chavaʼi ti chatoj patanetik ta skoj ti jaʼ te tslokʼes ajvalil li takʼin sventa paskʼope? Skʼan teuk ta joltik ti Diose jaʼ mas pʼij xchiʼuk ti jaʼ snabe skʼoplal skotol li kʼusitike. Jech oxal, xuʼ van skʼan jel li jnopbentike. Xi laj yakʼbe snaʼ li j˗alkʼop Isaiase: «Jech kʼuchaʼal mas toyol oy li vinajele, ti jaʼ mu sta li balumile, jaʼ jech mas toyol oy li jbetake, jaʼ mu sta li abeike xchiʼuk mas toyol oy li kʼusitik ta jnope, jaʼ mu sta li kʼusitik chanopik voʼoxuke» (Isaias 55:​8, 9).

¿Buchʼu ti solel stuk noʼox skʼan jchʼunbetik smantale?

Ti chal Vivlia ti skʼan xichʼ tojel li patanetike maʼuk skʼan xal ti solel chichʼ chʼunbel skotol li ajvaliletike. Li Jesuse laj yal ti oy noʼox spajeb akʼbilik yuʼun Dios ti bu kʼalal tspasutik ta mantale. Jun veltae, oy jun vinik la sjakʼbe Jesus mi skʼan stojik o mi muʼyuk li patanetik ta stojolal ajvalil Sesar ta Romae, vaʼun xi la stakʼ li Jesuse: «Tojbeik Sesar li kʼusitik jaʼ yuʼun Sesare, yan li kʼusitik jaʼ yuʼun Diose tojbeik Dios» (Markos 12:​13-17).

Li ajvaliletike jaʼ oy ta sbaik spasel takʼin, jaʼ yuʼun li Diose chal ti xuʼ skʼanik stojol li patanetike. Pe li Jesus xtoke laj yal ti jaʼ noʼox skʼan xkakʼbe jkuxlejaltik xchiʼuk chkichʼtik ta mukʼ li Diose. Kʼalal tskontrain sba li smantaltak ajvalil xchiʼuk li smantaltak Diose, li yajtsʼaklomutik Kristoe jaʼ skʼan «jchʼunbekutik smantal kʼuchaʼal ajvalil li Diose, maʼuk li krixchanoetike» (Echos 5:29).

Melel onoʼox ti yajtsʼaklomtak Kristoe xuʼ van ti muʼyuk lek ta xaʼi sbaik ti kʼu yelan ta xichʼ tunesel li takʼin ti chichʼ tsobel ta patanetike, pe muʼyuk ta skontrainik li ajvalile xchiʼuk muʼyuk ti mu xa stojik li patanetike. Yuʼun mi tstoy sbaik xchiʼuk muʼyuk ta stojike, xkoʼolajuk ti muʼyuk ta spat yoʼontonik ta stojolal Dios ti kʼu yelan ta xchapan li vokoliletik ta mas jelavele. Muʼyuk jech tspasik, yuʼun spatoj yoʼontonik ta stojolal Dios ti chkʼot yuʼun yorail tstunes li Ajvalilal yuʼun Xnichʼon sventa xchapan li kʼusitik ta sba balumile. Yuʼun xi laj yal li Jesuse: «Maʼuk sventa balumil li Ajvalilal kuʼune» (Juan 18:36).

Li sbalil ta jtatik ti ta jchʼuntik li mantal ta Vivliae

Ep me sbalil chata ti chachʼun li mantal ta Vivlia ti skʼan tojel li patanetike. Baʼyel, muʼyuk chavil avokol kʼuchaʼal chil svokolik li buchʼu muʼyuk tstojik li patanetike. Jech xtok, muʼyuk chaxiʼ ti xavichʼ tael ta ilel ti muʼyuk chatoj li patanetike (Romanos 13:​3-5). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti lek noʼox oy ajol avoʼonton ta stojolal li Diose xchiʼuk chatoybe skʼoplal ta skoj ti chachʼunbe smantal li ajvaliletike. Manchuk mi mas jutuk atakʼin ti jaʼ mas oy noʼox stakʼinik yiluk li buchʼutik muʼyuk tstoj patane o li buchʼu tsloʼlaik li ajvaliletike, xuʼ me xapat avoʼonton ti chchabi Dios li yajtuneltak ti chchʼunik mantale. Li jun jtsʼibajom ta Vivlia ti David sbie xi laj yale: «Keremun toʼox, pe li avi une limalub xa, pe muʼyuk bu kiloj-o ti iktabil komel li buchʼu tukʼe mi jaʼuk ti xvokoletik xa ta skʼanel veʼlil li xnichʼnabe» (Salmo 37:25).

Li yan sbalil xuʼ chatae, jaʼ ti mi laj avaʼibe smelolal xchiʼuk mi lik achʼun li mantal chal ta Vivlia ti skʼan tojel li patanetike, jun noʼox avoʼonton. ¿Kʼu chaʼal? Yuʼun anaʼoj ti Diose xakʼ lek venta ti maʼuk voʼot oy ta aba ti kʼu yelan chichʼ tunesel li takʼin kʼalal chichʼ tojel li patanetike. Taje xkoʼolaj kʼuchaʼal jun vinik ti chakʼ ta lokʼel snae, li jchʼom nae mu sventauk kʼu yelan ta xichʼ tunesel li stakʼin ti laj yakʼ sventa slokʼ nae. Jun vinik ti Stelvio sbi ti te nakal ta sural Europae laj toʼox yakʼ persa jayibuk jabil sventa xichʼ jelel li kʼusitik sventa politika te ta slumale, pe xi chal xtok ti kʼu yuʼun laj yikta komele: «Laj kakʼ lek venta ti jun krixchanoe mu xuʼ xichʼ talel lekilal xchiʼuk jun oʼontonal liʼ ta balumil ti bu batsʼi kutsʼ kalal jbatik xae, jaʼ noʼox xuʼ sjel li Ajvalilal yuʼun Dios ti xuʼ xichʼ talel lekilal xchiʼuk jun oʼontonale».

Mi la atojbe Dios «li kʼusitik jaʼ yuʼun Diose», xuʼ me jech chavaʼi aba ek. Chavakʼ venta ti chkʼot yorail ti ta svaʼan li Ajvalilal yuʼun Dios liʼ ta sba balumile xchiʼuk ti chchapan skotol li kʼusitik muʼyuk tukʼ kʼotem ta pasel yuʼun li ajvaliletike.

[Tsʼib ta yok vun]

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile]

Skʼan jel jnopbentik sventa jechuk jnoptik kʼuchaʼal li Diose, yuʼun jaʼ mas pʼij

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile]

Kʼalal ta jchʼuntik li mantal ti skʼan jtojtik li patanetike, li yajtsʼaklomutik Kristoe lek noʼox jol koʼontontik ta stojolal Dios xchiʼuk jech chkakʼtik ta ilel ti chakʼbutik li kʼusitik ta xtun kuʼuntike

[Lokʼol]

«Tojbeik Sesar li kʼusitik jaʼ yuʼun Sesare, yan li kʼusitik jaʼ yuʼun Diose tojbeik Dios»